Głóg dwuszyjkowy

Głóg dwuszyjkowy

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	głóg
Gatunek	głóg dwuszyjkowy
Nazwa systematyczna
Crataegus laevigata (Poir.) DC. Prodr. 2:630. 1825
Synonimy
Crataegus oxyacantha auct. non L. Crataegus palmstruchii Lindm.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

(c) Sten, CC BY-SA 3.0

Typowa forma gatunku

Owoce

Odmiana ozdobna `Paul`s Scarlett`

Głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. Rodzimym obszarem jego występowania jest Europa^[4]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.

Morfologia

Pokrój

Ciernisty krzew liściasty, osiągający wysokość 4 m.

Łodyga

Gałęzie silnie splątane, elastyczne. Kora gładka, szara. Na gałązkach liczne, ostre ciernie o długości 1-2 cm.

Liście

Pojedyncze, o długości 2-5 cm, odwrotnie jajowate, u podstawy klinowate, z dużymi, zwykle trwałymi przylistkami, górą ciemnozielone, dołem jaśniejsze. Wyrastają na cienkich ogonkach, do połowy długości są całobrzegie, w górnej części blaszki 3-5 klapowe. Kształt liści u różnych okazów dość zmienny.

Kwiaty

Drobne kwiaty tworzą baldachogrona. Zbudowane są z 5 działek kielicha, 5 wolnych, białych lub różowawych płatków korony oraz licznych pręcików i 1 dolnego słupka z 2 szyjkami (od tego właśnie pochodzi nazwa gatunkowa).

Owoc^[5]

Do 13 mm długości. Zawiera 2–3 pestkowate owoce, które są od strony wewnętrznej spłaszczone, z krótkimi włoskami na szczycie. Często w centrum krążka owocu pozornego znajdują się pozostałości 2 szyjek słupka.

Biologia i ekologia

Siedlisko

Widne lasy, zarośla, miedze, zbocza, polany. Występuje na całym niżu, oraz w niższych położeniach górskich. Jest odporny na suszę i ciężkie warunki klimatyczne, może też rosnąć na jałowych glebach.

Rozwój

Przedsłupne kwiaty zakwitają w maju i są owadopylne^[6]. Roślina miododajna.

Fitosocjologia

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Rhamno-Prunetea ^[7].

Zmienność

• Występuje w Polsce w 2 podgatunkach: C. laevigata (Poir) DC. ssp. laevigata i C. laevigata (Poir) DC. ssp. palmstruchii (Lindman) Franco.
• Tworzy mieszańce z głogiem odgiętodziałkowym subsp. rhipidophylla (C. x macrocarpa Hegetschw.), g. odgiętodziałkowym subsp. palmstruchii i głogiem jednoszyjkowym (C. x media Bechst.)^[8].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski

Kwiatostan głogu (Crataegi folium cum flore) – całe lub rozdrobnione, wysuszone gałązki z kwiatami głogu jednoszyjkowego, dwuszyjkowego, rzadziej innych europejskich gatunków jak głóg włoski i głóg czarny. Surowiec zawiera minimum 1,5% sumy flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd. Drugim surowcem jest owoc głogu (Crataegi fructus) – wysuszone pseudoowoce głogu jednoszyjkowego i dwuszyjkowego o zawartości ponad 0,06% procyjanidyn^[5]. Owoce też mają działanie lecznicze, ale dwukrotnie słabsze. Głóg zawiera: saponiny, flawonoidy^[9], związki purynowe (adenina, guanina), nukleozydy (adenozyna, guanozyna), garbniki, witaminy, związki kumarynowe (eskulina, fitosterole).

Działanie

Rozkurczające naczynia wieńcowe serca i uspokajające. W postaci naparu lub nalewki spirytusowej stosuje się przy nadciśnieniu, przy nerwicach, bezsenności, dolegliwościach wieku starczego oraz w leczeniu po zawale mięśnia sercowego. Wykazuje działanie podobne do substancji czynnych naparstnicy purpurowej, ale w odróżnieniu od niej działa łagodnie i nie wykazuje oddziaływań ubocznych. Wskazane jest używanie obu tych ziół równocześnie, ze względu na ich korzystny synergizm.

Zbiór i suszenie

Kwiatostany zbiera się na początku kwitnięcia, owoce jesienią. Suszyć należy w temp. do 40 °C, możliwie szybko^[10][11]. Suszone zbyt długo lub pogniecione przy zbiorze łatwo ciemnieją i tracą wartość leczniczą.

Roślina ozdobna

Często sadzony w parkach, ogrodach, przy drogach, szczególnie odmiany o kwiatach pełnych i kwiatach intensywnie wybarwionych na czerwony kolor. Używany też na żywopłoty – są nie tylko gęste, ale w zasadzie nie do pokonania przez ludzi i zwierzęta.

Inne zastosowania

• Z owoców głogu można robić wino i różnego rodzaju przetwory spożywcze, np. dżem, herbatki owocowe. Wino z głogu ze względu na silny aromat jest doskonałym surowcem do kupażowania. Podobnie jak wino z dzikiej róży jest wytwarzane przez macerację owoców i podczas jego produkcji stosuje się jednakowe proporcje składników. Jednak wino z głogu nieznacznie ustępuje jakością winu z dzikiej róży, którego jakość zdaniem specjalistów jest porównywana do win gronowych^[12].
• Drewno głogu jest twarde – bywa wykorzystywane do wyrobów tokarskich.

Przypisy

Bibliografia

• W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
• Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
• Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.