Franz Schubert

Franz Schubert
Ilustracja
Imię i nazwisko

Franz Peter Schubert

Data i miejsce urodzenia

31 stycznia 1797
Himmelpfortgrund

Pochodzenie

austriackie

Data i miejsce śmierci

19 listopada 1828
Wiedeń

Gatunki

muzyka poważna, muzyka romantyczna

Zawód

kompozytor

podpis

Franz Peter Schubert (ur. 31 stycznia 1797 w Himmelpfortgrund, zm. 19 listopada 1828 w Wiedniu) – austriacki kompozytor, prekursor romantyzmu w muzyce.

Życiorys

Schubert urodził się w Himmelpfortgrund – część 9. dzielnicy Wiednia (9. Wiener Gemeindebezirk Alsergrund) w wielodzietnej rodzinie. Jego ojciec był nauczycielem i dyrektorem szkoły[1]. To właśnie on rozpoczął edukację muzyczną syna. Mając sześć lat Schubert poszedł do szkoły w Lichtental pod Wiedniem. W wieku siedmiu lat został oddany pod opiekę Michaela Holzera, organisty z parafialnego kościoła, aby kontynuował naukę. W 1808 został stypendystą kapeli chłopięcej w Konwikcie Cesarsko-Królewskim w Wiedniu, gdzie śpiewał w sopranach przez pięć lat, aż do mutacji głosu. Studia kompozycji rozpoczął u Antonio Salierego w 1812. Po odejściu z Konwiktu, pracował jako nauczyciel, na wyraźnie życzenie ojca, a także by uniknąć służby wojskowej. Praca ta nie sprawiała mu żadnej satysfakcji. Okres ten był najbardziej płodnym w życiu Schuberta. Twórczość J.W. Goethego była inspiracją wielu jego utworów.

W 1818 Schubert porzucił pracę w szkole, aby zająć się swoją pasją. Został bez źródeł dochodu i tylko dzięki oddanym przyjaciołom mógł komponować. Pracował codziennie przedpołudniami, od dziewiątej rano do pierwszej po południu. Do grona licznych przyjaciół Schuberta należeli pisarze Franz Grillparzer oraz Johann Mayrhofer, kompozytorzy Franz Lachner i Anselm Hüttenbrenner, śpiewak Johann Michael Vogl, który był wykonawcą jego pieśni, Joseph von Spaun, bracia Joseph i Leopold Kupelwieser, poeci Franz von Schober i Theodor Körner. W okresie tym dawał również prywatne lekcje muzyki córkom księcia Esterházyego. W zasadzie Schubert poza kilkoma wyjątkami nie opuszczał Wiednia. Do historii przeszły wieczorki muzyczne, tak zwane Schubertiady, które odbywały się w kawiarniach i u przyjaciół, a także w domach zamożnych kupców i urzędników państwowych[1]. Utwory Schuberta zostały wykonane po raz pierwszy publicznie w 1820. Dwa lata później skomponował Symfonię h-moll Niedokończoną, która została odnaleziona około 40 lat po śmierci kompozytora i wykonana po raz pierwszy w 1865 pod dyrekcją Johanna Herbecka w Filharmonii Wiedeńskiej, gdzie została przyjęta z wielkim aplauzem. Około roku 1823, po odwiedzinach w domu publicznym, zaraził się chorobą weneryczną. Leczenie rtęcią osłabiło jego organizm, miało wpływ na nawrót ataków depresji i mogło przyczynić się do jego wczesnej śmierci.

Niedoceniony przez elity, umarł w Wiedniu, najprawdopodobniej na tyfus brzuszny lub gruźlicę (choć stwierdzono też obecność trującej rtęci). Pochowany na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu. Zostaje w pamięci na długie lata jako król kawiarnianych i domowych spotkań muzycznych. Dopiero pierwsze wydanie jego dzieł przez Breitkopfa i Härtla, sześćdziesiąt lat po śmierci przyniosły mu należny rozgłos i uznanie.

Instrumenty

Wśród fortepianów, do których Schubert miał dostęp, były fortepian Benignus Seidner (obecnie wystawiany w Schubert Geburtshaus w Wiedniu) oraz fortepian Anton Walter & Sohn (Kunsthistorisches Museum w Wiedniu). Schubert znał również instrumenty wiedeńskiego budowniczego fortepianów Conrada Grafa[2].

Największe dzieła

Austriacki muzykolog dr Otto Erich Deutsch skatalogował dzieła Franza Schuberta (1951) i od jego nazwiska pochodzą oznaczenia D nadawane poszczególnym utworom kompozytora. Katalog obejmuje ponad 900 utworów.

