Głębokie (województwo podkarpackie)

Głębokie

wieś
Kościół
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Rymanów
Wysokość	350 - 440 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	698[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-480[2]
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0358836[3]
Położenie na mapie gminy Rymanów Głębokie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Głębokie
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Głębokie
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Głębokie
49°32′41″N 21°54′37″E/49,544722 21,910278
Strona internetowa

Głębokie – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Rymanów^[4][3].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Geografia

Głębokie rozciąga się po obu stronach doliny potoku Głębokiego, lewobrzeżnego dopływu Wisłoka wpadającego do niego w jego górnym biegu. Sama wieś położona jest w Kotlinie Sieniawsko –Rymanowskiej, stanowiącej część Dołów Jasielsko- Sanockich wciśniętych między pagórki Pogórza Karpackiego oraz lesistych gór Beskidu Niskiego, tzw. Bukowicy. Głębokie otoczone jest wzniesieniami: od wschodniej strony leży - Księża Góra (407 m n.p.m.), od południowo-wschodniej - góra Kiczura (500 m n.p.m.), od południowo- zachodniej - góra Kopiec (634 m n.p.m.), a od zachodniej - Przednia Góra (423 m n.p.m.).

Miejscowość położona jest 4 km na południe od DK28 Krosno – Sanok. Graniczy z Rymanowem Zdrojem, Rymanowem, Sieniawą i Rudawką Rymanowską, od wschodu graniczy z wodami Zalewu na Wisłoku.

Integralne części wsi

Historia

Początki dziejów sięgają XV w., kiedy to, jak głosi legenda, przez Rymanów jechał król Władysław Jagiełło, zatrzymał się w Rymanowie u Dobiesława Oleśnickiego rycerza spod Grunwaldu. Spotkanie przebiegało w miłej atmosferze przy suto zastawionym stole i wspomnieniach z bitwy pod Grunwaldem. Król wspominał walecznych i czujnych chłopów-rycerzy litewskich, którzy uratowali mu życie, gdy został zaatakowany przez krzyżaków. Odwaga litewskich rycerzy tak zaintrygowała żonę Dobiesława Katarzynę, że poprosiła Króla, by przysłał na jej ziemię 50 rodzin rycerskich z Litwy. W rok później przybyli osadnicy z Litwy i zostali osiedleni nad potokiem Silskim. Żyli tam przez kilkanaście lat, ale z powodu niedostatku wody, dużych odległości do pól uprawnych i nowo założonego sołectwa we wsi Pawłowa Wola (odrabiali tam pańszczyznę), osadników przeniesiono nad potok Głęboki powyżej Pawłowej Woli. Osadzie nadano nazwę Głębokie.

Głębokie lokowane w 1437 na prawie polskim, pod nazwą Pawłowa Wola. Od XVII wieku stosowana nazwa – Głębokie. Do II wojny światowej wieś stanowiła enklawę o przewadze ludności polskiej na terenie zamieszkanym głównie przez ludność rusińską.

Akt lokacyjny dla wsi został wydany 29 września 1437 w Rymanowie przez Dobiesława z Oleśnicy dla Zygmunta za wierną służbę. Sołectwo Pawłowa Wola lokowane było na prawie niemieckim. Parafia w Głębokiem istniała do 1670, kiedy to został zabity proboszcz, a biskup nie wyraził zgody na przysłanie nowego duszpasterza. Od tego roku msze w kościele odbywały się sporadycznie. Parafia została przywrócona dopiero w 1932, natomiast ksiądz wikary oddelegowany z parafii rymanowskiej spełniał posługę kapłańską w kościółku od 1903.

W czasie reformacji właściciele folwarku hrabia Jan i Stanisław Janowscy przeszli na luteranizm.

W połowie XIX wieku właścicielami dóbr tabularnych byli Janowscy^[5]. Następnie jako właściciele tych dóbr figurowali: Eugeniusz i Ferdynand Janowscy^[6], Ferdynand Janowski i spadkobiercy Eugeniusza Janowskiego^[7], Ferdynand i Józefa Janowscy oraz spadkobiercy Eugeniusza^[8][9], Ferdynand i Mieczysław Janowscy^[10]. Po śmierci Ferdynanda Janowskiego (1896)^[11] w 1898 dobra nabył Adolf Poźniak^[12] i posiadał je na początku XX wieku (zm. 1913)^{[13][14][15][16]}. W 1905 posiadał on tam obszar niespełna 350 ha (dwa folwarki: górny 152,6 i dolny 193,8)^[17]. W 1911 właścicielami tabularnymi byli Mechel Jakubowicz (folwark górny i dolny) i Adolf Poźniak, posiadający 214 ha^[18]. Później właścicielem dóbr w Głębokiem był Tadeusz Poźniak^[19][20].

