Fryderyk III (książę Holsztynu-Gottorp)

Fryderyk III
Fryderyk III, obraz Jürgena Ovensa, ok. 1650
książę szlezwicko-holsztyński na Gottorp
Okres	od 1616 do 1659
Poprzednik	Jan Adolf
Następca	Chrystian Albrecht
Dane biograficzne
Dynastia	Oldenburgowie
Data i miejsce urodzenia	22 grudnia 1597 Gottorp
Data i miejsce śmierci	10 sierpnia 1659 Tönning
Miejsce spoczynku	katedra św. Piotra w Szlezwiku
Ojciec	Jan Adolf
Matka	Augusta duńska
Żona	Maria Elżbieta saska od 1630
Dzieci	Zofia Augusta, Magdalena Sybilla, Jan Adolf, Maria Elżbieta, Fryderyk, Jadwiga Eleonora, Adolfina Augusta, Jan Jerzy, Anna Dorota, Chrystian Albrecht, Gustaw Ulryk, Krystyna Sabina, August Fryderyk, Adolf, Elżbieta Zofia, Maria Augusta Fryderyka

Szlezwik i Holsztyn w 1650 r.
- kolor żółty - tereny pod władzą Fryderyka
- kolor pomarańczowy - tereny pod władzą duńską
- kolor jasnopomarańczowy - tereny wspólne)

Fryderyk III (ur. 22 grudnia 1597 r. na zamku Gottorp, zm. 10 sierpnia 1659 r. w Tönning) – książę szlezwicko-holsztyński na Gottorp od 1616 r.

Życiorys

Fryderyk był najstarszym synem księcia szlezwicko-holsztyńskiego na Gottorp Jana Adolfa oraz Augusty, córki króla duńskiego Fryderyka II. W 1616 r. ojciec Fryderyka zmarł, a on jako dziewiętnastolatek objął tron w Holsztynie-Gottorp. Odziedziczył zadłużone księstwo i próbował zmienić ten stan, przede wszystkim próbując wykorzystać położenie swego księstwa w celu uczynienia go ważnym punktem handlowym. W 1621 r. założył miasto Friedrichstadt, którego mieszkańcom obiecał tolerancję religijną.

W polityce zagranicznej początkowo był związany z królami duńskimi. U boku Chrystiana IV przyłączył się do wojny trzydziestoletniej. Jednak w obliczu porażki króla i opanowania Holsztynu przez wojska cesarskie, porozumiał się z Wallensteinem. Na mocy pokoju w Lubece zarówno król duński, jak Fryderyk odzyskali swoje dobra z powrotem. W dalszym ciągu wojny Fryderyk starał się trzymać na uboczu. Poległ jednak w 1631 r. jego młodszy brat Adolf, służący w wojsku cesarskim.

W 1640 r. zmarł bezpotomnie Otto VIII, ostatni z rodu dawnych książąt Szlezwika i Holsztynu, Schaumburgów. O dziedzictwo w jego niewielkim kraju Holsztynu-Pinnebergu wybuchł spór między Fryderykiem a królem duńskim. Ostatecznie Pinneberg przypadł koronie duńskiej, Fryderyk zaś zadowolił się odszkodowaniem. W 1643 r. król duński stanął po stronie cesarza i zaatakował Szwecję. W odpowiedzi wojska szwedzkie ruszyły na Holsztyn. Fryderyk ponownie odwrócił się od Danii i porozumiał się ze Szwedami.

Związek ze Szwecją zacieśniał się po wojnie trzydziestoletniej. W 1654 r. córka Fryderyka Jadwiga Eleonora poślubiła króla szwedzkiego Karola X Gustawa. Podczas wojny szwedzko-duńskiej w 1657 r. zagrożony przez Duńczyków Fryderyk poparł Szwecję – w efekcie na mocy postanowień pokoju w Roskilde król duński został zmuszony do zrzeczenia się lennej zwierzchności nad szlezwickimi dobrami Fryderyka. Jednak wojna wkrótce wybuchła na nowo, a Fryderyk został zmuszony do ucieczki z Gottorp. Zmarł w Tönning nie doczekawszy się końca wojny.

Dobrze wykształcony, interesujący się matematyką i astronomią, uczynił ze swego dworu w Gottorp ośrodek sztuk pięknych. Planował uruchomić w swym kraju uniwersytet, czego dokonał jednak już jego syn. W dużej mierze zdołał uchronić swój kraj przed okrucieństwami wojny trzydziestoletniej, podczas którego wielkie obszary Rzeszy zostały spustoszone. Rozbudował miasto Szlezwik – nową jego część nazwano na jego cześć Friedrichsbergiem.

Fryderyk został pochowany w katedrze św. Piotra w Szlezwiku. Tron w Gottorpie przejął starszy z dwóch synów, którzy nie umarli przed śmiercią ojca, osiemnastoletni Chrystian Albrecht.

Rodzina

21 lutego 1630 r. w Dreźnie Fryderyk poślubił Marię Elżbietę z rodu Wettynów (1610–1684), córkę księcia Saksonii Jana Jerzego I. Z małżeństwa tego pochodziło szesnaścioro dzieci:

• Zofia Augusta (1630–1680), żona księcia Anhalt-Zerbst Jana,
• Magdalena Sybilla (1631–1719), żona księcia Meklemburgii-Güstrow Gustawa Adolfa,
• Jan Adolf (1632–1633),
• Maria Elżbieta (1634–1665), żona landgrafa Hesji-Darmstadt Ludwika VI,
• Fryderyk (1635–1654),
• Jadwiga Eleonora (1636–1715), żona króla Szwecji Karola X Gustawa, trzykrotna regentka Szwecji,
• Adolfina Augusta (1637–1637),
• Jan Jerzy (1638–1655),
• Anna Dorota (1640–1713),
• Chrystian Albrecht (1641–1695), następca ojca jako książę szlezwicko-holsztyński na Gottorp,
• Gustaw Ulryk (1642–1642),
• Krystyna Sabina (1643–1644),
• August Fryderyk (1646–1705),
• Adolf (1647–1647),
• Elżbieta Zofia (1647–1647),
• Maria Augusta Fryderyka (1649–1728), żona margrabiego Badenii-Durlach Fryderyka VII Magnusa.

Bibliografia

• Hermann Kellenbenz: Friedrich III.. W: Neue Deutsche Biographie. T. 5. Berlin: Duncker & Humblot, 1961, s. 583–584. [dostęp 2016-05-07].
• Georg Hille: Friedrich III.. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 8. Leipzig: Verlag von Dunckler & Humblot, 1878, s. 15–21. [dostęp 2016-05-07].
• Friedrich III. Herzog v.Schleswig-Holstein-Gottorp. W: WW-Person [on-line]. [dostęp 2016-05-07].