  • Symfonie:

Symfonie Franza Schuberta w kolejności chronologicznej[3]

NumerTonacjaNumer w katalogu DeutschaCzęści utworuData kompozycjiRok publikacjiUwagi
–Symfonia D-dur2b (997)? 1811–
ISymfonia D-dur82I Adagio – Allegro vivace, II Andante, III Menuetto e Trio: Allegro, IV Allegro vivaceUkończona 28 października 18131884Wykonana na imieniny dyrektora konwiktu Innocenza Langa.
IISymfonia B-dur125I Largo – Allegro vivace, II Andante, III Menuetto e Trio: Allegro vivace, IV Presto vivace10 grudnia 1814 – 24 marca 18151884
IIISymfonia D-dur200I Adagio maestoso – Allegro con brio, II Allegretto, III Menuetto e Trio: Vivace, IV Presto vivace24 maja 1815 – 19 lipca 18151884
IVSymfonia c-moll „Tragiczna”417I Adagio molto – Allegro vivace, II Andante, III Menuetto e Trio: Allegro vivace, IV AllegroUkończona 27 kwietnia 18161884
VSymfonia B-dur485I Allegro, II Andante con moto, III Menuet, IV Allegro vivacewrzesień-3 października 18161885
VISymfonia C-dur „Mała”589I Adagio – Allegro, II Andante, III Scherzo: Presto, IV Allegro moderatopaździernik 1817-luty 18181885
–Symfonia D-dur615I Adagio – Allegro moderato, II Allegrettomaj 1818Szkice fortepianowe dwóch części. Aranżacja Brian Newbould.
–Symfonia D-dur708aI Allegro vivace, II Andante con moto, III Scherzo e Trio: Allegro vivace, IV PrestoPo 1820–Szkice. Aranżacja Brian Newbould.
VIISymfonia E-dur729I Adagio-Allegro, II Andante, III Scherzo e Trio, IV Allegro giustosierpień 18211934Część I ukończona, pozostałe części w szkicach.
VIII (VII)Symfonia h-moll „Niedokończona”759I Allegro moderato, II Andante con motopaździernik 18221867Odnaleziona przez J.R von Herbecka w 1865 roku u Anselma Hüttenbrennera. Szkice cz. III. Rekonstrukcja cz.III i IV – Brian Newbould i Mario Venzago[4].
–Symfonia „Gmunden-Gastein” lub „Gasteiner” Sinfonie849czerwiec 1825-wrzesień 1825Być może chodzi o Symfonię C-dur D 944
(X)[5]Symfonia D-dur936aI Allegro maestoso, II Andante, III Allegro moderato? połowa 18281978Aranżacja Brian Newbould.
IX (VIII)Symfonia C-dur „Wielka”944I Andante. Allegro ma non troppo, II Andante, III Scherzo: Allegro vivace, IV Finale: Allegro vivace? 1825-18281840Odkryta w 1838 roku przez R. Schumanna. Po raz pierwszy wykonana 22 marca 1839 roku pod dyr. F. Mendelssohna
  • Muzyka religijna

Schubert skomponował wiele utworów muzyki religijnej. Najbardziej cenione są jego wielkie formy wokalne, zwłaszcza msze. Schubert skomponował 8 mszy, w tym jedno Requiem (drugie zachowało się tylko we fragmentach) oraz kilka osobnych części mszy. Najbardziej wartościowe[6] są: Msza Nr 5 As-dur oraz Msza Nr 6 Es-dur. Warto nadmienić, że Schubert w sześciu mszach (Nr 1 – Nr 6) opuścił słowa[7]: Credo in unam sanctam catholicam et apostolicam ecclesiam[8].

Msze Franza Schuberta w kolejności chronologicznej[9]

