Fumio Hayasaka

Fumio Hayasaka
早坂 文雄
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 sierpnia 1914
Sendai

Pochodzenie

japońskie

Data i miejsce śmierci

15 października 1955
Tokio

Przyczyna śmierci

gruźlica

Instrumenty

fortepian, organy

Gatunki

muzyka poważna, muzyka filmowa

Zawód

kompozytor

Fumio Hayasaka[a] (jap. 早坂 文雄 Hayasaka Fumio; ur. 19 sierpnia 1914 w Sendai, zm. 15 października 1955 w Tokio) – japoński kompozytor muzyki poważnej i filmowej.

Życiorys

Początki

Urodził się w Sendai na wyspie Honsiu. Pochodził z bogatej rodziny, która po stracie majątku przeniosła się do Sapporo na Hokkaido. Mając 14 lat rozpoczął naukę gry na fortepianie i organach, planował zostać muzykiem. Jednak w wieku 17 lat stracił oboje rodziców. Był zmuszony porzucić szkołę i podjąć pracę w pralni i drukarni, żeby zapewnić utrzymanie sobie i młodszemu rodzeństwu. Mimo przeciwności nadal ćwiczył grę na instrumentach, z książek uczył się teorii muzyki i podstaw kompozycji[1].

W 1933 wspólnie z kompozytorem Akirą Ifukube i późniejszym krytykiem Atsushi Mitsurą założył Shin Ongaku Renmei (New Music League)[1][2][3]. W 1934 grupa dała koncert muzyki współczesnej, podczas którego Hayasaka i Ifukube grali kompozycje Erika Satiego, Igora Strawinskiego, Manuela de Falli, Dariusa Milhauda i in.[1][2]

W 1935 Hayasaka otrzymał posadę organisty w kościele katolickim w Sapporo, mieszkał w nim i studiował gregoriańskie chorały, odkrywając zadziwiające podobieństwo ich harmoniki do japońskiej gagaku. To zrodziło podejrzenie, że geneza muzyki Wschodu i Zachodu jest wspólna. Odtąd harmonika jego kompozycji swobodnie przemieszczała się między skalami modalnymi a pentatoniką, zaś melodyka obfitowała zarówno w kadencje, jak i akordy kwartowe[1][2].

Kariera kompozytorska

Oficjalny debiut kompozytorski Hayasakiego odbył się 1936, gdy jego Prelude to Two Hymns zdobyło nagrodę za najlepszy utwór orkiestrowy w konkursie japońskiego radia NHK[1][2][3], a fortepianowy Nocturn został opublikowany przez Aleksandra Czeriepnina w Europie i Ameryce[1]. W 1938 Ancient Dance zdobył główną nagrodę w konkursie na utwór orkiestrowy dla kompozytorów japońskich, zorganizowanym przez Felixa Weingartnera[1][2][3], co ugruntowało w Japonii wysoką pozycję Hayasakiego. Weingartner próbował zorganizować wykonanie nagrodzonej kompozycji w Europie, jednak wybuch II wojny światowej to uniemożliwił. Jednak nagroda Weingartnera zaowocowała zaproszeniem laureata do Tokio przez Tōhō, jedną z czołowych wytwórni filmowych w Japonii[1][2]. Odtąd głównym źródłem utrzymania Hayasakiego stała się muzyka filmowa, choć nadal komponował utwory orkiestrowe, m.in.: Ancient Dances on the Left and on the Right (1942), Four unaccompanied songs do poezji Haruo Satō na sopran solo (1944) i Piano Concerto (1946)[1].

Po II wojnie światowej Hayasaka, Yasuji Kiyose i Yoritsune Matsudaira wspólnie założyli Shin Sakkyokuha Kyōkai (The New Composers Association), do którego dołączył również młody Tōru Takemitsu[1]. Na początku lat 50. Hayasaka zaczął odchodzić od uprawianego dotąd stylu i zwrócił się w kierunku atonalności, zachowując jednak własną estetykę (niejednoznaczność, przestrzeń i ciszę oraz linie melodyczne wydające się zmierzać donikąd). Po kilku latach skomentował to następująco: Trzeba wypracować nowy styl muzyki Wschodu, by mógł konkurować z nową muzyką Zachodu. Dlatego ja, japoński kompozytor, chcę tworzyć muzykę, która połączy atonalność z cechami typowo japońskimi[1]. Na realizację tych zamierzeń zabrakło czasu. Od 1942 Hayasaka chorował na gruźlicę. Zmarł 15 października 1955, zaledwie 4 miesiące po opublikowaniu jego 50-minutowej suity symfonicznej Yūkara opartej na eposie Ajnów, stanowiącej zapowiedź nowego stylu[1].

