Głotowo

Głotowo

wieś
Kościół w Głotowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dobre Miasto
Liczba ludności (2022)	533[1]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-040[2]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0472680
Położenie na mapie gminy Dobre Miasto Głotowo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Głotowo
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Głotowo
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Głotowo
53°57′32″N 20°21′45″E/53,958889 20,362500

Głotowo (Glotowo, niem. Glottau, prus. Glātawa) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto^[3][4], w dolinie rzeki Kwieli.

W latach 1954–1957 wieś należała i była siedzibą władz gromady Głotowo, po jej zniesieniu w gromadzie Dobre Miasto. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia. Typową zabudową jest zabudowa jedno lub wielorodzinna poniemiecka. Ciekawym obiektem jest szkoła założona przez Niemców w 1931 r. Szkoła polska powstała w 1946 r.

Integralne części wsi

Historia

Pierwsze wzmianki o Głotowie (1290 r.) związane są z pojawieniem się we wsi sołtysa z Ornety, Wilchela, a pierwszymi mieszkańcami byli Prusowie. W 1300 r. nastąpił najazd Litwinów. Mieszkańcy wynieśli wówczas z kościoła Najświętszy Sakrament by uchronić go przed profanacją, zakopując go w znacznej odległości od świątyni. Wieś została zniszczona, a kościół spalony. Po wielu latach pewien rolnik znalazł ukryty w ziemi kielich, a w nim nienaruszoną hostię. Jak głosi legenda woły ciągnące pług uklękły, podkreślając tym samym niezwykłość tego wydarzenia. Wiadomość o cudownym znalezieniu hostii rozeszła się wśród ludu, kielich przeniesiono w procesji do kościoła w Dobrym Mieście. Tymczasem hostia po raz kolejny wracała do Głotowa na miejsce, gdzie była zakopana. Wobec woli bożej wzniesiono kościół ku czci Bożego Ciała. Glotowo lokowane było w 1313 r. W połowie XIV w. zbudowano drugi kościół z kamienia i cegły i od tego czasu Głotowo stało się miejscem pielgrzymkowym. W połowie XIV w. zbudowany został kościół ku czci Bożego Ciała (wcześniejszy, pierwszy kościół powstał ok. 1290 r., zniszczony w czasie najazdu Litwinów. Kamień węgielny pod sanktuarium został wmurowany dn. 22 sierpnia 1722 r. przez biskupa Teodora Potockiego, a 24 lipca 1726 kościół był konsekrowany przez biskupa Krzysztofa Jana Szembeka. Historia Kalwarii Warmińskiej wiąże się z mieszkańcem Głotowa, Janem Mertenem, który po powrocie z Ziemi Świętej postanowił wybudować kalwarię wzorowaną na jerozolimskiej. Przywiózł nawet małe kamyczki z Jerozolimy traktując je jako relikwie, umieszczone w późniejszych kaplicach. Terenem wokół kalwarii oraz kapliczkami zajmują się poszczególne rodziny we wsi, osoby starsze, siostry zakonne.

Kalendarium

Kapliczka Stacji XII

Stacja VI

• XIII w. – wzniesienie drewnianego kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja
• 1290 r. – pierwsza wzmianka o Głotowie
• 1300 r. – Głotowo zostało najechane przez Litwinów
• 12 marca 1313 r. biskup Eberhard z Nysy nadał Głotowu przywilej lokacyjny, a w nim 90 łanów
• Połowa XIV w. – wzniesienie murowanej świątyni, w miejscu odnalezienia kielicha liturgicznego wraz z Eucharystią. Od tego czasu Głotowo odwiedzają liczni pielgrzymi
• Styczeń 1356 r. – spalenie Głotowa w wyniku najazdu wojsk litewskich
• 27 maja 1362 r. – odnowienie przywileju lokacyjnego Głotowa przez biskupa Jana Stryprocka
• 1709 r. – epidemia dżumy powoduje duże straty w ludności wsi i okolic
• 22 sierpnia 1722 r. – wmurowanie kamienia węgielnego przez biskupa Teodora Potockiego pod budowę nowego kościoła w miejscu średniowiecznej świątyni, którą poddano rozbiórce
• 24 lipca 1726 r. – biskup Krzysztof Jan Szembek konsekrował nową świątynię
• 1878-1894 r. – budowa kaplic pamiątki Drogi Krzyżowej Jezusa Chrystusa (Kalwaria Warmińska)
• 18 maja 1894 – poświęcenie Kalwarii
• 2 września 2006 r. – odkrycie kradzieży cennych, XIX w. dzieł sztuki oraz zbezczeszczenia ołtarza.

Zabytki^[5]

• Kościół barokowy pw. Zbawiciela z 1722 r., (wpisany w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822). Zbudowany na planie starszego, średniowiecznego, prawdopodobnie według planów Krzysztofa Reimersa z Ornety. Wieża z neobarokowym hełmem z 1854. Wyposażenie wnętrza – barokowe. Ambona z ok. 1730 r. z rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego, chrzcielnica późnobarokowa z rzeźbioną grupą Chrztu w Jordanie. Ogrodzenie chrzcielnicy w postaci kutej kraty (wykonane przez kowala z Dobrego Miasta).
• 4 kaplice w narożnikach cmentarza kościelnego (wpisane w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822)
• Cmentarz przykościelny (wpisany w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822)
• Kapliczka na placu kościelnym z 1742 r. (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2339)
• Kapliczka na cmentarzu parafialnym (4 ćw. XIX w.) (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2340)
• Kapliczka przydrożna (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2342)
• Kapliczka przydrożna z 1767 r. (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 4282)
• Kapliczka przydrożna (4 ćw. XVIII w.) (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 4283)
• Cmentarz z XIX w. (wpisany w rejestr zabytków 9 stycznia 1987 r., nr 3728)
• Cmentarz z XIX w. (wpisany w rejestr zabytków 9 stycznia 1987 r., nr 3729)
• Kalwaria Warmińska (wpisana w rejestr zabytków 29 grudnia 2003 r., nr A-2097)
  • 14 kaplic, 1878–1894 Drogi Krzyżowej (tzw. Kalwaria Warmińska)
  • Grota Matki Boskiej z Lourdes z 2 ćw. XX w.
  • Kaplica Modlitwy w Ogrójcu z 2 ćw. XX w.
  • Park Kalwaryjski (układ alejowy)

Kalwaria

Kalwaria została wybudowana w latach 1878–1894. Inicjatorem jej budowy był mieszkaniec Głotowa Johannes Merten^[6], który w tym celu odbył pielgrzymkę do Jerozolimy. Przywiózł on ze sobą jako relikwie kamyczki z poszczególnych stacji jerozolimskiej drogi krzyżowej, które umieszczono pod kloszami w każdej kapliczce. Wąwóz pod Kalwarię wykopywano ręcznie staraniem całej diecezji warmińskiej (szacuje się, że w ciągu szesnastu lat w pracach uczestniczyło 70 tysięcy ludzi). Troszczono się, aby wiernie naśladować długość i nachylenie prawdziwej Drogi Krzyżowej Chrystusa w Jerozolimie. Pracami kierował ówczesny proboszcz Głotowa ks. Ferdynand Engelbrecht, a po jego śmierci w 1893 r. ks. Donald Steinsohn. W piątek 18 maja 1894 roku ówczesny biskup warmiński Andrzej Thiel dokonał poświęcenia Kalwarii.

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 157
• Opis wsi na stronie Domu Warmińskiego. domwarminski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-06)].

Linki zewnętrzne

• Głotowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 608 .
• Warmińska Jerozolima Głotowo