Góra Gnojna

Góra Gnojna

Góra Gnojna od strony Wisły
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Położenie	Śródmieście
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Góra Gnojna
Położenie na mapie Polski Góra Gnojna
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Góra Gnojna
52°15′00″N 21°00′50″E/52,250000 21,013889

Fragment mapy Warszawy z 1772 roku, na którym widoczne jest Stare Miasto i Gnojowa (Gnojna) Góra

(c) Arkadiusz Zarzecki, CC BY-SA 3.0

Taras widokowy na szczycie góry

Góra Gnojna^[1][2][3], także Góra Gnojowa^[4][5][6] – wzniesienie znajdujące się na skarpie wiślanej na Starym Mieście w Warszawie między wylotami ulic Celnej i Dawnej a ul. Bugaj. Dawne wysypisko śmieci i nieczystości Starej Warszawy.

Nazwa Gnojna Góra pochodzi od odpadków i gnoju, które trafiały w to miejsce z terenu całego miasta^[1]. W murach obronnych nad wysypiskiem znajdowała się furta oraz wieża Gnojna^[1].

Wysypisko funkcjonowało w tym miejscu do 1844^[4]. Podejmowane wcześniej próby jego zamknięcia kończyły się niepowodzeniem, gdyż mieszkańcy z uporem używali Góry Gnojnej jako wygodnego miejsca pozbywania się śmieci i nieczystości^[5].

Historia

Lokalizacja wysypiska była bardzo dogodna dla mieszkańców miasta, jednak było ono źródłem okropnych wyziewów^[7]. Było także wylęgarnią szczurów^[8] oraz zagrażało zatruciem wód znajdujących się w pobliżu^[5].

W wysypisku zakopywani byli po szyję ludzie chorzy na syfilis – wierzono, że ma to właściwości zdrowotne^[9].

W 1691 wysypisko osiągnęło tak duże rozmiary, że uchwałą magistratu postanowiono je „szarwarkiem chędożyć i do Wisły znieść”^[3]. Nie przyniosło to jednak żadnego rezultatu^[3]. Pod koniec XVII wieku rozrastająca się góra śmieci zagroziła „zasypaniem budynków ks. jezuitów”^[3] i budynków gospodarczych znajdujących się u jej podnóża^[5]. W 1722 po raz kolejny uchwałą miejską nieskutecznie zakazano dalszego składowania śmieci w tym miejscu i zarządzano wyczyszczenie góry^[10]. W 1744 wysypisko obłożono darnią, a od końca XVIII wieku ograniczano wywóz śmieci^[4]. Po 1831 właściciele posesji przy ul. Jezuickiej i ul. Bugaj skarżyli się w pismach do namiestnika na trujące wyziewy, niemożność wynajęcia lokali oraz zasypywanie domów przez obsuwającą się górę^[11].

W 1834 inżynier miasta Klopmann opracował projekt zjazdu do Wisły przez ulicę Celną, którego realizacja wymagałoby likwidacji wysypiska, ale w 1843 został on odrzucony (zrealizowano projekt Feliksa Pancera)^[12].

Wysypisko zostało zamknięte w 1844^[4]. Po zamknięciu stok góry został obłożony ziemią^[13].

Miąższość odpadków w górze wynosi około 23 metrów^[14].

W 1923 na Górze Gnojnej wzniesiono wielki zespół domów mieszkalnych i magazynowych Pocztowej Kasy Oszczędności zaprojektowany przez Mariana Lalewicza^[6]. Utworzony na rzucie podkowy, otaczał z trzech stron zbocze góry^[6]. Uszkodzony w 1939 i zniszczony w 1944 kompleks nie został odbudowany po II wojnie światowej, gdyż jego górny budynek zasłaniał panoramę Starego Miasta^[6]. Skrócono ulicę Brzozową i ponownie otwarto widok na rzekę.

W latach 1962–1968^[4] przeprowadzono tam badania archeologiczne, które przyniosło wiele ciekawych informacji o życiu dawnych mieszkańców Warszawy^[15].

W 2007 góra została zabezpieczona przed dalszym odkształcaniem pod wpływem czynników atmosferycznych^[16]. Przykryto ją specjalną matą antyerozyjną, obsypano glebą i obsiano trawą^[16].

Współcześnie Góra Gnojna pełni funkcję tarasu widokowego^[15]. W jego południowej części znajduje się posąg Siłacza wykonany w 1908 przez Stanisława Czarnowskiego^[17]. Rzeźba przedstawiająca nagiego mężczyznę dźwigającego głaz została tam ustawiona w 1972^[17].

Pozostałe informacje

Podobne wysypisko, również nazywane Górą Gnojową, funkcjonowało do 1785 w Nowej Warszawie^[5]. Znajdowało się na skarpie w pobliżu ul. Zakątnej^[5].

Przypisy