Muzyka filmowa

Hayasaka napisał muzykę do ponad 90 filmów, wyreżyserowanych m.in. przez takie wielkie postaci światowej kinematografii, jak Akira Kurosawa i Kenji Mizoguchi. Jego pierwsza ścieżka dźwiękowa powstała do filmu Ribbon o musubu fujin (1939) w reż. Satsuo Yamamoto. W 1946 otrzymał nagrodę koncernu prasowego Mainichi (Mainichi Film Award for Best Music) za muzykę do filmu Wróg ludu (Minshū no teki) w reż. Tadashi Imai, a rok później ponownie został nagrodzony tą nagrodą za Aktorkę (Joyū) w reż. Teinosuke Kinugasy.

W 1948 nawiązał współpracę z Akirą Kurosawą, komponując muzykę do filmu Pijany anioł (1948). Pod wpływem tej współpracy Kurosawa zmienił swoje podejście do roli muzyki w filmie. Wolał, by w stosunku do obrazu muzyka była bardziej kontrapunktem niż akompaniamentem[4]. Dwa lata później powstała muzyka do słynnego Rashōmona (1950), a następnie do Idioty (1951), znakomitego Piętna śmierci (1952) i Opowieści księżycowych (1953) w reż. Mizoguchiego, w którym Hayasaka stworzył niesamowite odgłosy wydawane przez ducha[1][2][3][5].

Największy sukces odniósł muzyką do filmu Kurosawy Siedmiu samurajów (1954), nagrodzoną Błękitną Wstęgą przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Filmowych Tokio. Wprowadził tam m.in. zabawny temat skomponowany na fagot, flet piccolo i bongosy, podkreślający niepokój postaci granej przez Toshirō Mifune[3][5].

Ważniejsze kompozycje

Utwory orkiestrowe, wokalne i instrumentalne

  • Futatsu no sanka e no zensōkyoku (Prelude for Two Hymns) na orkiestrę (1936)
  • Kodai no bukyoku (Ancient Dance) na orkiestrę (1938)
  • Pastorale of the Night (1938)
  • Overture in D (1939)
  • 17 Pieces for Piano (1941)
  • Sahō no mai to uhō no mai (Ancient Dances on the Left and on the Right), na orkiestrę (1942)
  • Haruo no uta ni yoru yottsu no mubansō no uta (Four unaccompanied songs to poems by Haruo, Cztery pieśni bez akompaniamentu oparte na poezji Haruo, 1944); dot. pisarza i poety Haruo Satō (1892–1964)
  • koncert fortepianowy (1948)
  • Capriccio na instrumenty dęte drewniane i fortepian (1949)
  • kwartet smyczkowy (1950)
  • Suite in Seven Parts na orkiestrę kameralną (1952)
  • Movement in Metamorphosis na orkiestrę (1953)
  • Yukara suita (1955)

Muzyka filmowa

Uwagi

  1. ↑ W niektórych źródłach jego imię zapisywane jest w nieużywanej już transkrypcji jako Humiwo.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m HAYASAKA: Piano Concerto. [w:] Naxos [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. H. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2.
  3. ↑ a b c d e Fumio Hayasaka. Artist Biography by "Blue" Gene Tyranny. [w:] All Music [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).
  4. ↑ Akira Kurosawa. Something Like an Autobiography. [w:] Lenguaje Cinematográfico [on-line]. s. 121. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).
  5. ↑ a b Dmitry Yablonsky: Humiwo Hayasaka: Piano Concerto; Ancient Dances. [w:] All Music [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Hayasaka fumio.jpg
早坂文雄。1956年以前に撮影された写真。