Góra (powiat piski)

Góra
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

piski

Gmina

Orzysz

Strefa numeracyjna

87

Tablice rejestracyjne

NPI

SIMC

0763790

Położenie na mapie gminy Orzysz
Mapa konturowa gminy Orzysz, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Góra”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Góra”
Położenie na mapie powiatu piskiego
Mapa konturowa powiatu piskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Góra”
Ziemia53°50′08″N 21°52′29″E/53,835556 21,874722

Góra[1] (niem. Gurra[2], 1938–1945 Gebürge) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Nazwa

W dokumentach krzyżackich Geburge[3], później Gurra. Na mapie Districtus Reinensis (1663) Józefa Naronowicza-Narońskiego - Gury[4].

16 lipca 1938 r. w miejsce nazwy Gurra wprowadzono nazwę Gebürge[5].

Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1947 r. nadano miejscowości obowiązującą nazwę Góra[1].

Historia

Góry (Geburge) istniały już r. 1539 i miały ludność czysto polską[6]. Wiemy o tym z rachunków książęcych starostwa ryńskiego. Rok później książę Albrecht nadał przywilej Pawłowi Kunatowi (Paul Kunaht)[3], który kupił za gotówkę 44 łany, z tego 4 na swoje sołectwo, w celu obsadzenia wsi na prawie chełmińskim, między Mikoszami, Cierzpiętami, Ublikiem i Piankami. Paweł Kunat pochodził najpewniej z pobliskiego Okartowa, bo tam w tym czasie siedzieli Kunatowie[7]. Otrzymał co trzeci denar z niższego sądownictwa. Chłopi oddawali z każdego łanu korzec owsa i musieli wypełniać szarwark - koszenie zboża podczas żniw, z czasem zamieniony na Freygeld. W 1540 roku odnotowano we wsi istnienie dwóch karczem. Dwie zagrody płaciły czynsz bartny. Wieś potwierdzona na 44 łanach w spisie z 1564 roku. Wiadomo, że w tym czasie w Górze siedział Rusak, czyli najpewniej osadnik z Wielkiego Księstwa Litewskiego[8]. Granice Góry oznaczono poprzez nasypy i słupy graniczne, oraz oznakowane dęby i świerki[9]. W trudnym do sprecyzowania terminie w Górze siedzieli Zaborowscy z polskiej szlachty[10]. Góra należała i należy do parafii w Orzyszu.

W 1767 roku we wsi założono szkołę[11].

W 1821 roku Górę zamieszkiwały 123 osoby[12]. W 1857 roku w Górze mieszkały 204 osoby. Nauczycielem był Carl Zilasko[13]. W 1864 roku mieszkały tu 253 osoby, a w 1867 wieś liczyła 278 mieszkańców[14].

W 1935 roku w szkole jeden nauczyciel uczył 55 uczniów[11]. Zarówno w 1933, jak i w 1939 roku Góra liczyła 302 mieszkańców[15].

Zabytki

Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków:

  • Dawny cmentarz ewangelicki założony w połowie XIX wieku[16].

Na cmentarzu znajdują się dwie kwatery wojenne z okresu I wojny światowej. Jedna z nich, według zachowanych inskrypcji, to mogiła zbiorowa żołnierzy armii niemieckiej, w której zostali pochowani deutsche Krieger Gustav Kleitz, oraz jeden nieznany deutscher armierungssolgat †1914-15, a druga to mogiła zbiorowa dwóch nieznanych żołnierzy armii rosyjskiej †1914-15, oraz mogiła wojenna, w której według zachowanych inskrypcji pochowany jest der russische Krieger Gudarowski †1914-15.[17]

Według zachowanych inskrypcji na cmentarzu pochowani są: Feldw. Robert Droese, 4. Komp. Ldst. Inf. Btl. Königsberg I/11 † 18.11.1914, dwóch nieznanych füseliere vom Füs. Regt. 33. † 8.9.1914, oraz 29 nieznanych żołnierzy armii rosyjskiej[17].

Bibliografia

  • Grzegorz Białuński: Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996, s. 254. ISSN 0585-3893.
  • Wojciech Kętrzyński: O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich.... Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1882, s. 653.
  • Barkowski, Otto. Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein.Altpreussische Forschunge. 11. Jahrgang, H. 1, s. 197–224, 1934.

Przypisy

  1. ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 111, poz. 719)
  2. ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Johannisburg. 2006. [dostęp 2012-11-29]. (niem.).
  3. ↑ a b Otto Barkowski Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein.Altpreussische Forschungen, 11. Jahrgang 1934, H. 1, s. 213.
  4. ↑ Jan Szeliga Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku. Biblioteka Narodowa, Warszawa, 1997, ilustracja nr 2.
  5. ↑ GenWiki
  6. ↑ Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich... Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1882, s. 478.
  7. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, s. 141.
  8. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, s. 136.
  9. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, s. 218.
  10. ↑ Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich... Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1882, s. 485.
  11. ↑ a b Pisz. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1970, s. 169.
  12. ↑ Neues Topographisch-Statistisch-Geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. Zweiter Band G-Ko. Karl August Kümmel, Halle, 1821, s. 186.
  13. ↑ Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen. Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg, 1857 s. 303.
  14. ↑ Rudolf von Hippel Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. według zestawienia starosty von Hippela w roku 1868. Znad Pisy, 19-20. 2010/2011, s. 89.
  15. ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Johannisburg. 2006. [dostęp 2012-12-30]. (niem.).
  16. ↑ Karta zabytku cmentarz ewangelicki
  17. ↑ a b Olsztyńska Strona Rowerowa – Góra
  18. ↑ Karta zabytku cmentarz wojenny
Gmina Orzysz
Wsie
Kolonia
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi

Gmina Orzysz

Media użyte na tej stronie

Orzysz (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Pisz County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pisz County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.92 N
  • S: 53.42 N
  • W: 21.39 E
  • E: 22.32 E