W 1863 Ferdynand Eligiusz Janowski wybudował jedną z pierwszych kopalni ropy naftowej w Polsce. Powstała na działkach pod lasem głębockim i w dolinie potoku Silskiego. W zakresie budowy i wydobycia ropy Janowski współpracował z Ignacym Łukasiewiczem, a z Zielińskimi z Kłęczan w sprawie sprzedaży ropy. Dochody ze sprzedaży ropy przeznaczył na uposażenie swoich córek. Kopalnia ta eksploatowana była do 1948, kiedy to wydobycie ropy stało się nieopłacalne. Po starej kopalni zostały obecnie tylko studnie zabezpieczone sosnowymi belkami porośnięte mchem i ślady po dawnych szybach zabezpieczone metalowymi rurami.

W czasie I wojny światowej stacjonowały wojska rosyjskie oraz kozacy. Wójtem został Paweł Hajduczek. Z tamtego okresu istnieją dwa dokumenty z pieczęcią okrągłą i napisem: Gmina Głębokie po obwodzie pieczęci, zaś w środku jest znak: skrzyżowana kosa z (prawdopodobnie) grabiami, a na nich sierp.

13 grudnia 1942 w wyniku prowokacji radzieckiego oficera, byłego jeńca, który przeszedł na kolaborację z Niemcami, wieś została spacyfikowana przez wojsko niemieckie, 13 domostw spłonęło. Partyzanci Jan Urbanik i Adam Golowski zostało powieszonych. 15 września 1944 Niemcy wysadzili kościół, plebanię i spalili 50 domów. Zginęło 21 mieszkańców.

Po II wojnie światowej odbudowano spalone domy, przeprowadzono parcelację gruntów podworskich, łącznie 77 ha, z parcelacji wyłączono park dworski a lasy upaństwowiono.

Zabytki

Resztki podworskiego parku, kilka zabytkowych kapliczek przydrożnych, przykłady starego budownictwa ludowego oraz kościół powstały na ruinach starego drewnianego^[21].

W protokole powizytacyjnym bp Jerzy Denhoff z 1699 napisał o nim:

"Ta kapliczka z powodu niereperowania grozi najwyższą ruiną, gdyby ksiądz Wacław Chrzanowski, proboszcz rymanowski swoim staraniem około roku 1676 nie pokrył jej gontem".

Kościół, jak wynika z tych opisów, był dwukrotnie rozbudowywany. Pierwotnie miał mieć wieżę, którą zburzono przy powiększaniu nawy. Nastąpiło to przed 1745 bo w kolejnej wizytacji bpa Wacława Sierakowskiego czytamy:

"Okien w całym kościele w drewno oprawnych pięć. Podsiebitka z desek. Posadzka drewniana. Zakrystia drewniana, do której drzwi na zawiasach żelaznych dwóch z wrzeciądzem i skoblem. (…) Kościół wszystek z jodłowego drzewa. Kopułka w środku dachu mająca w sobie sygnaturkę małą i dzwon mały. Cmentarz wokół kościoła parkanem obwiedziony".

Kolejna wizytacja bpa Wacława Sierakowskiego stwierdziła m.in.:

"Kościółek w Głębokiem w drzewie miejscami zgniły, w klamry wzięty z dwu stron. Dach ma w części nowy, w części stary. Wewnątrz w niczym nie odmieniony".

Remont lub rozbudowa kościoła miała miejsce ok. 1825, o czym wspomina ks. Pienta i na co może wskazywać fakt, że dziedzic wsi Antoni Janowski w 1822 przejął na siebie obowiązki kolatora i obowiązek restauracji kościoła. Ostatnie powiększenie kościoła, miało miejsce ok. 1905. Podczas wizytacji kościoła w 1909 stwierdzono m.in.:

"Kościół jest drewniany, starożytny, wymaga restauracji, niekonsekrowany, tylko benedyktowany. Malowany w kolorach, mający sufit i podłogę. (...) Kościół pokryty dachem gontowym, wymaga restauracji. Kościół otoczony murem. Zakrystia dostatnia wymaga restauracji. Cmentarz otoczony drewnianym płotem. Dzwonnica murowana oddzielona od kościoła".

Po 1909 zburzono starą zakrystię i w jej miejsce postawiono nową. Kościół ten rozebrano w lecie 1933. W miejscu starego kościółka w 1934 zaczęto budowę murowanego, konsekrowanego 22 lipca 1936. 15 września 1944 Niemcy wysadzili go w powietrze. Kolejny został złożony z drewnianych bali odzyskanych po rozebraniu czterech chałup w Odrzechowej, po rodzinach ukraińskich, które wyjechały do ZSRR. Obecny murowany kościół wzniesiono w tym miejscu i konsekrowano w 1973.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Głębokie 1(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 600 .
• "Skarby Podkarpacia"
• Urząd Gminy Rymanów (Głębokie)
• BIT. bit.rymanow.vel.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-05)].