Fraza (językoznawstwo)

Fraza (gr. phrásis „mówienie, wysłowienie”) – związek wyrazów tworzący pewną całość znaczeniową i intonacyjną[1], niekiedy również synonim zdania, wypowiedzenia (poza terminologią frazeologiczną)[2]. W rozumieniu syntaktyki fraza (grupa składniowa) to zbiór wyrazów in praesentia zespolonych kategorialnymi związkami syntaktycznymi (syntagmatycznymi)[3].

W ujęciu frazeologii fraza jest związkiem frazeologicznym przybierającym postać pełnego syntaktycznie zdania[2] bądź równoważnika zdania[4]. W starszej teorii frazeologicznej pojęcie frazy rozumiano w sposób bardziej ogólny, określając nim każdą podstawową jednostkę frazeologii[2].

W formalno-semantycznym podziale frazeologizmów fraza to zespół wyrazów złożony z członów rzeczownikowych i czasownikowych, pełniący funkcję zdania[5]. Frazy proste mają postać zdania pojedynczego (np. burza huczy, serce boli), frazy bardziej złożone mogą przybierać postać zdań złożonych (np. nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło). Zdanie jest pojęciem szerszym niż fraza: jako frazy klasyfikuje się wyłącznie zdania o charakterze utartym, powtarzane w tej samej formie i w tym samym porządku wyrazowym[6]. Do fraz można zaliczyć, obok pewnych frazeologizmów właściwych[7], również przysłowia, sentencje, maksymy czy też porzekadła[6].

Dawniej mianem fraz określano beztreściwe związki wyrazów, tzw. frazesy[8]. W kontekście wyszukiwania elektronicznego fraza to pojedyncze słowo bądź wyrażenie, na podstawie którego oprogramowanie komputerowe odnajduje treści[9][10].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ fraza, [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN [dostęp 2019-08-24].
  2. ↑ a b c Jozef Mlacek, Peter Ďurčo: Frazeologická terminológia. Bratysława: Komisia pre výskum frazeológie pri Slovenskom komitéte slavistov, 1995. (słow.)
  3. ↑ Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. II, Wrocław: Ossolineum, 1999, s. 227, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 (pol.).
  4. ↑ Joanna Dobkowska, W pigułce. Nauka o języku. Repetytorium. Liceum i technikum, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2019, s. 53, ISBN 978-83-02-18249-5, OCLC 1107607313.
  5. ↑ Agnieszka Wierzbicka, fraza a zdanie, [w:] Poradnia językowa [online], Uniwersytet Łódzki, 15 listopada 2018 [dostęp 2019-08-24].
  6. ↑ a b Stanisław Skorupka: Słownik frazeologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967.
  7. ↑ Paweł Pomianek, Związki frazeologiczne. Wyrażenie, zwrot i fraza, Językowe Dylematy, 28 lipca 2018 [dostęp 2019-08-24].
  8. ↑ fraza, [w:] Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2021-08-25].
  9. ↑ Searching the ASRS Database Using QUORUM Keyword Search, Phrase Search, Phrase Generation, and Phrase Discovery, 2001, s. 42 (ang.).
  10. ↑ Alan Simpson, Alan Simpson’s Windows® XP Bible, John Wiley & Sons, 2005, s. 381, ISBN 978-0-7645-8896-9 (ang.).