Franz Schalk

Franz Schalk
ilustracja
Data i miejsce urodzenia27 maja 1863
Wiedeń
Pochodzenieaustriackie
Data i miejsce śmierci3 sierpnia 1931
Edlach, gm. Reichenau an der Rax
Instrumentyskrzypce, fortepian
Gatunkimuzyka poważna
Zawóddyrygent, pedagog
podpis

Franz Schalk (ur. 27 maja 1863 w Wiedniu, zm. 3 sierpnia 1931 w Edlach, w Dolnej Austrii)[1][2] – austriacki dyrygent i pedagog; dyrektor Opery Wiedeńskiej[2][3]; młodszy brat Josefa Schalka.

Życiorys

W latach 1875–1881 studiował w Konserwatorium Wiedeńskim grę na skrzypcach u Josefa Hellmesbergera, grę fortepianową u Juliusa Epsteina i teorię muzyki u Antona Brucknera[2][4]. Był dyrygentem w Reichenbergu (1888–1890), Grazu (1890–1895) i Pradze (1895–1898)[1][5]. Dyrygował gościnnie w londyńskim Covent Garden w latach 1898, 1907 oraz w 1911, kiedy to Pierścień Nibelunga Richarda Wagnera pod jego dyrekcją odniósł ogromny sukces[1][2]. W sezonie 1898/1899 był dyrektorem nowojorskiej Metropolitan Opera, a następnie kapelmistrzem Königlische Kapelle Opery Berlińskiej[1][5].

W latach 1904–1921 prowadził koncerty w Gesellschaft der Musikfreunde[1]. Organizował wystawianie pod swoją dyrekcją oper Mozarta w cesarskim Hofburgu[3]. Był współzałożycielem Festiwalu w Salzburgu[3][6]. W latach 1909-1919 prowadził klasę dyrygentury w Konserwatorium Wiedeńskim[1][3].

Opera Wiedeńska

Od 1900 był związany z Operą Wiedeńską, początkowo jako pierwszy dyrygent. W 1918 został mianowany dyrektorem Opery, do 1924 dzieląc to stanowisko z Richardem Straussem, a następnie do 1929 sprawując je samodzielnie jako dyrektor generalny[1][2][5]. Pod jego kierownictwem Opera Wiedeńska przeżywała okres rozkwitu[5] i osiągnęła wysoki poziom artystyczny, m.in. dzięki przywróceniu na stanowisko głównego scenografa Alfreda Rollera, autora słynnych inscenizacji z okresu dyrekcji Gustava Mahlera w latach 1897–1907[1].

Schalk dyrygował wieloma prapremierami, m.in. Ariadny na Naksos (1916) i Kobiety bez cienia (1919) Richarda Straussa, a także prawykonaniem fragmentów X Symfonii Gustava Mahlera w opracowaniu Ernsta Křenka (1924)[1][2]. W 1931 wystąpił w Operze Wiedeńskiej po raz ostatni dyrygując operą Tristan i Izolda Richarda Wagnera[1].

Popularyzacja twórczości Brucknera

Franz Schalk i jego starszy brat Josef byli jednymi z pierwszych propagatorów i wykonawców twórczości Antona Brucknera. Obaj też współpracowali z kompozytorem przy rewizji jego utworów oraz przygotowaniu ich pierwszych publikacji i prawykonań. Mieli swój wkład zwłaszcza w pierwsze wydania symfonii III (1890), IV (wspólnie z Ferdinandem Löwe, 1890) V (1896) i VIII (1892). Zdarzało się jednak, że wprowadzali oni zmiany nie zawsze zgodne z intencją kompozytora i przez niego zaakceptowane. Było to możliwe, ponieważ do lat 80. XIX wieku symfonie Brucknera w większości nie były wykonywane i publikowane. Bruckner nigdy nie usłyszał V symfonii (z wyjątkiem aranżacji na dwa fortepiany), a pierwsze wersje symfonii III, IV i VIII miały prawykonania dopiero po jego śmierci[2][7]. Jednak z perspektywy czasu, wkład obu braci w popularyzację twórczości Brucknera jest nie do przecenienia. Franz był znakomitym interpretatorem jego utworów, a Josef autorem wyciągów fortepianowych na cztery ręce wielu jego symfonii[1][5].

Franz-Schalk-Medaille in Gold

Franz-Schalk-Medaille in Gold

W 100-lecie urodzin kompozytora Filharmonicy Wiedeńscy ufundowali wyróżnienie w postaci Złotego Medalu Franza Schalka. Na medalu wygrawerowane są słowa, które Schalk podobno powiedział na łożu śmierci: „Achtet mir auf meine Philharmoniker” („Opiekuj się moimi filharmonikami”). Jest to odniesieniem do troski, jaką Schalk otoczył młodych muzyków w zrujnowanej gospodarczo Austrii po I wojnie światowej[8].

Medal jest wręczany osobom szczególnie zasłużonym w promocji Filharmoników Wiedeńskich. Wśród laureatów są m.in. Ioan Holender[9] (2002), Walter Cronkite[10] (2003) i Michael Häupl[8] (2005).

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Berkowicz 2007 ↓, s. 81.
  2. ↑ a b c d e f g Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Deryck Cooke: Schalk, Franz (ang.). W: Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-23)]. via Oxford University Press.
  3. ↑ a b c d Schalk, Franz (ang. • niem.). W: Österreich-Lexikon [on-line]. [dostęp 2020-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (30-12-2012)].
  4. ↑ Chodkowski 1995 ↓, s. 791.
  5. ↑ a b c d e Chodkowski 1995 ↓, s. 792.
  6. ↑ Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Cliff Eisen: Salzburg; 4. The Salzburg Festival (ang.). W: Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. via Oxford University Press.
  7. ↑ Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Timothy L. Jackson: Bruckner, (Joseph) Anton; 7. Versions of the symphonies (ang.). W: Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2011-02-23. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. via Oxford University Press.
  8. ↑ a b Ehrung für Wiens Bürgermeister Dr. Michael Häupl (niem. • ang. • jap.). W: Die Wiener Philharmoniker [on-line]. 01/05/2005. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)].
  9. ↑ Franz Schalk Medal Awarded to Ioan Holender (niem. • ang. • jap.). W: Die Wiener Philharmoniker [on-line]. 07/11/2002. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-07)].
  10. ↑ Franz-Schalk-Medaille in Gold an Walter Cronkite (niem. • ang. • jap.). W: Die Wiener Philharmoniker [on-line]. 15/05/2004. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)].

Bibliografia

  • Filip Berkowicz: Schalk Franz. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 9: S–Sł część biograficzna. Kraków: PWM, 2007, s. 81. ISBN 978-83-224-0865-0. (pol.)
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 791-792. ISBN 83-01-11390-1. (pol.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
Franz Schalk Gold Medal.JPG
Autor: Frodo013, Licencja: CC BY-SA 3.0
Photo of Franz Schalk Gold Medal
Signature of Franz Schalk (1863–1931) 1915.png
Signature of Franz Schalk (1863–1931), Austrian conductor.