Fuþark starszy

Fuþark starszy uszeregowany w trzy ośmioznakowe grupy

Fuþark starszy – najstarsza forma alfabetu runicznego, o charakterze ogólnogermańskim, używana od II do VIII wieku. Zachowało się około 350 inskrypcji pisanych tą odmianą alfabetu, pochodzących głównie z terenu Półwyspu Jutlandzkiego i Skanii. W wyniku procesów fonetycznych zachodzących w językach germańskich został wyparty w Skandynawii przez zredukowany tzw. fuþark młodszy, a na Wyspach Brytyjskich przez 28-znakowy, a później 31-znakowy, fuþork.

Inskrypcja w fuþarku starszym na kamieniu runicznym z Kylver w Szwecji

Fuþark starszy składał się z 24 liter, podzielonych na trzy ośmioznakowe grupy. Każda z liter miała swoją nazwę, będącą zarazem określeniem pewnej wartości o najprawdopodobniej magicznym charakterze:

Runa	Wartość fonetyczna	Nazwa	Znaczenie
	f	*fehu	bogactwo
	u	*ūruz	tur, wół
	þ	*þurisaz	olbrzym, zła moc
	a	*ansuz	bóg
	r	*raidō	wyprawa
	k	*kaunan	choroba, rana, wrzód
	g	*gebō	dar
	w	*wunjō	powodzenie
	h	*haglaz	grad
	n	*naudiz	los
	i	*īsaz	lód, śmierć
	j	*jēran	rok, plon
	ï	*īwaz	cis
	p	*perþo	drzewo owocowe
	z	*algiz	łoś
	s	*sōwilō	słońce
	t	*tiwaz	Tyr
	b	*berkanan	brzoza
	e	*ehwaz	koń
	m	*mannaz	człowiek
	l	*laguz	woda
	ŋ	*ingwaz	fallus, płodność
	d	*dagaz	dzień
	o	*ōþilan/*ōþalan	dziedzictwo

Bibliografia

• Paulina Horbowicz, Gert Kreutzer, Witold Maciejewski, Dominika Skrzypek: Runy. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011. ISBN 978-83-7436-259-7.