Frysztackie państwo stanowe

Frysztackie państwo stanowe (cz. Fryštátské panství) – państwo stanowe w okolicach miasta Frysztat powstałe w 1573 z wydzielenia z księstwa cieszyńskiego. W następnych stuleciach uległo znacznemu rozdrobnieniu na mniejsze państwa stanowe.

Historia

Od 1290 obszar ten należał do księstwa cieszyńskiego, rządzonego przez Piastów cieszyńskich. Dwaj przedstawiciele tego rodu, książę Wacław III Adam a przede wszystkim jego syn Fryderyk Kazimierz w drugiej połowie XVI wieku popadli w znaczne długi. Książę Fryderyk Kazimierz zmarł w 1571, po czym Wacław III Adam by spłacić jego długi był zmuszony definitywnie sprzedać dobra frysztackie (podobnie jak bielskie, frydeckie i skoczowsko-strumieńskie) w 1573. Frysztacki klucz dóbr nie został sprzedany w całości. Najjwiększa jego część utworzyła frysztackie mniejsze państwo stanowe. Początkowo jego powierzchnia wynosiła około 146 km², a w jego skład weszło miasto Frysztat oraz 17 wsi: Dąbrowa, Darków, Dziećmorowice, Kąkolna, Lutynia Niemiecka, Lutynia Polska, Łazy[a], Łąki, Orłowa[a], Piotrowice, Poręba, Raj, Rychwałd[b], Skrzeczoń, Stare Miasto, Wierzniowice oraz Zawada, zamieszkałych szacunkowo przez niespełna 4000 osób[1]. Część z tych wsi należało do szlachty. Pierwszym właścicielem państwa frysztackiego został Wacław Cygan ze Słupska koło Gliwic[2]. Jego siedzibą został zamek frysztacki. Z powodu jego pożaru w 1617 ród właścicieli frysztackich przeprowadził się do Raju. Cyganowie byli luteranami i sprzyjali temu wyznaniu w swoich dobrach. Z czasem z frysztackiego państwa stanowego wyodrębniły się pomniejsze państwa stanowe: Raj, Rychwałd[b], Lutynia Niemiecka[3]. W 1637 Cyganowie odsprzedali swe skurczone państwo. Kolejnym właścicielem został Zdenko, hrabia Żampach z Pottenstein, a po nim Gaszynowie z Gaszyna, Hrabiego Melchiora Ferdynanda Gaszyna zastąpili jego synowie: Ferdynand Otto, Jan Rudolf oraz Jerzy Adam. Na początku XVIII na frysztackie państwo stanowe składało się już jedynie miasto Frysztat i trzy wsie. W 1748 zakupił je mylord Mikołaj Taafe, hrabia Carlingford (w Irlandii)[4]. W 1749 Mikołaj Taafe był posiadaczem zarówno państwa stanowego Frysztat jak i Raj, ponadto udało mu się zjednoczyć własność w wielu innych zakątkach północno-zachodniego Śląska Cieszyńskiego.

Uwagi

  1. ↑ a b Orłowa wraz z Łazami została w 1615 roku zakupiona od Wacława Cygana przez Joachima Bludowskiego
  2. ↑ a b Rychwałd jeszcze w 1573 został zakupiony przez Buriana Barskiego z Bastie.

Przypisy

  1. ↑ I. Panic, 2011, ss. 226-227
  2. ↑ I. Panic, 2011, s. 67
  3. ↑ J. Spyra, 2012, s. 13
  4. ↑ J. Spyra, 2012, s. 16

Bibliografia

  • Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011. ISBN 978-83-926929-5-9.
  • Janusz Spyra: Śląsk Cieszyński w okresie 1653-1848. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2012. ISBN 978-83-935147-1-7.