Fryszerka

Fryszerka lub fryszernia – funkcjonujący od XVII do XIX w. zakład metalurgiczny (lub piec), w którym surówka wielkopiecowa przerabiana była na stal. Nazwa ta zwykle obejmowała zabudowanie, w którym znajdowało się jedno lub kilka ognisk fryszerskich, miechy oraz młoty napędzane kołami wodnymi.

Proces fryszerski polegał na świeżeniu surówki, czyli oczyszczaniu jej z domieszek poprzez ich utlenianie. W ognisku fryszerskim następowało utlenienie zawartego w surówce węgla, krzemu oraz manganu[1].

Pierwsze fryszerki z wyglądu przypominały dymarki. W późniejszym okresie miały kształt skrzyni, która wyłożona była płytami z lanego żelaza[1]. Po bokach umieszczone były dysze, którymi doprowadzano powietrze[1]. Jako paliwo używany był wyłącznie węgiel drzewny, którym częściowo napełniano skrzynię przed rozpoczęciem procesu. Po rozpaleniu ognia, do skrzyni dostarczano powietrze. Proces trwał około 2 godzin. Wydajność jednej fryszerki wynosiła zwykle ok. 500 kg żelaza zgrzewnego na dobę.

Znane od XIV wieku[1]. Na terenie Polski pierwsze fryszernie powstawały w XVII wieku na Śląsku, w Zagłębiu Staropolskim oraz Zagłębiu Dąbrowskim[2]. Po 1828 roku fryszowanie było na terenie Polski wypierane przez pudlingowanie, a zanikło pod koniec XIX wieku[1].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Fryszerka Encyklopedia Historii Gospodarczej Polski do 1945 roku t. 1 A-N Warszawa Wiedza Powszechna 1981, s. 178 ISBN 83-214-0185-6.
  2. ↑ A. Bochenski: Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego. Warszawa: PAX, 1966, s. 176.

Bibliografia

  • Encyklopedia techniki. Metalurgia, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, 1978.