Front Zachodni (1941)

Front Zachodni

Западный фронт

Historia
Państwo	ZSRR
Sformowanie	1941
Rozformowanie	1944
Dowódcy
Pierwszy	generał armii Dmitrij Pawłow
Ostatni	generał pułkownik Iwan Czerniachowski
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Podległość	Stawka
Skład	3 Armia 4 Armia 10 Armia 13 Armia

Front Zachodni (ros.Западный фронт) – wyższy związek operacyjny Armii Czerwonej istniejący pomiędzy ok. 20 czerwca 1941 a 24 kwietnia 1944.

Działania bojowe

Według domniemanego Planu „Burza” zadaniem Frontu Zachodniego było natarcie w kierunku Dęblina i rozwijanie operacji na Radom. Front zakładał udział czterech armii w łącznym składzie 35 dywizji strzeleckich, 3 dywizji pancernych, 1 dywizji zmechanizowanej, 3 dywizji kawalerii, 4 brygad pancernych, 39 pułków lotniczych.

Utworzony prawdopodobnie 17 czerwca 1941 na bazie dowództwa i jednostek wojskowych Zachodniego Specjalnego Okręgu Wojskowego^[1]. Jednostki Frontu Zachodniego rozwinięte były na linii: Augustów, Ostrołęka, Brześć nad Bugiem, Włodawa. Przeciwnikiem Frontu były niemieckie Grupa Armii „Środek” i część Grupy Armii „Północ”. W pierwszych dniach wojny większość wojsk Frontu została okrążona pod Białymstokiem i Mińskiem (bitwa białostocko-mińska). Całkowicie rozbite zostało 24 dywizje. Na wschód wycofało się tylko 20 dywizji, które poniosły straty od 30% do 90% stanów wyjściowych. Wojska frontu do 10 lipca 1941 zostały odrzucone 600 km od granicy^[2]. Według danych niemieckiej Grupy Armii Środek do niewoli trafiło 338,5 tys. żołnierzy oraz zostało zniszczone lub zdobyte 3188 czołgów i 1 830 dział. Szacunkowe dane rosyjskie mówią o 80–100 tys. zabitych i rannych oraz 400–450 tys. „rozproszonych”^[3]. Całkowita klęska Frontu spowodowała zdjęcie ze stanowiska całego dowództwa Frontu już w dniu 30.06.1941. Większość została później represjonowana:

• Dowódca Frontu generał armii Dmitrij Pawłow aresztowany 4.07.1941 i rozstrzelany 22.07.1941,
• szef sztabu Frontu generał major Władimir Klimowskich aresztowany 8.07.1941 i rozstrzelany,
• szef artylerii Frontu generał porucznik Nikołaj Klicz aresztowany i rozstrzelany,
• szef łączności Frontu generał major Andriej Grigoriew aresztowany i rozstrzelany,
• dowódca 4 Armii generał Aleksander Korobkow aresztowany i rozstrzelany,
• dowódca 14 Korpusu Zmechanizowanego generał major Stiepan Oborin aresztowany i rozstrzelany,
• dowódca lotnictwa Frontu generał major Iwan Kopiec popełnił samobójstwo 23.06.1941,
• zastępca dowódcy lotnictwa Frontu generał major Andriej Tajurskin aresztowany i rozstrzelany 23.02.1942,
• członek Rady Wojennej Frontu (komisarz polityczny) generał porucznik Aleksander Fominych zdegradowany do stopnia pułkownika, stopień generała porucznika odzyskał dopiero w 1958.

Represji uniknęli dwaj najbardziej nieudolni generałowie z dowództwa Frontu: generał porucznik Iwan Bołdin i generał major Konstantin Gołubiew, którzy wydostali się z okrążenia, kiedy fala represji już opadła^[2].

30 czerwca 1941 wojska Frontu broniły się na linii Połock – Borisow – Bobrujsk – Mozyr. Linię frontu utrzymywały resztki jednostek, które wydostały się z kotła białostockiego oraz mińskiego wsparte słuchaczami Bobrujskiej Szkoły Traktorowo-Samochodowej, Wileńskiej Szkoły Piechoty, Lepelskiej Szkoły Moździerzowej i Borysowskiej Szkoły Pancernej oraz Flotylla Pińska. Do walki została skierowana również ostatnia rezerwa Frontu, 4 Korpus Powietrznodesantowy. W skład Frontu zostały również włączone koncentrujące się na wschodniej Białorusi (rejon Witebska, Mohylewa i Smoleńska) Armie II rzutu strategicznego: 19 Armia, 20 Armia, 21 Armia i 22 Armia^[4].

Na początku lipca w składzie Frontu były: 13 Armia, 16 Armia, 19 Armia, 20 Armia, 21 Armia i 22 Armia. 24 lipca ze składu Frontu wydzielono nowy Front Centralny. Front ponownie rozbity (okrążone 16, 19 i 20 Armia) w Bitwie pod Smoleńskiem, zmuszony został do odwrotu na wschód od Smoleńska.