Numer w katalogu DeutschaTytuł, TonacjaData kompozycjiUwagi
24eMsza? F-dur?1812Zachowane fragmenty.
105Msza Nr 1 F-dur17 maja 1814 – 22 lipca 1814Alternatywne zakończenie stanowi Dona nobis pacem F-dur, D 185 (kwiecień 1815). Po olbrzymim sukcesie wykonania mszy ojciec Schuberta podarował mu pięciooktawowy fortepian[10].
167Msza Nr 2 G-dur2 marca 1815 – 7 marca 1815Czeski kapelmistrz Robert Führer wydał mszę w 1846 roku w Pradze jako własną kompozycję[11].
324Msza Nr 3 B-durrozpoczęta 11 listopada 1815
452Msza Nr 4 C-durczerwiec 1816 – lipiec 1816Alternatywną częścią mszy jest Benedictus a-moll, D 961 (październik 1828)
453Requiem c-molllipiec 1816Zachowane fragmenty.
621Deutsches Requiem (Niemieckie Requiem) lub Deutsche Trauermesse (Niemiecka Msza za zmarłych) g-mollsierpień 1818
678Msza Nr 5 As-dur Missa solemnislistopad 1819 – wrzesień 18222 wersje (I opubl. 1875, II opubl. 1887).
872Deutsche Messe (Niemiecka msza)lato 1827Msza do tekstu prof. Johanna Philippa Neumanna. Pisana na zmówienie, honorarium wyniosło 100 guldenów[7].
950Msza Nr 6 Es-dur1828
  • Inne utwory religijne
    • Stabat Mater g-moll, D 175
    • Stabat Mater f-moll – oratorium, D 383
    • Lazarus (Łazarz) – oratorium, D 689 (niedokończone)
    • antyfony
    • ofertoria
    • graduały
  • Utwory fortepianowe:
    • 6 Moments Musicaux, D 780
    • 4 Impromptus, D 899
    • 4 Impromptus, D 935
    • Fantazja C-dur Wędrowiec, D 760
    • Sonaty: a-moll Op. 42, D-dur Op. 53, A-dur Op. 120, Es-dur Op. 122, a-moll Op. 143,

H-dur Op. 147, a-moll Op. 164, c-moll Op. Pośm., A-dur Op. Pośm., B-dur Op. Pośm.

  • Muzyka kameralna:
    • Kwartet smyczkowy a-moll Rosamunde, D 804
    • Kwartet smyczkowy d-moll Śmierć i dziewczyna, D 810
    • Kwartet smyczkowy G-dur, D 887
    • Kwintet smyczkowy C-dur, D 956
    • Sonata na arpeggione i fortepian, D 821
    • Kwintet fortepianowy A-dur Pstrąg op. 114
    • Trio fortepianowe B-dur, D 898
    • Trio fortepianowe Es-dur, D 929
  • Pieśni (napisał ich ponad 600):
    • Małgorzata przy kołowrotku, D 118
    • Polna różyczka, D 257
    • Król olch (tłumaczony również jako Król elfów, niem. Der Erlkönig), D 328
    • Pstrąg, D 550
    • Karzeł, D 771

Przypisy

  1. ↑ a b Franz Schubert, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2020-09-06] (ang.).
  2. ↑ "Jeffrey Dane – The Composers' Pianos". www.collectionscanada.gc.ca. Retrieved 5 February2021.
  3. ↑ Tabelę opracowano na podstawie: The New Grove Dictionary of Music and Musician, Macmillan Publisher Limited, 1980, tom 16, s. 783–784; T. Chylińska, S. Haraschin, B. Schaeffer – Przewodnik koncertowy, PWM, Kraków, 1991, s. 830–838; Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 23. Numerację symfonii zawartą w tabeli można znaleźć na stronach Brytyjskiego Instytutu Franza Schuberta https://web.archive.org/web/20101130195532/http://franzschubert.org.uk/works/orch.html.
  4. ↑ Zrekonstruowaną przez B. Newboulda i M. Venzago VIII Symfonię Schuberta zarejestrowano dla wytwórni Naxos http://www.naxos.com/catalogue/item.asp?item_code=8.572051.
  5. ↑ Symfonia D-dur, D 936a, w drugiej edycji katalogu Deutscha otrzymała numer X. Taką numerację podtrzymuje znawca twórczości Schuberta oraz autor rekonstrukcji innych jego dzieł Brian Newbould. http://www.hyperion-records.co.uk/al.asp?al=CDA67000&f=schubert.
  6. ↑ Taki pogląd wyraża m.in. Dorota Krawczyk – Mała historia muzyki kościelnej, Wydawnictwo „M”, Kraków, 2003, s. 146–148.
  7. ↑ a b Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 165.
  8. ↑ Wierzę w jeden święty, powszechny i apostolski Kościół.
  9. ↑ Tabelę opracowano na podstawie: The New Grove Dictionary of Music and Musician, Macmillan Publisher Limited, 1980, tom 16, s. 779–780; Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 223.
  10. ↑ Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 29.
  11. ↑ Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 42.

Bibliografia

  • T. Marek Schubert, Kraków PWM 1969, wyd.II 1988.
  • A. Einstein Muzyka w epoce romantyzmu. Kraków(PWM) 1983, s. 94–11
  • D. Gwizdalanka Historia muzyki 2, Kraków (PWM) 2006, s. 199–204

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie