Góra Przemysła

Góra Przemysła
Ilustracja
Góra Przemysła i Zamek Królewski w Poznaniu
Państwo Polska
PołożeniePoznań, Stare Miasto
Wysokośćok 74[1] m n.p.m.
Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góra Przemysła”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góra Przemysła”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góra Przemysła”
Ziemia52°24′33,0516″N 16°55′53,2992″E/52,409181 16,931472

Góra Przemysła (urzędowo Wzgórze Przemysława, dawniej Góra Zamkowa, Góra Przemysława) – nieznacznie wyniesiona część Starego Miasta w Poznaniu (ostaniec erozyjny wyższego poziomu terasowego Warty[2]), znajdująca się na zachód od Starego Rynku. Za Górę Przemysła uważa się teren pomiędzy ulicami: 23 Lutego, Ludgardy, Muzeum Narodowym i Alejami Marcinkowskiego. Na wzniesieniu tym znajduje się nowo odbudowany Zamek Królewski – dawna rezydencja króla Przemysła II.

Geologia

Pod względem geologicznym góra składa się w przeważającej mierze z gliny[3].

Toponimia

Nazwy Góra Zamkowa używano przynajmniej od XV w. jako mons castrensis[4], czy też wzmiankowane w 1510 – in monte sub castro[5].

Dawniej używano nazwy Góra Zamkowa. W użyciu jest także popularna, acz niepoprawna historycznie, nazwa Góra Przemysława[6].

W 1982 r. ustalono urzędowo dla tej części miasta nazwę Wzgórze Przemysława[7].

Nazwa Góra Przemysława powstała od imienia, będącym wtórną postacią słowiańskiego antroponimu Przemysł. Z powodu utraty przejrzystości słowotwórczej pierwowzoru, powstała typowa forma z końcówką -sław[8]. Rada Miasta Poznania w 1998 uznała, że ta forma imienia w niczym nie upamiętnia postaci książąt zasłużonych dla Poznania i zmieniła nazwę ulicy na prawidłową formę imienia – Góra Przemysła[9]. Ulicy Starego Miasta nadano nazwę Góra Przemysła.

W Wykazie urzędowych nazw miejscowości i ich części, państwowym rejestrze nazw geograficznych oraz Krajowym Rejestrze Urzędowym Podziału Terytorialnego Kraju pod pojęciem część miasta nadal widnieje nazwa Wzgórze Przemysława[10][11].

Historia

W czasie lokacji Poznania (1253) wzgórze stanowiło dominujący element założenia nowego miasta, przeniesionego tutaj z Ostrowa Tumskiego. Wzgórze zostało wykorzystane na ulokowanie niewielkiego zamku, który wszedł w obręb zespołu fortyfikacyjnego. Zamek w XIV w. rozbudował Kazimierz III Wielki. Historia Wzgórza była odtąd nierozerwalnie związana z Zamkiem Królewskim w Poznaniu. W XVIII i XIX w. resztki zamku zostały zlikwidowane, a teren zabudowano innymi budynkami. Obecnie istnieją plany odbudowy zamku w formach historycznych. Tymczasem na Wzgórzu działa Muzeum Sztuk Użytkowych.

Walory historyczne i krajobrazowe

Góra Przemysła jest enklawą zieleni w tej części Starego Miasta – znajduje się tutaj sporo starych drzew (m.in. ogród na tyłach Pałacu Działyńskich). Najważniejsze obiekty w obrębie Wzgórza to, oprócz Zamku, pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich i Kościół św. Antoniego Padewskiego – barokowy z XVII w., jak również ścieżki spacerowe wokół Zamku Królewskiego. Teren Wzgórza jest popularnym miejscem rekreacji mieszkańców Poznania i turystów oraz jedną z bardziej fotografowanych okolic Starego Miasta.

Zobacz też

Przypisy

  1. Zygmunt Rola: Tajemnice zamku Przemysła. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2004, s. 15 (Projekt Witolda Majewskiego zabudowy wzgórza zamkowego). ISBN 83-89738-04-X. Na rysunku jest podany poziom posadzki parteru Zamku Królewskiego na wysokości 75,35 m n.p.m.
  2. Alfred Kaniecki, Wpływ antropopresji na przemiany środowiskowe w dolinie Warty w Poznaniu, s.28
  3. BART, Najstarsza rezydencja polskich monarchów, w: Głos Wielkopolski, dodatek Dni Grodu Przemysła (wywiad z archeologiem Zbigniewem Karolczakiem), 27.9.2007, s.III
  4. Zygmunt Dolczewski, Krótka historia Zamku Królewskiego w Poznaniu, w Zamek królewski w Poznaniu – Wyd. Stowarzyszenie Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Poznaniu, Poznań 2004, str. 10, ​ISBN 83-920340-1-5
  5. Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510. Poznań: Józef Nowacki, 1950.
  6. Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz, Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 165-167, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412.
  7. Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, Główny Urząd Statystyczny: Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce. T. 3, P-Ż. Warszawa: Wydawnictwa Akcydensowe, 1982, s. 655.
  8. Nazewnictwo geograficzne Poznania – zbiór studiów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008, s. 216. ISBN 978-83-232188-1-4.
  9. Uzasadnienie Uchwały LXXIII/582/II/98 z dnia 1998-06-16; on-line: [1]
  10. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. ws. wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 0)
  11. Wzgórze Przemysława. W: Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2010-11-11].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Poznań outline map.svg
Autor:

Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.

Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa lokalizacyjna Poznania
Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Greater Poland Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Zamek królewski w Poznaniu.jpg

Zamek królewski w Poznaniu. Zdjęcie wykonane dnia 25 marca 2007.


Royal Castle in Poznań (Poland). Photo was taken 25th March 2007.

Autor: Piotrm00
Franciszkanie konwentualni Poznań lipiec 2007 RB4.JPG
Autor: Radomil, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Church of St. Anthony and monastery of Conventual Franciscans on Przemysł Hill, Poznań
Ayuntamiento, Poznan, Polonia, 2014-09-18, DD 67-72 HDR.jpg
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Town hall, Poznan, Poland
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID 654353.