Głaszczki

Schematy głaszczek: A – komarów, B – prostoskrzydłych, C – pcheł

Głaszczki (palpi, l.poj. palpus) – narządy obecne u stawonogów i wieloszczetów. Zwykle pełnią funkcje zmysłowe lub chwytne. U dwuparców i sześcionogów wchodzą w skład narządów gębowych. U owadów mogą ulegać modyfikacjom lub zanikowi w zależności od typu aparatu gębowego.

Wieloszczety

Głaszczki występują w wielu grupach wieloszczetów. Umieszczone są na prostomium lub perystomium. Mogą mieć różną postać. U Aciculata głaszczki są krótkie, o formie stożkowatej lub palczastej i służą jako narządy dotykowe. U wieloszczetów żerujących na drobnych organizmach (mikrofagicznych) spotyka się długie, zaopatrzone w orzęsione rynienki głaszczki służące pobieraniu pokarmu. Tak jest u Calipalpata. U Terebellida i Sabellida liczne, orzęsione głaszczki bywają przekształcone w czułki (tentakule), tworzące razem koronę czułkową, służącą pobieraniu pożywienia[1].

Stawonogi

Dwuparce

U dwuparców występują trzy pary głaszczków wchodzące w skład płytki gębowej czyli gnatochilarium. Dwie z tych par mają kształt walcowaty i osadzone są na pieńkach tejże płytki. Trzecia para jest formy płatowatej i umieszczona jest na blaszkach językowych. Głaszczki zaopatrzone są zwykle w wyrostki sensoryczne i pełnią funkcję zmysłową[2].

Sześcionogi

U sześcionogów występują dwie pary głaszczków[3]:

Pełnią one funkcje zmysłowe. Głaszczki szczękowe osadzone są na zewnętrznych stronach pieńków szczęk, zaś głaszczki wargowe na przedbródku, będącym częścią wargi dolnej[3]. Głaszczki szczękowe mogą być złożone z od 1 do 6 członów, a głaszczki wargowe z od 1 do 5 członów[3][4]. Głaszczki mogą też wtórnie zanikać w związku z rozwojem kłującego aparatu gębowego (np. wszoły bezgłaszczkowe, pluskwiaki)[5][6]. Z kolei w aparacie liżąco-ssącym typu muskoidalnego, charakterystycznym dla muchówek łękorysych głaszczki wargowe przekształcone są w tarczę oralną i służą pobieraniu pokarmu[7]

Szczękoczułkowce

U szczękoczułków głaszczki noszą ściślejszą nazwę nogogłaszczków (pedipalp). Powstają z przekształconych odnóży drugiego somitu zaocznego[8] i mogą pełnić funkcję zmysłową lub chwytną[9]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jacek Siciński: Gromada: wieloszczety – Polychaeta. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 603-624, A6. ISBN 978-83-01-17336-4.
  2. ↑ Jolanta Wytwer: gromada: dwuparce – Diplopoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 29–52.
  3. ↑ a b c Ryszard Szadziewski, Przemysław Trojan: Nadgromada: owady s.l. – Insecta s.l.. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 53–85.
  4. ↑ Jarosław Buszku, Janusz Nowacki: Rząd: motyle – Lepidoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 348-357.
  5. ↑ Sławomir Kadulski, Joanna Izdebska: Rząd: wszoły i wszy – Phthiraptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 200-207.
  6. ↑ Barbara Lis, Jerzy A. Lis: Rząd: pluskwiaki – Hemiptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 211-230.
  7. ↑ Ryszard Szadziewski, Wojciech Giłka: Rząd: muchówki – Diptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 390-402.
  8. ↑ Jason A. Dunlop, James C. Lamsdell. Segmentation and tagmosis in Chelicerata. „Arthropod Structure & Development.”. 46 (3), s. 395–418, 2017. DOI: 10.1016/j.asd.2016.05.002. ISSN 1467-8039. 
  9. ↑ Czesław Błaszak: Podtyp: szczękoczułkopodobne – Cheliceromorpha; Nadgromada: szczękoczułkowce – Chelicerata. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-17447-7.

Media użyte na tej stronie

Palpus.png
Autor: Zoph, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Schematische Darstellung des Palpus (Tastorgan) bei 3 Insekten