Frederic Thesiger (2. baron Chelmsford)

Lord Chelmsford

general
Data i miejsce urodzenia	31 maja 1827 Derby
Data i miejsce śmierci	9 kwietnia 1905 Londyn
Przebieg służby
Lata służby	1844–1905
Siły zbrojne	British Army
Odznaczenia

Frederic Augustus Thesiger (ur. 31 maja 1827, zm. 9 kwietnia 1905) − brytyjski generał, dowódca w wojnie brytyjsko-zuluskiej 1879. Środkowa kolumna jego armii została na skutek jego błędów pokonana w bitwie pod Isandlwana, gdzie Zulusi odnieśli wspaniałe zwycięstwo, zaś armia brytyjska poniosła największą klęskę w walce przeciw technologicznie słabszym siłom tubylczym. Zmazał swą winę i rozgromił przeciwnika w czasie bitwy pod Ulundi, co ostatecznie zakończyło kampanię przeciw Zulusom. W sierpniu 1879 roku został za to odznaczony Orderem Łaźni I klasy.

Młodość

Frederic Augustus Thesiger urodził się 31 maja 1827 roku jako syn Frederica Thesigera, prawnika, który dosłużył się stanowiska lorda kanclerza i został uszlachcony jako baron Chelmsford. Thesiger kształcił się w prestiżowym Eton College^[1].

Zamierzał poświęcić się karierze wojskowej, więc − gdy nie udało mu dostać się do elitarnego Regimentu Grenadierów Gwardii − w roku 1844 kupił stopień i przydział w Brygadzie Strzelców. W 1845 roku służył z brygadą w miejscowości Halifax w Nowej Szkocji, nim wreszcie zdołał kupić przeniesienie do Gwardii wraz ze stopniem porucznika. Został awansowany w roku 1850 na kapitana i w 1852 otrzymał stanowisko adiutanta lorda namiestnika Irlandii, Lorda Eglintona, a następnie, w latach 1853-1854, dowódcy wojsk brytyjskich w Irlandii, sir Edwarda Blakeneya^[1].

Wojna krymska

W maju 1855 roku wyruszył na wojnę krymską, gdzie po raz pierwszy samodzielnie dowodził batalionem, ale już w lipcu ponownie był adiutantem, tym razem dowódcy 2 Dywizji, Lieutenanta-Generała Edwina Markhama, a w końcu, w listopadzie, awansowany na stopień brevet majora, został asystentem kwatermistrza generalnego w Kwaterze Głównej armii. Został wymieniony w sprawozdaniu i otrzymał turecki Order Medżydów V klasy oraz brytyjskie, tureckie i sardyńskie medale za udział w tej wojnie^[1].

Powstanie w Indiach

W roku 1857 otrzymał awans na stopień podpułkownika i przeniesiony do 95 Regimentu Piechoty, gdzie służył do roku 1858, biorąc udział w tłumieniu powstania sipajów, za co ponownie został wymieniony w sprawozdaniu dowództwa. W latach 1861-1862 służył jako wiceadiutant generalny armii w Bombaju, a w roku 1863 otrzymał awans na brevet pułkownika. W czasie pobytu w Bombaju zaprzyjaźnił się z sir Henrym Bartle Frere, ówczesnym gubernatorem, co miało zaowocować później, w latach służby w Afryce Południowej. Służył, nadal jako wiceadiutant generalny, podczas brytyjskiej ekspedycji do Abisynii w roku 1868, za co został udekorowany Krzyżem Towarzyskim Orderu Łaźni (CB) i miał zaszczyt być adiutantem królowej Wiktorii. W latach 1869-1874 był adiutantem generalnym w Indiach^[1].

Powrócił do Anglii w 1874 roku i jako pułkownik, a następnie brevet Brigadier-General dowodził garnizonem w Aldershot. Jednak w roku 1877 poprosił o przeniesienie do kolonii, gdzie koszty utrzymania były znacznie niższe^[1].

