Fritz Thyssen

Friedrich Thyssen

(c) Bundesarchiv, Bild 102-06788 / CC-BY-SA 3.0 Fritz Thyssen w 1928
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1873 Mülheim an der Ruhr
Data i miejsce śmierci	8 lutego 1951 Buenos Aires
Zawód, zajęcie	przemysłowiec
Małżeństwo	Amelie Helle
Dzieci	Anita

Friedrich „Fritz” Thyssen (ur. 9 listopada 1873, zm. 8 lutego 1951) – niemiecki przemysłowiec, od 1926 dyrektor koncernu stalowego Thyssen AG (obecnie ThyssenKrupp), członek NSDAP oraz członek pruskiej Rady Państwa^[1].

Czasy przedwojenne

Thyssen był niemieckim nacjonalistą, który poparł narodowy socjalizm wierząc, że jest on zabezpieczeniem przed wybuchem rewolucji komunistycznej w Niemczech. Powojenni śledczy odkryli, że przekazał 650 000 reichmarek na rzecz prawicowych partii, głównie nazistów, chociaż sam Thyssen twierdził, że samej NSDAP darował 1 000 000 reichmarek^[2]. W listopadzie 1932 r. Thyssen i Hjalmar Schacht byli głównymi organizatorami listu do prezydenta Paula von Hindenburga wzywającego go do mianowania Hitlera kanclerzem. Początkowo nie sprzeciwiał się dyskryminacji Żydów w życiu publicznym, lecz zmienił poglądy po pogromach w czasie nocy kryształowej w listopadzie 1938 roku. Od tego czasu krytykował politykę gospodarczą reżimu, który podporządkowywał całą gospodarkę zbrojeniu i przygotowaniom do wojny^[3].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej, Fritz emigrował wraz z rodziną do Szwajcarii, a następnie do Francji, skąd wysłał do Hermanna Goeringa list protestacyjny w sprawie działań wojennych oraz razem z reporterką Emery Reves napisał książkę „I Paid Hitler” ujawniającą kulisy finansowania NSDAP przez niemieckich przedsiębiorców^[4][1]. W tym samym czasie został pozbawiony obywatelstwa niemieckiego, usunięty z partii i Rady Państwa, a jego majątek skonfiskowano^[4]. Po zajęciu Francji przez Niemcy został aresztowany i przetransportowany, najpierw do Hotelu Adlon w Berlinie^[5], a następnie w 1943 r. do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. W lutym 1945 r. przeniesiony do KL Dachau^[1], skąd pod koniec kwietnia został przeniesiony do Tyrolu jako zakładnik oddziału SS, z którego rąk uwolnili go żołnierze Wehrmachtu i przekazali amerykańskiej armii 4 maja 1945 roku.

Życie powojenne

Po zakończeniu wojny, Thyssen był sądzony w procesach denazyfikacyjnych za przynależność do NSDAP oraz złe traktowanie swoich żydowskich pracowników przez jego firmy w latach 30. XX wieku. W dniu 2 października 1948 r. sąd skazał go na grzywnę w wysokości 15% jego majątku jako rekompensatę dla pracowników, którzy ucierpieli w wyniku jego polityki^[1].

W styczniu 1950, wraz z żoną wyemigrowali do Buenos Aires, gdzie zmarł w następnym roku. Thyssen został pochowany w rodzinnym mauzoleum w Mülheim^[6].

Kontrowersje

W wydanej w 1944 roku książce „Naziści schodzą do podziemia”, Curt Riess przedstawia teorię, że ucieczka Fritza do Francji była zaplanowana przez partię jako podstawienie Aliantom „opozycjonisty”, potencjalnego nowego szefa niemieckiego rządu, na wypadek gdyby inwazja na Francję skończyła się porażką prowadzącą do potrzeby odsunięcia się w cień oficjeli partii nazistowskiej i konieczności zachowania jej dawnych wpływów w nowym rządzie^[7].

Jako argument autor przytacza m.in. początkowo ekskluzywne warunki aresztu jakimi cieszył się Fritz po aresztowaniu, czyli w czasie pisania książki przez Reissa^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Curt Riess: Naziści schodzą do podziemia. Wydawnictwo Replika, 2015. ISBN 978-83-7674-475-9.