Gęstoporek cynobrowy

Gęstoporek cynobrowy
	; Duży owocnik na pniu osiki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	gęstoporek
Gatunek	Gęstoporek cynobrowy
	Nazwa systematyczna
	Pycnoporus cinnabarinus (Jacq.) P. Karst; Annls. mycol. 39(1): 59 (1941)

Hymenofor

Młody owocnik na pniu buka

Hymenofor. Pory po uciśnięciu ciemnieją

Owocniki na pniu brzozy

Czasami tworzy formy rozpostarte

Gęstoporek cynobrowy (Pycnoporus cinnabarinus (Jacq.) P. Karst) – gatunek grzybów z rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pycnoporus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[2]:

Boletus cinnabarinus Jacq 1776
Boletus miniatus Libosch 1817
Coriolus cinnabarinus (Jacq) G Cunn 1948
Fabisporus cinnabarinus (Jacq) Zmitr 2001
Hapalopilus cinnabarinus (Jacq) P Karst 1899
Leptoporus cinnabarinus (Jacq) Quél 1886
Phellinus cinnabarinus (Jacq) Quél 1888
Polyporus cinnabarinus (Jacq) Fr 1821
Polyporus miniatus (Libosch) Fr 1829
Polystictus cinnabarinus (Jacq) Cooke 1886
Pycnoporus cinnabarinus (Jacq) P Karst 1881 var cinnabarinus
Pycnoporus cinnabarinus var osorninus Burgos, in Burgos & Ortiz 1988
Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 1874
Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 1874, f cinnabarina
Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 583,1874 var cinnabarina
Trametes cinnabarinus (Jacq) Fr 1849

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1776 r. Jacquin nadając mu nazwę Boletus cinnabarinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1941 r. P. Karsten, przenosząc go do rodzaju Pycnoporus^[1].

Nazwa polska pojawiła się w pracy Stanisława Domańskiego i in. w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba cynobrowa, wrośniak cynobrowy, żagiew cynobrowa^[3].

Morfologia

Owocnik

O szerokości do 10 cm, półkolisty lub wachlarzowaty i bokiem przyrośnięty do podłoża. Brzeg cienki i ostry. Górna powierzchnia zwykle nierówna, pomarszczona. Kolor cynobrowy, czerwonawy lub ceglasty, u starszych osobników płowieje^[4].

Hymenofor

W postaci rurek o porach w kolorze cynobrowym lub czerwonawym^[4]. Pory okrągłe lub kanciaste^[5].

Miąższ

O grubości do 2 cm, cynobrowego koloru, elastyczny, włóknisty i bez zapachu^[5].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników biały. Zarodniki nieamyloidalne, cylindryczne lub eliptyczne, gładkie i bezbarwne o rozmiarach 5–8 × 2,5–3 μm. Cystyd brak^[6].

Występowanie i siedlisko

Z wyjątkiem Afryki i Antarktydy występuje na wszystkich kontynentach, także na niektórych wyspach – na Hawajach, Madagaskarze i w Nowej Zelandii. Najwięcej stanowisk podano z Ameryki Północnej, Europy i Australii^[7]. W Europie Środkowej gatunek pospolity. Rozwija się na martwym drewnie (na pniach, pniakach, gałęziach) drzew liściastych, głównie na miejscach dobrze oświetlonych^[8]. Preferuje miejsca wilgotne, stąd też częściej występuje w nadrzecznych łęgach na olszach, wierzbach i brzozach, ale rośnie również na innych gatunkach drzew liściastych. Częściej występuje podczas upalnych lat^[5].

W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[9]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Anglii, Litwie i Niemczech^[3].

Znaczenie

W Europie uważany za grzyb niejadalny^[4], jednak na opracowanej dla FAO liście jest wymieniony jako grzyb jadalny w Hongkongu i w Nepalu^[10]. Saprotrof, powoduje białą zgniliznę drewna^[5].

Gęstoporek cynobrowy wytwarza duże ilości enzymów rozkładających ligninę i inne trudne do rozłożenia polisacharydy. Głównym enzymem odróżniającym ten grzyb z innych grzybów rozkładających ligninę jest lakaza. Aborygeni używają owocników do leczenia owrzodzenia jamy ustnej, szczególnie u ząbkujących niemowląt^[11]^[12].

Gatunki podobne

Ze względu na oryginalny cynobrowy kolor i brak strefowania jest łatwy do odróżnienia od innych gatunków. Ewentualnie może być pomylony z oranżowcem pomarańczowym (Pycnoporellus fulgens), który ma owocniki o podobnym kolorze (pomarańczowe lub ceglastoczerwone), ale występuje głównie na drzewach iglastych^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ ^a ^b ^c ^d Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
↑ MushroomExpert [dostęp 2014-04-25] (ang.).
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
↑ Eggert, C, Temp, U, & Eriksson, K-EL. (1996). Lignolytic system of the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus: Purification and characterization of the laccase. Applied and environmental microbiology. 62.4, 1151-58
↑ Eggert, C., LaFayette, P.R., Temp, U., Eriksson, K.E., Dean, J.F. (1998) Molecular analysis of a laccase gene from the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus. Appl. Environ. Microbiol. 64, 1766–72

[if-1] Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[2] Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[Wojewoda-4] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[griz-5] Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[mushroom-6] MushroomExpert [dostęp 2014-04-25] (ang.).

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[Gminder-8] Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[9] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[fao-10] Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.

[11] Eggert, C, Temp, U, & Eriksson, K-EL. (1996). Lignolytic system of the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus: Purification and characterization of the laccase. Applied and environmental microbiology. 62.4, 1151-58

[12] Eggert, C., LaFayette, P.R., Temp, U., Eriksson, K.E., Dean, J.F. (1998) Molecular analysis of a laccase gene from the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus. Appl. Environ. Microbiol. 64, 1766–72

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne