Futro (heraldyka)

Futro – w heraldyce trzecia obok metali i emalii grupa tynktur. W przypadku futer nie obowiązuje zasada alternacji (czyli niekładzenia barwy na barwę i metalu na metal). Futra można dowolnie kombinować z innymi futrami, z metalami i emaliami.

Futro zwykłe / kuśnierka

fr. vair au naturel
ang. vair bellies

Futro zwykłe czyli kuśnierka jest pokryciem pola lub figury futerkami bliżej nieokreślonych małych zwierząt. Pierwotnie były to futerka np. wiewiórek, popielic, łasic itp. Jako, iż futra te z pewnej nawet niewielkiej odległości trudno było odróżnić, przyjęło się w heraldyce ogólne określenie futra zwykłego.

Wyjątek stanowią futro gronostajowe opisane poniżej oraz sobolowe, które to stało się pod francuską nazwą sable synonimem tynktury czarnej.

Futro gronostajowe

fr. hermine
ang. ermine

W odróżnieniu od innych futer futro gronostajowe stało się samodzielną tynkturą. Można je przedstawiać w postaci naturalnej lub w postaci stylizowanych czarnych ogonków na srebrnym podłożu. Obie te formy są sobie tożsame. Oprócz tego istnieje wiele barwnych odmian postaci stylizowanej.

Futro vair

fr. i ang. vair

Pierwowzorem futra vair były najprawdopodobniej skrawki futerek popielic luźno poprzyczepianych do tarczy. Skrawki te mogły być również farbowane. Od farbowanych futerek wywodzą się furta vair o innym niż srebrno-niebieskim ubarwieniu. W wyniku dalszego rozwoju różnych rodzajów podziałów pól tarczy zaczęto i podziały innymi liniami zaliczać do futer typu vair. Starszą odmianą jest vair z dzwonków o zarysie w postaci łuków zwana vairem antycznym.

Futro z łusek (papelone)

fr. papelonné
ang. scaly / escaillé

Futro z łusek lub ... w łuskę oznacza wzór przypominający pokrycie łuską. Bez nazwania barwy przyjmuje się domyślnie tło srebrne. W przypadku łuski dwubarwnej blazonuje się najpierw barwę łuków samych będących tu figurą zaszczytną, a następnie główną barwę czyli barwę samej łuski.

Futro z piór (plumete)

fr. plumeté
ang. plumetty

Plumete oznacza pokrycie figury szachownicą ukośną z piór naturalnych lub stylizowanych. Forma naturalna i stylizowana czarno-srebrna są tożsame.

U form stylizowanych można również używać różnych kombinacji barw.

Tkaniny

W zasadzie nie istnieje w heraldyce pojęcie tkaniny heraldycznej. Istnieją jednak dwa wzory pochodzące od (cennych) tkanin używanych we Francji do celów heraldycznych i traktowane jak futra. Są to:

Découpé

czyli skrawki czerwonego sukna poprzyczepiane na złotym tle przypominające kształtem nieco nieforemne rożki skierowane rogami ku górze.

Paillé

czyli sukno – najczęściej zielone – ze złotym haftem przedstawiającym trzy obręcze połączone łańcuchami lub trzy wianki połączone gałązkami. Wewnątrz tych obręczy/wianków znajdują się lilie, lwy lub orły. Ze względu na formę wykorzystuje się je wyłącznie do pokrywania podłużnych figur zaszczytnych lub heraldycznych.

Tworzenie nowych futer

Możliwe jest również tworzenie nowych futer poprzez łączenie (elementów) futer już istniejących.

„Nibyfutra“ czyli wzory o znamionach futer

Obok ww. istnieje cały szereg wzorów posiadających znamiona futer. Są to:

  • Pokrycie. O pokryciu mówimy, gdy całe pole lub figura wypełnione są na wzór parkietu.
  • Usłanie albo usianie. Wiele małych figur rozdzielonych, podobnie jak ogonki w futrze gronostajowym, może być obciętych u brzegu pola lub częściowo zakrytych przez inne figury.
    Uwaga! czasami spotyka się figury towarzyszące czyli rozrzucone po polu. Nie posiadają one wtedy znamion futra (nie wykraczają poza brzeg ani nie mogą być zakryte).
  • Spoinowanie. O spoinowaniu mowa gdy na polu lub figurze znajduje się siatka o pewnym wzorze. Najczęściej jest to tzw. murowanie.
  • Zapełnienie. Zapełnienie to usłanie w którym figury stykają się ze sobą.

