Gęstoporek cynobrowy

Gęstoporek cynobrowy
Ilustracja
Duży owocnik na pniu osiki
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

żagwiowate

Rodzaj

gęstoporek

Gatunek

Gęstoporek cynobrowy

Nazwa systematyczna
Pycnoporus cinnabarinus (Jacq.) P. Karst
Annls. mycol. 39(1): 59 (1941)
Młody owocnik na pniu buka
Hymenofor. Pory po uciśnięciu ciemnieją
Owocniki na pniu brzozy
Czasami tworzy formy rozpostarte

Gęstoporek cynobrowy (Pycnoporus cinnabarinus (Jacq.) P. Karst) – gatunek grzybów z rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pycnoporus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Boletus cinnabarinus Jacq 1776
  • Boletus miniatus Libosch 1817
  • Coriolus cinnabarinus (Jacq) G Cunn 1948
  • Fabisporus cinnabarinus (Jacq) Zmitr 2001
  • Hapalopilus cinnabarinus (Jacq) P Karst 1899
  • Leptoporus cinnabarinus (Jacq) Quél 1886
  • Phellinus cinnabarinus (Jacq) Quél 1888
  • Polyporus cinnabarinus (Jacq) Fr 1821
  • Polyporus miniatus (Libosch) Fr 1829
  • Polystictus cinnabarinus (Jacq) Cooke 1886
  • Pycnoporus cinnabarinus (Jacq) P Karst 1881 var cinnabarinus
  • Pycnoporus cinnabarinus var osorninus Burgos, in Burgos & Ortiz 1988
  • Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 1874
  • Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 1874, f cinnabarina
  • Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 583,1874 var cinnabarina
  • Trametes cinnabarinus (Jacq) Fr 1849

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1776 r. Jacquin nadając mu nazwę Boletus cinnabarinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1941 r. P. Karsten, przenosząc go do rodzaju Pycnoporus[1].

Nazwa polska pojawiła się w pracy Stanisława Domańskiego i in. w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba cynobrowa, wrośniak cynobrowy, żagiew cynobrowa[3].

Morfologia

Owocnik

O szerokości do 10 cm, półkolisty lub wachlarzowaty i bokiem przyrośnięty do podłoża. Brzeg cienki i ostry. Górna powierzchnia zwykle nierówna, pomarszczona. Kolor cynobrowy, czerwonawy lub ceglasty, u starszych osobników płowieje[4].

Hymenofor

W postaci rurek o porach w kolorze cynobrowym lub czerwonawym[4]. Pory okrągłe lub kanciaste[5].

Miąższ

O grubości do 2 cm, cynobrowego koloru, elastyczny, włóknisty i bez zapachu[5].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników biały. Zarodniki nieamyloidalne, cylindryczne lub eliptyczne, gładkie i bezbarwne o rozmiarach 5–8 × 2,5–3 μm. Cystyd brak[6].

Występowanie i siedlisko

Z wyjątkiem Afryki i Antarktydy występuje na wszystkich kontynentach, także na niektórych wyspach – na Hawajach, Madagaskarze i w Nowej Zelandii. Najwięcej stanowisk podano z Ameryki Północnej, Europy i Australii[7]. W Europie Środkowej gatunek pospolity. Rozwija się na martwym drewnie (na pniach, pniakach, gałęziach) drzew liściastych, głównie na miejscach dobrze oświetlonych[8]. Preferuje miejsca wilgotne, stąd też częściej występuje w nadrzecznych łęgach na olszach, wierzbach i brzozach, ale rośnie również na innych gatunkach drzew liściastych. Częściej występuje podczas upalnych lat[5].

W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[9]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Anglii, Litwie i Niemczech[3].

Znaczenie

W Europie uważany za grzyb niejadalny[4], jednak na opracowanej dla FAO liście jest wymieniony jako grzyb jadalny w Hongkongu i w Nepalu[10]. Saprotrof, powoduje białą zgniliznę drewna[5].

Gęstoporek cynobrowy wytwarza duże ilości enzymów rozkładających ligninę i inne trudne do rozłożenia polisacharydy. Głównym enzymem odróżniającym ten grzyb z innych grzybów rozkładających ligninę jest lakaza. Aborygeni używają owocników do leczenia owrzodzenia jamy ustnej, szczególnie u ząbkujących niemowląt[11][12].

Gatunki podobne

Ze względu na oryginalny cynobrowy kolor i brak strefowania jest łatwy do odróżnienia od innych gatunków. Ewentualnie może być pomylony z oranżowcem pomarańczowym (Pycnoporellus fulgens), który ma owocniki o podobnym kolorze (pomarańczowe lub ceglastoczerwone), ale występuje głównie na drzewach iglastych[4].

Przypisy

  1. a b c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  2. Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  3. a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  5. a b c d Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
  6. MushroomExpert [dostęp 2014-04-25] (ang.).
  7. Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
  8. Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  9. Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  10. Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
  11. Eggert, C, Temp, U, & Eriksson, K-EL. (1996). Lignolytic system of the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus: Purification and characterization of the laccase. Applied and environmental microbiology. 62.4, 1151-58
  12. Eggert, C., LaFayette, P.R., Temp, U., Eriksson, K.E., Dean, J.F. (1998) Molecular analysis of a laccase gene from the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus. Appl. Environ. Microbiol. 64, 1766–72

Media użyte na tej stronie

Vermiljoenhoutzwam3.JPG
Autor: Ruigeroeland, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pycnoporus cinnabarinus
Pycnoporus cinnabarinus G39.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pycnoporus cinnabarinus (location: Poland, Ochotnica Górna, Forendówki)
Pycnoporus cinnabarinus BS11.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pycnoporus cinnabarinus
Pycnoporus cinnabarinus a1 (1).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pycnoporus cinnabarinus
Pycnoporus cinnabarinus a1.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pycnoporus cinnabarinus
Pycnoporus cinnabarinus a1 (7).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pycnoporus cinnabarinus (location:Poland, Pogórze Wiśnickie, Wichras)