Góry Połabskie

Góry Połabskie
Zbiornik wodny Přísečnice
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Masyw Czeski
Podprowincja	Kraina Rudaw (Krušnohorská subprovincie)
Makroregion	Wyżyna Rudawska (Krušnohorská hornatina)
Mezoregion	Góry Połabskie (Děčínská vrchovina)
Mikroregion(y)	Děčínské stěny, Tiské stěny, Sněžnická hornatina, Růžovská hornatina, Jetřichovické stěny, Szwajcaria Saksońska

Góry Połabskie w okolicy wzniesienia Lilienstein

(c) Pindick, CC-BY-SA-3.0

Góry Połabskie w okolicy Děčína

Góry Połabskie (czes.: Děčínská vrchovina, niem.: Elbsandsteingebirge) – pasmo górskie w Czechach i Niemczech, będące częścią Wyżyny Rudawskiej.

Położenie

Góry Połabskie położone są w północno-zachodnich Czechach (kraj ustecki) i południowo-wschodnich Niemczech (Saksonia). Rozciągają się między Rudawami na zachodzie i Górami Łużyckimi na wschodzie oraz Czeskim Średniogórzem na południu, aż poza granicę z Niemcami na północy, gdzie swym zasięgiem obejmuje Saską Szwajcarię.

Charakterystyka

Góry Połabskie z geomorfologicznego punktu widzenia stanowią część Wyżyny Rudawskiej. Specyficzną cechą gór są liczne skupiska form skalnych: pionowe ściany, baszty, iglice, wąwozy, szczeliny, głębokie doliny, kaniony, skalne miasta i wąskie tarasy skalne, oraz bazaltowe wzniesienia w kształcie stożków o wyspowym charakterze, położone na rozległej płycie zbudowanej ze skał osadowych: piaskowców i margli, w której sieć dolin rzecznych utworzyła system odrębnych masywów o charakterystycznym krajobrazie dla gór płytowych. Powierzchnia regionu w przeszłości praktycznie nie była zasiedlona, w związku z czym obecnie bioregion w większości pokrywa las. Lasy tworzy kultura drzew iglastych, są to w większości suche bory sosnowe na skałach. Mniejszą część zajmują tereny bezleśne, gdzie "pierwotne" łąki i pastwiska mają wyrównany poziom z wprowadzoną agrocenozą.

Podział

Pod względem krajobrazowym na obszarze Gór Połabskich wydziela się:

• Děčínské stěny
• Tiské stěny
• Sněžnická hornatina
• Růžovská hornatina
• Jetřichovické stěny
• Szwajcarię Saksońską

Rozwój budowy geologicznej

Skały tworzące Góry Połabskie powstały około 100 mln lat temu. W mezozoiku, w późnej kredzie, kiedy wody morskie pokrywały ten teren, osadziły się osady piaszczyste, podrzędnie ilaste i ilasto-węglanowe, o grubości kilkuset metrów.

Po ustąpieniu morza, w wyniku procesów diagenetycznych, nagromadzone osady przekształciły się w skały osadowe: piaskowce oraz margle (skały ilasto-wapienne). Kilkadziesiąt milionów lat później, wskutek działalności wulkanicznej na sąsiednim Czeskim Średniogórzu, warstwy piaskowca zostały zaburzone przez załamania i spękania. W wielu miejscach nastąpiło przełamanie pierwotnie jednolitej płyty piaskowcowej na kry, które następnie zostały przebite przez kominy wulkaniczne. W niektórych miejscach lawy wypłynęły na powierzchnię ziemi, gdzie indziej zastygły w obrębie piaskowców, pod ziemią, w formie neków.

Przez następne miliony lat rzeźba krajobrazu była kształtowana przez siły erozyjne. W wyniku tych procesów, ponieważ szybciej ulegały zniszczeniu skały osadowe niż bardziej odporne bazalty, na powierzchni płyty powstały odosobnione stożkowe wzniesienia. W wyniku procesów erozyjnych istniejące w płycie piaskowca pęknięcia zostały stopniowo coraz bardziej poszerzane i przekształciły się w rozległe szczeliny i wąwozy oddzielające samotnie stojące wieże oraz przeróżne formy skalne.

