Göteborg

Göteborg
(c) Lokal_Profil, CC BY-SA 2.5
Herb	Flaga
Państwo	Szwecja
Region	Västra Götaland
Gmina	Göteborg
Powierzchnia	233,86 km²
Populacja (2018); • liczba ludności; • gęstość	; 592 042; 2532 os./km²
Nr kierunkowy	031
Kod pocztowy	400 10–418 79
	Położenie na mapie Västra Götalandu Göteborg
	Położenie na mapie Szwecji Göteborg
	57°42′N 11°56′E/57,700000 11,933333
	Strona internetowa
	Portal Szwecja

Kungsportsavenyn - reprezentacyjny bulwar Göteborga i Statua Posejdona będąca symbolem miasta (2006)

Göteborg (wym. [jœtəˈbɔrj]) – miasto w Szwecji, położone na zachodzie kraju, nad cieśniną Kattegat, u ujścia rzeki Göta älv, stolica regionu Västra Götaland. Drugie co do wielkości miasto Szwecji – 510 491 mieszkańców (30 września 2010), zespół miejski – 926,7 tys. W Göteborgu znajduje się siedziba koncernów Volvo AB i SKF^[2].

Historia

Göteborg został założony na początku XVII wieku na podstawie planów sporządzonych przez architektów holenderskich, pracujących na zlecenie króla Gustawa II Adolfa, który w ten sposób chciał uniezależnić szwedzki handel od ceł pobieranych przez Danię w Cieśninach Duńskich. Skania na południu Szwecji ówcześnie należała do Danii i ruch statków z Morza Bałtyckiego odbywał się przez wody kontrolowane przez Danię. Umiejscowienie nowego portu pozwoliło na ominięcie wód duńskich i bezpośrednie wyjście na Morze Północne. W tamtych czasach oficjalnymi językami były: holenderski, niemiecki, szwedzki i angielski.

W 1731 r. powstała Szwedzka Kompania Wschodnioindyjska (Svenska Ostindiska Kompaniet), która przyczyniła się do nawiązania kontaktów handlowych z Chinami i Wschodem. Dzięki temu do Göteborga przywożono statkami porcelanę, herbatę, przyprawy, szlachetne tkaniny i inne typowe dla tamtego okresu towary luksusowe.

W XIX wieku Göteborg przekształcił się w miasto przemysłowe, szczególnie za sprawą kupców z Wysp Brytyjskich. Z czasem wielu z nich wzbogaciło się i przeznaczyło część swoich majątków na rozwój infrastruktury miejskiej.

W 1829 roku działalność rozpoczął Uniwersytet Techniczny Chalmersa, obecnie z liczbą około 10,5 tys. studentów, a w 1891 założono Uniwersytet w Göteborgu, na którym obecnie kształci się około 49 tys. studentów. Dzisiejszy Göteborg z szerokimi alejami, parkami i imponującymi budowlami wybudowany został pod koniec XIX wieku. Plac Götaplatsen i wesołe miasteczko Liseberg powstały przy okazji Wystawy Światowej w 1923.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Zabytki

arsenał miejski Kronhuset z 1643 – najstarsza świecka budowla w mieście
Götaplatsen – plac ze Statuą Posejdona autorstwa Carla Millesa
ratusz
siedziba Kompanii Wschodnioindyjskiej z 1750 – obecnie muzeum miejskie
klasycystyczna katedra z 1633, przebudowa w XIX wieku
kościół niemiecki
Nya Elfsborg – warownia obronna na wyspie
dworzec Göteborgs centralstation
Skansen Kronan i Skansen Lejonet – twierdze
Teatr Wielki
Kungshuset
Tomtehuset
Palacehuset na Brunnsparken
domek myśliwski Królowej Krystyny

Atrakcje turystyczne

Ogród Botaniczny
Park Trädgårdsföreningen
Kungsportsavenyn (Aleja Królewskiej Bramy), bulwar ekskluzywnych sklepów i kawiarni
Haga – malownicza dzielnica z wieloma kawiarniami
Liseberg – największy lunapark w Skandynawii
Universeum – centrum nauki

