Góry Czerskiego (Syberia Wschodnia)

Góry Czerskiego
Хребет Черского
Ilustracja
Kontynent

Azja

Państwo

 Rosja

Republika

 Jakucja

Najwyższy szczyt

Pobieda (3003 m n.p.m.)

Długość

1500 km

Mapa pasma górskiego
Lokalizacja Gór Czerskiego
Położenie na mapie Jakucji
Mapa konturowa Jakucji, blisko centrum na prawo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góry Czerskiego”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po prawej nieco u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Góry Czerskiego”
Ziemia64°44′N 142°58′E/64,733333 142,966667
Północno-wschodnia ściana Pobiedy

Góry Czerskiego (ros. Хребет Черского) – system górski położony w azjatyckiej części Rosji (Syberia Wschodnia), w Jakucji i obwodzie magadańskim. Ciągnie się z północnego zachodu na południowy wschód, na wschód od Leny, od dolnego biegu Jany na północnym zachodzie do górnego biegu Kołymy na południowym wschodzie[1][2]. Jego długość wynosi ponad 1500 km, a szerokość od 150 do 200 km. Najwyższym szczytem jest Pobieda o wysokości 3003 m n.p.m. (według nieaktualnych danych 3147 m n.p.m.)[3].

Geografia i geologia

Góry Czerskiego zostały wypiętrzone w mezozoiku przez orogenezę pacyficzną. Zbudowane są z różnorodnych skał osadowych intrudowanych granitami. Na południowym wschodzie góry cechuje polodowcowa rzeźba alpejska, natomiast na północnym zachodzie mają charakter rozczłonkowanego płaskowyżu. Występują tu złoża węgla, złota, cyny i innych metali[1][4].

Góry składają się z szeregu równoległych pasm. Na północy są to m.in. pasma: Kiun-Tas, Esteryktach-Tas, Niemkuczenskij chriebiet, Sielenniachskij chriebiet, Irgiczańskij chriebiet, Chadaranja, Kurundja i Kisyliach. Środkowa część to m.in. pasma: Andriej-Tas Kriaź, Góry Momskie, Tas-Chajachtach, Dogdo, Okrajnij chriebiet, Czemałginskij chriebiet, Czibagałachskij chriebiet, Oniolskij chriebiet, Borong, Neldenginskij chriebiet, Porożnyj chriebiet, Siljapskij chriebiet i Ulczańskij chriebiet. W południowej części Gór Czerskiego znajdują się m.in. pasma: Ułachan-Czistaj (ze szczytem Pobieda), Tas-Kystabyt, Czerge, Polarnij chriebiet, Nengedźek, Angaczak i Grzęda Borolochska. Przedłużeniem łańcucha, już za Kołymą, jest pasmo Majmandźynskij chriebiet[4][1].

Wiele rzek, w tym Jana, górna Kołyma, Sielenniach, Moma, Indigirka i ich dopływy przecinają grzbiety w bardzo wąskich, często bagnistych dolinach[5][6].

Przyroda

Roślinność strefowa. Do 400 – 1100 m występuje tajga modrzewiowa, wyżej do 2000 m rosną karłowate limby i tundra kamienista. Najwyższe części gór pokryte są lodowcami. Jest ich 372 o łącznej powierzchni 155 km kw. Największe z nich to: Lednik Cariegradskogo, Lednik Obruczewa, Lednik Sumgina i Lednik Mielnikowa[1][5].

Fauna jest słabo zbadana. Z ssaków żyją tu m.in. niedźwiedzie brunatne, lisy, gronostaje, wilki, rysie, rosomaki, owce śnieżne i świstaki[7][8].

Dużą część Gór Momskich i pasma Ułachan-Czistaj zajmuje park krajobrazowy „Momskij” (2175,6 tys. ha).