Zobacz też

Bibliografia

  • Gert Oswald: Lexikon der Heraldik, Bibliographisches Institut, Leipzig, 1984, ISBN 3-411-02149-7
  • Johann Siebmacher (Begr.), Horst Appuhn (opr.): Johann Siebmachers Wappenbuch von 1605. Orbis, München 1999, ISBN 3-572-10050-X

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Szablon.svg
Autor: Zirguezi, Licencja: CC0
Generic Coat of arm
Vair antique.gif
Autor: 爪丹了, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vair antique
Tattenbach Scheibler298ps.jpg
Stammwappen der Tattenbach (die vor 1280 Tättenbeck hießen): In Silber ein schrägerechter geschuppter roter Balken. Kleinod: eine armlose Nixe (Melusine) mit rotem Hut.
Blason Bellonne.svg
Autor: Chatsam, Licencja: CC BY-SA 3.0
blason de la commune de Bellonne,pas de calais, france :de gueules au colombier d’or, au chef d'azur plumeté d’or.
PTM-mexilhoeiragrande.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Vair en pal.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plumeté.gif
Autor: 爪丹了, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plumeté au naturel et stylisée
Wokingham-arms.jpg
Arms of Wokingham town council (Berkshire, England); as displayed on the Town Hall entrance.
Gävleborg län vapen.svg
(c) Lokal_Profil, CC BY-SA 2.5
This coat of arms was drawn based on its blazon which – being a written description – is free from copyright. Any illustration conforming with the blazon of the arms is considered to be heraldically correct. Thus several different artistic interpretations of the same coat of arms can exist. The design officially used by the armiger is likely protected by copyright, in which case it cannot be used here.
Individual representations of a coat of arms, drawn from a blazon, may have a copyright belonging to the artist, but are not necessarily derivative works.
Coat of Arms of Volokolamsk rayon (Moscow oblast).png
Volokolamsk rayon (Moscow oblast), coat of arms
Waldenburg-coat of arms.svg
Autor: BillC, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Coat of arms of the municipality of Waldenburg in the canton of Basel-Country, Switzerland.
Vairé en cime de sapin.png
Autor: MicheletB, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Vairé en cime de sapin d'argent et de sinople
Lelystad wapen.svg
Coat of arms of the Dutch municipality of Lelystad.
Vaire colours 3.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
vairy of four colours
Heraldic Shield Vair.svg
Vair heraldic fur. Drawn by Gerbrant.
Kaustinen.vaakuna.svg
On blue field with scattered golden cross fitchés a bendwise sinister positioned golden violin.
Burgenland Wappen.svg
Coat of arms of Burgenland
Blason region fr Bretagne.svg
Blason (non-officiel attendu que cette région ne revendique aucun blason) de la région de Bretagne : D’hermine
CLD-sonofre.png
Autor: user:Brian Boru, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Coat of arms of Santo Onofre parish, Caldas da Rainha municipality (Portugal)
Paillé.png
Autor: MicheletB, Licencja: CC-BY-SA-3.0
D'argent à la fasce de gueules paillée d'or
Heraldic Shield Counter-vair.svg
Counter-vair heraldic fur. Drawn by Gerbrant.
Vair au naturel--au pal d'hermine au naturel.(Bregenz).gif
Autor: 爪丹了, Licencja: CC BY-SA 4.0
fr: Vair au naturel, au pal d'hermine au naturel.
de: Im Kürsch ein Pfahl in Vehem.
Wappen Hart-Purgstall.jpg
Coat of arms of the former municipality of Hart-Purgstall, Styria
AUT Schattwald COA.svg
Blazon:„Per bend sinster Argent, displaced ahead, left 15 abies, party per pale vert and sable in three bends.“
The arms were officially granted on October 16, 1990. The arms show a number of abies 'in the shadow', which is a canting composition, the name means "shadow-forest".
Blason de la ville de Mérignies (59) Nord-France.svg
Autor: Groteddy, Licencja: CC BY-SA 3.0

blason de la ville de Mérignies (59) Nord-France:

"Plumeté d'or et de sable."
Blason famille fr De Kergolay.svg
Autor: Yricordel, Licencja: CC BY-SA 3.0
fam. Kergolay, Bretagne; Blasonnement : Vairé d’or et de gueules.