Muzea

Muzeum Miejskie
Muzeum Sztuki
Muzeum Kultury Światowej
Muzeum Morskie
Muzeum Sportu w budynku dawnych koszar na Kvibergu
Röhsskamuseet – muzeum wzornictwa i sztuki użytkowej
Muzeum Historii Naturalnej
Muzeum Volvo

Demografia

Transport

Tramwaj w Göteborgu

Port lotniczy Göteborg-Landvetter (2008)

Transport kolejowy

W centrum miasta przy Drottningtorget znajduje się dworzec Göteborgs centralstation, z którego dostać się można do największych miast w Szwecji. Większość linii tramwajowych i autobusowych ma tu swój przystanek.

Transport tramwajowy

Zobacz hasło: Tramwaje w Göteborgu

Göteborg ma bardzo dobrze rozbudowane linie tramwajowe. Pierwsze tramwaje konne zaczęły kursować po mieście od 1879 roku. W 1902 na ulice wyjechały tramwaje elektryczne. W sezonie letnim organizowane są przejażdżki zabytkowym tramwajem pomiędzy Dworcem Centralnym a wesołym miasteczkiem.

Transport morski

Göteborg posiada codzienne połączenia promowe z Kilonią oraz Frederikshavn, obsługiwane przez linie Stena Line^[3].

Transport lotniczy

W Göteborgu jest jedno lotnisko czynne dla ruchu komercyjnego: Göteborg-Landvetter (ok. 20 km na wschód od miasta). Przejazd autobusem lotniskowym (tzw. flygbussem) z lotniska do centrum zajmuje około 20 minut.

Pod koniec 2014 r. ruch na drugim lotnisku Göteborg-City (14 km na północny zachód) został wstrzymany z powodu złego stanu nawierzchni pasa, naprawę pasa uznano za nieopłacalną. Na lotnisku jest dopuszczony ruch małych samolotów.

Kultura

Scena muzyczna

W Göteborgu rozwinął się specyficzny gatunek muzyki metalowej, nazywany Göteborg Sound, należący do nurtu melodic death metal. Głównymi przedstawicielami są:

Sport

Stadion Ullevi w Göteborgu

Miasto ubiegało się o organizacje Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1984 r.
W 1995 r. odbyły się tutaj lekkoatletyczne mistrzostwa świata, a w 2006 mistrzostwa Europy.
Z Göteborgu pochodzi najbardziej utytułowana szwedzka drużyna piłkarska: IFK Göteborg, 18-krotny mistrz Szwecji, 4-krotny zdobywca Pucharu Ligi oraz 2-krotny zdobywca Pucharu UEFA w 1982 i 1987 roku.
W mieście mają siedzibę inne kluby piłkarskie. W 2011 roku w ekstraklasie Allsvenskan występują obecnie IFK Göteborg, GAIS i BK Häcken, w drugiej lidze Superettan gra Örgryte IS, a w Division 2 (4. liga) Västra Frölunda IF.
W Göteborgu siedzibę ma również klub hokejowy, Frölunda HC, 3-krotny mistrz krajowych rozgrywek Elitserien.
IK Sävehof – klub piłki ręcznej
Kaparna Göteborg – klub żużlowy

Urodzeni w Göteborgu

Alicia Vikander

Fredric Henric Chapman – konstruktor okrętów i teoretyk budowy okrętów, admirał
Amine Gülşe – turecka modelka i aktorka, Miss Turcji 2014
Felix Kjellberg – użytkownik portalu YouTube posiadający drugą największą liczbę subskrybentów kanału na platformie
Alicia Vikander – aktorka i tancerka
Mikkey Dee (właściwie Micael Kiriakos Delaoglou) – perkusista m.in. zespołu Motörhead
Björn Ulvaeus – kompozytor i autor piosenek, wokalista i współzałożyciel zespołu ABBA
Jakob Wegelius – szwedzki autor i ilustrator książek dla dzieci