Klimat

Klimat kontynentalny charakteryzujący się gwałtownymi wahaniami temperatury. Zimą w środkowej części Gór Czerskiego średnia styczniowa temperatura w dolinach spada do -45 °C. Czasami mrozy mogą osiągać -65 °C. Latem średnia temperatura w lipcu wynosi + 15 °C. Okres bez mrozu jest bardzo krótki – 40-90 dni[8].

Historia odkryć

Pierwszym naukowcem który dotarł do Gór Czerskiego był Polak Jan Czerski, geolog i geograf, zesłaniec z 1863 roku. W 1891 roku rozpoczął on ekspedycję w rejon rzek Kołyma i Indygirka. Zmarł podczas tej wyprawy (w 1892 roku) w dolnym biegu Kołymy[9].

Od 1924 roku Siergiej Obruczew, geolog, syn Władimira Obruczewa, badał obszary Syberii w dorzeczu Indigirki i Kołymy, słabo poznane na początku XX wieku. Ekspedycje pod jego kierownictwem zgromadziły dużą ilość danych dotyczących orografii, geomorfologii i tektoniki regionu. Opracowano wtedy schematy i mapy, które Obruczew przedstawił Związkowi Geograficznemu ZSRR i zaproponował nazwanie wszystkich formacji górskich w tym regionie Górami Czerskiego na cześć Jana Czerskiego[9]. W paśmie Czemałgińskij chriebiet znajduje się szczyt Pik Czerskoj (2168 m) nazwany na cześć żony Jana Czerskiego, Mawry Czerskiej[1].

Do chwili obecnej Góry Czerskiego są dość mało poznane. Rzadko pojawiają się tam również alpiniści i turyści[1]. Góra Pobieda, najwyższy szczyt Gór Czerskiego, został odkryty dopiero podczas zdjęć lotniczych w 1945 roku i pierwotnie nosił imię Ławrientija Berii, twórcy gułagów, których dużo znajdowało się w południowej części Gór Czerskiego (obwód madagański). Wspinacze zdobyli górę Pobieda po raz pierwszy w 1966 roku[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, t. 2 Góry Azji, Katowice: Wydawnictwo STAPIS, 2005, ISBN 83-88212-42-7.
  2. Nowa Encyklopedia powszechna PWN, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11097-X.
  3. Хребет Черского [dostęp 2019-01-27] (ros.).
  4. a b Хребет Черского, Планета Земля [dostęp 2019-01-27] (ros.).
  5. a b Черского хребет - это... Что такое Черского хребет?, Словари и энциклопедии на Академике [dostęp 2019-01-27] (ros.).
  6. Хребет Черского, Великая Россия, 21 stycznia 2013 [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-27].
  7. По-Сибири — Хребет Черского: характеристика, тектоника и геология, рельеф, климат, гидрография, posibiri.ru [dostęp 2019-01-27].
  8. a b О парке, Аан Айылгы [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-29] (ros.).
  9. a b Хребет Черского, Открытие XX столетия, Атлас, Города и страны, моря и океаны. Вокруг Света, Тайны ХХ века, Целый мир в твоих руках [dostęp 2019-01-27] (ros.).
  10. ХРЕБЕТ ЧЕРСКОГО (Восточная Сибирь). 100 великих географических открытий, info.wikireading.ru [dostęp 2019-01-27].

Media użyte na tej stronie

Russia edcp relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.

EquiDistantConicProjection : Central parallel :

* N: 54.0° N

Central meridian :

* E: 100.0° E

Standard parallels:

* 1: 49.0° N
* 2: 59.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Cherskiy Mountains of the Russian Far East.jpg
Autor: Missy Leone, Licencja: CC BY 2.0
Somewhere in the beautiful Cherskiy Mountains of the Russian Far East
Relief Yakutia.png
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Физическая карта Якутии, Россия.
Flag of Sakha.svg
Flag of Sakha
Gorapobeda.jpg
Autor: Van GuYn3mEr, Licencja: CC BY-SA 3.0
pobeda face
Location Chersky Range.PNG
Location Chersky Range.PNG