Gęsie pióro

Ten artykuł od 2022-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Przycinanie gęsiego pióra (mal. Philip van Dijk, ok. 1725)

Gęsie pióro – ogólne, potoczne określenie odpowiednio przyciętych piór ptasich używanych w przeszłości jako narzędzie do pisania, z wykorzystaniem lotek dużych ptaków.

Pióra takie wykorzystywano do pisania atramentem (inkaustem) przed wynalezieniem stalówki, wiecznego pióra i długopisu. Gęsie pióra były głównym narzędziem pisarskim od VI do XIX wieku. Po opatentowaniu w 1810 roku w Stanach Zjednoczonych stalówki, zaczęły powoli wychodzić z użycia, by ostatecznie zniknąć pod koniec XIX wieku.

Najtrwalsze pióra to lotki dużych ptaków gubione podczas corocznego pierzenia. W przeszłości najczęściej używane były pióra gęsie; rzadziej – droższe łabędzie, uznawane za najlepsze. W zależności jednak od warunków i efektu, jaki chciał osiągnąć piszący, sięgano niekiedy po pióra wron, orłów, sów, jastrzębi, a nawet indyków. Przypiórko i większość promieni usuwano jako niepraktyczną przeszkodę. Dzisiejsze wyobrażenie w pełni pokrytego gęsiego pióra to wymysł filmowców mający niewiele wspólnego z rzeczywistością. Na większości ilustracji w starych manuskryptach, które przedstawiają średniowiecznych skrybów, pióra są niemal całkowicie pozbawione ozdobnych promieni.

Jakość piór zależała od ich miejsca w skrzydle. Pierwsze, zwane pinion, uchodziło w opinii biegłych kaligrafów za najlepsze, niżej cenione było drugie i trzecie; pozostałe lotki były przez zawodowych skrybów odrzucane. Ważna była umiejętność właściwego przygotowywania piór do pisania^[1]: „By utwardzić pióro, które jest zbyt miękkie, wsuń dutkę w gorący popiół, obracając ją tak długo, aż stanie się bardzo miękka; wtedy wyciągnij ją, połóż na kolanie i zgnieć do płaskości przy użyciu rękojeści noża, a następnie przywróć jej kształt owalny, używając to tego palców. Jeśli masz więcej piór do utwardzenia, postaw na ogniu garnek z wodą i ałunem, a gdy dojdzie do wrzenia zanurz w niej same dutki na minutę, a potem odłóż do wyschnięcia”^[2].

W Stanach Zjednoczonych, jak podaje Supreme Court Historical Society, „20 dobrze przyciętych gęsich piór kładzie się codziennie na każdym z czterech pulpitów dla radców prawnych, gdy Sąd Najwyższy obraduje, bowiem większość prawników zjawia się przed Sądem tylko raz, więc chętnie zabierają pióra jako upominki”^[3].

Dzisiaj ręcznie przycinane gęsie pióra są używane jedynie przez miłośników kaligrafii, głównie ze względu na to, że obecnie produkowany papier jest sporządzany przeważnie z miazgi drzewnej, co powoduje szybkie zużycie ostrza pióra. Niemniej jednak nieliczni zwolennicy gęsich piór przedkładają je nad stalówki ze względu na ich giętkość. Praworęczni zwolennicy takiego pisarstwa chętniej sięgają po lotki z lewego skrzydła, ze względu na wygięcie takiego pióra w prawo, co daje swobodę trzymającej je ręce. Puste wnętrze trzonu pióra (calamus) staje się zbiornikiem atramentu, który spływa ku końcówce (wykorzystywane jest tu zjawisko kapilarne). Pisanie gęsim piórem jest żmudne, czasochłonne i wymaga wprawy.

Przypisy