Wojny w Afryce

Lord Chelmsford podczas bitwy pod Ulundi

W marcu 1877 roku otrzymał stopień generała-majora. W lutym następnego roku został mianowany głównodowodzącym całości sił brytyjskich w Afryce Południowej, co wiązało się z przyznaniem tymczasowego stopnia generała-porucznika, a w październiku, po śmierci ojca, został 2. baronem Chelmsford. W lipcu 1878 roku doprowadził do końca IX wojnę o Przylądek i otrzymał w listopadzie Krzyż Komandorski Orderu Łaźni (KCB). Doświadczenia nabyte podczas walk z ludem Xhosa utwierdziły go w przekonaniu o niskiej wartości bojowej czarnych mieszkańców Afryki. Popełnił błąd, który miał się wkrótce na nim zemścić^[1].

Pod koniec roku 1878 jego przyjaciel sir Bartle Frere sprowokował wojnę z królem Cetshwayo (do niedawna sprzymierzeńcem Brytyjczyków), więc w styczniu 1879 roku Chelmsford ruszył, na czele trzech kolumn wojska, na podbój Królestwa Zulusów. Centralna kolumna jego sił została pokonana i niemal do nogi wybita u stóp wzgórza Isandlwana, bowiem Chelmsford rozdzielił swe siły i pozwolił w ten sposób Zulusom skoncentrować swą armię przeciw słabo bronionemu obozowi. Było to wspaniałe zwycięstwo Zulusów, które spowodowało załamanie się pierwszej brytyjskiej inwazji Zululandu^[2][3]. Armia brytyjska doznała największej klęski z rąk słabszych technologicznie sił tubylczych^[4].

W związku z tym, że można się było teraz spodziewać inwazji Zulusów na Natal, Chelmsford został pozbawiony dowództwa i zastąpiony przez sir Garneta Wolseleya. Chelmsford otrzymał rozkaz Rządu Jej Królewskiej Mości by „...przekazał i podporządkował jemu wszystkie swoje plany”^[5]. Chelmsford zignorował to, jak również oferty zawarcia pokoju ze strony Cetshwayo^[6], bowiem zamierzał uderzyć nim Zulusi dojdą do siebie po ostatnich walkach i odzyskać reputację nim Wolseley będzie mógł usunąć go z dowództwa nad armią^[7]. Ostatecznie Chelmsford pobił Zulusów w bitwie pod Ulundi tuż przed przybyciem Wolseleya, a bitwa ta zakończyła całą wojnę. Lord Chelmsford odpłynął do Anglii w lipcu 1879, ale Wolseley zapewnił w swoich raportach, że Thesigerowi należy się cała sława zwycięzcy spod Ulundi, co spowodowało, że w sierpniu został uhonorowany Krzyżem Wielkim Orderu Łaźni (GCB)^[3].

Dalsze lata

Lord Chelmsford otrzymał awans na generała-porucznika w roku 1882, a w 1888 na pełny stopień generalski; był też zastępcą konstabla Tower of London (1884-1889), dowódcą 4 Rifle Volunteer Corps (1887) i pułkownikiem Derbyshire Regiment (1889). W roku 1902 otrzymał Krzyż Wielki Orderu Królewskiego Wiktorii (GCVO)^[1], ale nigdy już nie dowodził w polu.

W roku 1905, podczas gry w bilarda w londyńskim klubie dżentelmenów, doznał ataku apopleksji i zmarł. Został pochowany na Cmentarzu Brompton w Londynie^[1]..

Postać lorda Chelmsforda przedstawił Peter O’Toole w filmie Zulu Dawn jako aroganckiego dowódcę, którego strategiczne i taktyczne błędy doprowadziły do klęski Brytyjczyków w bitwie u stóp wzgórza Isandlwana^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Peter Doyle, Matthew R. Bennett: Fields of Battle. Kluwer Academic Publishers, 2002. ISBN 1-4020-0433-8.
• Frances E. Colenso: History of the Zulu War and Its Origin. London: Chapman & Hall, 1880.
• Adrian Greaves: Isandlwana: How the Zulus humbled the British Empire. South Yorkshire: Pen & Sword Military Ltd., 2011. ISBN 978-1-84884-532-9.
• Ian Knight: Zulu War 1879. Osprey Publishing, 2003. ISBN 1-84176-612-7.
• Paul S. Thompson: Black soldiers of the queen: the Natal native contingent in the Anglo-Zulu War. University of Alabama Press, 2006. ISBN 0-8173-5368-2.