Na początku października 1941 w trakcie niemieckiej operacji „Tajfun” połowa wojsk Frontu uległa likwidacji w rejonie Wiaźmy (16 Armia, 19 Armia i 20 Armia), a druga połowa (22 Armia, 29 Armia i 30 Armia) została odrzucona na północny wschód i od 19 października 1941 została przejęta przez nowo powstały Front Kaliniński. W okresie 30 września – 13 listopada wraz z Frontem Odwodowym, Północno-Zachodnim i Briańskim toczył walki obronne na dalekich przedpolach Moskwy. Od końca października do grudnia 1941 w skład Frontu weszły całkowicie nowe armie z rezerwy Naczelnego Dowództwa. 10 października w skład Frontu włączono Front Odwodowy, a prawe skrzydło Frontu przeszło do Frontu Kalinińskiego.

Od 9 grudnia 1941 wraz z Frontem Kalinińskim i Południowo-Zachodnim wykonał udaną kontrofensywę pod Moskwą (skład Frontu: 1 Armia Uderzeniowa, 5 Armia, 10 Armia, 16 Armia, 20 Armia, 33 Armia, 43 Armia, 49 Armia i 50 Armia). Od stycznia do kwietnia 1942 prowadził nieskuteczne działania zaczepne w celu rozbicia Grupy Armii „Środek”.

W latach 1942–1943 Front uczestniczył w szeregu źle przygotowanych i dowodzonych operacji w rejonie Rżewa, które w zamiarze Stawki miały doprowadzić do rozbicia Grupy Armii „Środek” (kontrofensywy sowieckie 1941/1942):

• operacja rżewsko-wiaziemska (1942),
• operacja w kierunku Briańska w lipcu 1942 roku,
• operacja w kierunku Syczewkia w lipcu–sierpniu 1942.
• operacja Mars – 25 listopada – 23 grudnia 1942 roku, w której zostały zaangażowane duże siły (Armie: 5, 10, 16, 20, 29, 30, 31, 33, 49, 50, 61, prawdopodobnie 3 Armia Pancerna oraz 1 Armia Lotnicza). W trakcie operacji Front Zachodni stracił wielką liczbę żołnierzy nie uzyskując powodzenia.
• operacja rżewsko-wiaziemska w marcu 1943 wykonana wraz z Frontem Kalinińskim przeciw niemieckiej 9 Armii.

Lewe skrzydło Frontu w lipcu–sierpniu wzięło udział wraz z Frontem Briańskim i Centralnym w operacji orłowskiej stanowiącą ostatnią fazę bitwy na Łuku Kurskim.

Między sierpniem a październikiem 1943 wykonał z powodzeniem kilka uderzeń w ramach operacji smoleńskiej mającej za cel odzyskania Smoleńska, który odbił z rąk niemieckich w końcu września. Próby opanowania Witebska i Orszy nie powiodły się, a Front przeszedł do defensywy. Po koniec października 1943 prowadził walki obronne na linii: Newel, Witebsk, Gorki. Trwał w niej do 24 kwietnia 1944, kiedy został zreorganizowany i przemianowany na 3 Front Białoruski. W tym czasie składał się z: 5, 31, 33, 39 i 49 Armii oraz 1 Armii Lotniczej.

Jednostki polskie w składzie Frontu

W październiku 1943 roku w skład 33 Armii Frontu Zachodniego walczącego na Białorusi weszła 1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. W dniach 12–13 października dywizja walczyła pod Lenino (bitwa pod Lenino) ponoszą ciężkie straty dochodzące do 25% stanu osobowego.

Dowództwo Frontu

Struktura organizacyjna

W czerwcu 1941 w skład Frontu wchodziły^[6][7]:

• 3 Armia,
• 4 Armia,
• 10 Armia,
• 13 Armia,
• 4 Korpus Powietrznodesantowy.

Razem: 44 dywizje (w tym 12 pancerne i 6 zmotoryzowane, 2 kawalerii) oraz 3 brygady powietrznodesantowe^[8]. Łącznie: 625 tys. żołnierzy i 2 300 marynarzy Flotylli Pińskiej.

Przypisy

Bibliografia

• Путеводитель в двух томах, том I, red. Л.В.Двойных, Т.Ф.Каряева, М.В.Стеганцев, 1991.
• Военная история Государства Российского, Великая Отечественная Действующая армия 1941–1945 гг., red. В. А. Золотарева.
• Bolszaja Sowietskaja Encykłopedija Moskwa 1978.
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Mała Encyklopedia Wojskowa MON 1971.
• Mark Sołonin: 22 czerwca 1941, czyli Jak zaczęła się Wielka Wojna ojczyźniana. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2007. ISBN 978-83-7510-130-0.
• Michał Fiszer. Rozgromienie Frontu generał Dmitrija Pawłowa. „Technika Wojskowa. Historia”. 3, 2011. Warszawa: Magnum – X Sp. z o.o.. 
• Władimir Bieszanow: Pogrom pancerny 1941. Warszawa: Bellona, 2009. ISBN 978-83-1111-530-9.
• Władimir Bieszanow: Czerwony blitzkrieg 1939–1940. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-1113-730-1.