Krajobraz

Góry Połabskie, krajobraz po niemieckiej stronie – widok z Liliensteinu

Góry Połabskie przedstawiają krajobraz niskich gór, z niezwykle różnorodną rzeźbą terenu. Powierzchnia jest pofałdowana z niewielkimi wzniesieniami. Występują tu niewielkie doliny i głębokie kaniony. Rzeźbę masywu kształtują wyniesione szczyty o wyraźnych stożkowych kształtach, powstałych w wyniku wzmożonej działalności wulkanicznej. Najwyższe wzniesienia nie przekraczają 750 metrów n.p.m. Wzniesienia mimo niewielkich wysokości mają strome zbocza. Krajobrazowo jest to teren bardzo urozmaicony o znacznych kontrastach, obok zurbanizowanych dolin wyrastają strome, zalesione wzniesienia oraz pionowe piaskowcowe ściany skalne. Większość obszaru, w których położone są wzniesienia, zajmują lasy. Krajobraz częściowo przeobrażony, o znacznie zurbanizowanych obrzeżach. Pierwotny charakter krajobrazu w większości został zachowany.

Roślinność

Rośnie tu cenna i niezwykła roślinność na niewielkich powierzchniach na małych wysokościach nad poziomem morza występują gatunki roślin zimnolubnych, a na wyżej położonych skałach wystających ponad las, występują podgórskie i górskie rośliny ciepłolubne. Resztki pierwotnego drzewostanu zachowały się na niedostępnych skałach oraz na szczytach niektórych wzniesień stożkowych pochodzenia wulkanicznego.

Wody

Góry Połabskie należą do zlewiska Morza Północnego, położone są w dorzeczu Łaby. Największą rzeką jest Łaba, zbierająca wraz ze swoimi dopływami wody z obszaru gór.

Ważniejsze wzniesienia

• Děčínský Sněžník (723 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Gór Połabskich
• Růžovský vrch (619 m n.p.m.) – najwyższe wzniesienie narodowego parku Czeska Szwajcaria (czes. NP České Švýcarsko)
• Großer Zschirnstein (562 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Saskiej Szwajcarii

Ochrona Przyrody

Na obszarze Gór Połabskich w celu ochrony przyrody utworzono:

Parki narodowe

• Park Narodowy Czeska Szwajcaria czes. Národní park České Švýcarsko
• Park Narodowy Szwajcaria Saksońska niem. Nationalpark Sächsische Schweiz

Obszar chronionego krajobrazu

• Obszar chronionego krajobrazu Łabskie Piaskowce czes.CHKO Labské pískovce

Rezerwaty przyrody

• NPR Růžák – stożkowe wzniesienie pochodzenia wulkanicznego z lasem mieszanym i ciepłolubną roślinnością.
• PR Arba – mokradła z roślinnością wilgociolubną.
• PR Babylon – skalne labirynty z sosnowym drzewostanem. Jest to miejsce o dużej wartości geomorfologicznej.
• PR Čabel – z lasem i roślinnością kwitnącą typową dla tego zespołu.
• PR Pavlínino údolí – dolina rzeczna o dużej wartości geomorfologicznej.
• PR Ponova louka – z buczyną i ciepłolubną roślinnością.
• PR Stará Oleška – obejmujący część stawu z wilgociolubną roślinnością i przybrzeżną roślinnością rosnącą na podmokłej łące.
• PR Pekelský důl – wielka kwiecista łąka ze storczykami kukułka (stoplamek szerokolistny).
• PR Za pilou – łąka z dużą ilością flory wodnej.
• PR Pod lesem – wielka kwiecista łąka z roślinnością fauną wodną. Występuje tam storczyk kukułka (stoplamek szerokolistny).

pomniki przyrody

• NPP Pravčická brána – najwyższy naturalny most skalny w Europie.
• PP Meandry Chřibské Kamenice – naturalne meandry rzeki na dł. ok. 700 m oraz oddziaływanie meandrującej rzeki na przyległy teren.
• PP Nad Dolským mlýnem – z rośliną bagno zwyczajne.

Atrakcyjne miejsca

• Děčínský Sněžník – wieża widokowa na wzniesieniu
• Pravčická brána – naturalna forma skalna, most skalny
• Edmundova soutěska, Divoká soutěska – kanionowate przełomy na rzece Kamenice
• Hřensko – miasto nad Łabą i Kamenice
• Tiské stěny – ciekawe formy skalne
• Jetřichovice – śródgórska, miejscowość letniskowa o ciekawej i zabytkowej architekturze
• Rudolfův kámen, Vilemínina stěna, Mariina skála – ciekawe formy skalne