Głubczyce

Ten artykuł należy dopracować: od 2020-02 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny, od 2020-02 → napisać artykuł w sposób neutralny. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Głubczyce

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0 Ratusz miejski i barokowa kolumna maryjna na rynku głubczyckim.
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	głubczycki
Gmina	Głubczyce
Prawa miejskie	przed 1253
Burmistrz	Adam Krupa (od 2014)
Powierzchnia	12,52 km²
Wysokość	266 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość	12 552 1016 os./km²
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-100
Tablice rejestracyjne	OGL
Położenie na mapie gminy Głubczyce Głubczyce
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Głubczyce
Położenie na mapie województwa opolskiego Głubczyce
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego Głubczyce
50°12′00″N 17°50′03″E/50,200000 17,834167
TERC (TERYT)	1602034
SIMC	0965329
Hasło promocyjne: Głubczyce miastem dobrego życia!
Urząd miejski ul. Niepodległości 14 48-100 Głubczyce
Strona internetowa
BIP

Głubczyce (śl. Gubczýcé^[1], niem. Leobschütz, cz. Hlubčice) – miasto w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Głubczyce. Położone nad rzeką Psiną, na Płaskowyżu Głubczyckim (wchodzącym w skład Niziny Śląskiej). Głubczyce leżą na terenie Górnego Śląska. Uzyskały lokację miejską przed 1253 rokiem^[2]. Według danych GUS w 2021 r. zamieszkane przez 12 348 osoby. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[3].

Nazwa

Nazwa Leobszyce wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[4].

Znaczenie nazwy miejscowości nie jest jasne. Istnieje kilka teorii jej pochodzenia. Etymolodzy wywodzą je od słów „lubić”, „głęboki”, „głupi” lub „gołąb”.

Pierwsza historyczna wzmianka o mieście pojawiła się w 1107 r.^[5] W tamtym czasie była to mała morawska osada nazywana Glubcici, która składała się w większości z grodu. W 1131 r. wymieniona jako Glupcicih, w 1183 r. Glubcice, a w latach: 1224, 1281, 1354 i 1434 Lubschicz^[6]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Leobschucium^[7].

W 1750 roku polska nazwa „Leobszyce” została wspomniana przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska^[8]. Nazwę „Głupczyce” w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 r. wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[9]. W roku 1945 używano jej już urzędowo^[10].

Historia

Średniowiecze

Baszta na pl. Wiosennym – fragment obwarowań miejskich.

Osada znajdowała się na prawym brzegu rzeki Psiny. Prawdopodobną datą założenia miasta założenia jest rok 1224, kiedy nastąpiło osiedlenie w mieście Lubschicz (informacja o komorze celnej w „Lubschicz”, wcześniejsze okazały się falsyfikatami) za panowania Ottokara I. W roku 1270 miejscowość otrzymała prawa miejskie nadane przez Przemysła Ottokara II.

XVI wiek – początki XX wieku

Panorama Głubczyc, XVIII w.

W roku 1523 ruch protestancki dotarł do miasta. W roku 1558 został wzniesiony luterański zbór i szkoła. W odpowiedzi na te wydarzenia ojcowie Franciszkanie i Żydzi zostali wygnani z miasta.

W czasie wojny trzydziestoletniej miasto zostało całkowicie zniszczone, większość zniszczeń zostało dokonanych przez nacierających Szwedów w roku 1645. W XVIII wieku Głubczyce podlegały inspekcji podatkowej w Prudniku^[11].

W wyniku I wojny śląskiej (1740–1742), toczonej między Austrią i Prusami, miasto przeszło pod panowanie Prus.

W latach 1753–1770 w Głubczycach został wzniesiony zespół klasztorny według projektu architekta Jana Innocentego Töppera z Prudnika^[12]. W roku 1781 populacja miasta wynosiła tylko 2637. W trakcie rozrastania się miasta jego populacja stopniowo wzrastała. W 1792 roku oddano do użytku kościół ewangelicki(niem.)^[13]. W roku 1825 miasto zamieszkiwało 4565 mieszkańców, a w 1870 już 9546. W końcu XIX w. ważnym ośrodkiem spotkań miejscowych Polaków był dom profesora miejscowego gimnazjum i polskiego historyka Stanisława Karwowskiego^[14].

Wedle postanowień traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową, na terytorium Górnego Śląska odbył się plebiscyt, w którym miano opowiedzieć się za przynależnością do państwa polskiego lub niemieckiego. W mieście 99,5% mieszkańców zagłosowało za Niemcami, w tym ponad 35% tzw. „emigrantów plebiscytowych” (ściągniętych na tereny plebiscytowe w celu podniesienia końcowego rezultatu^[15]).

1933–1945

Przedwojenny rynek z ratuszem w Głubczycach.

Na początku 1945 r. – w czasie przemarszu więźniów obozów koncentracyjnych przez teren miasta, Niemcy z eskorty zamordowali 21 więźniów niezdolnych do dalszego marszu. Ciała pogrzebano na tzw. cmentarzu żydowskim^[16].

18 marca 1945 roku miasto zostało otoczone przez wojska radzieckie. Broniły go [[18 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Horst Wessel” |18 SS Panzergrenadierdivision]] (grenadierzy pancerni) i 371 Dywizja Wehrmachtu. Po stronie radzieckiej walczyły oddziały 314 dywizji piechoty z 59 armii, 28 korpus piechoty 60 armii i 5 korpusu zmechanizowanego z 4 armii pancernej gwardii 1 Frontu Ukraińskiego (po 1945 roku w parku miejskim i na ul. Skłodowskiej-Curie postawiono Pomniki Wdzięczności Armii Czerwonej)^[17]. Pomnik w parku miejskim staraniem mieszkańców został w 2022 roku zlikwidowany^[18]. W wyniku trwającego do 24 marca 1945 r. oblężenia oraz grabieży, dokonywanych przez żołnierzy radzieckich, w pierwszym tygodniu po jego zakończeniu zniszczeniu uległo około 40% miasta.

Po 1945 r.

Po 1945 r. miasto nosiło przejściową nazwę Głąbczyce, którą w 1946 r. zastąpiono urzędową nazwą Głubczyce^[19]. 6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. W mieście funkcjonował obóz pracy nr 101^[20]. Miasto stało się siedzibą powiatu i gminy. Utraciło status siedziby powiatu w 1975, a w roku 1998 otrzymało go powtórnie.

W 1982 działacze prudnickiej opozycji demokratycznej Jan Naskręt i Eugeniusz Wyspiański wykonali około 2,5 tysiąca ulotek z napisem „Solidarność zwycięży”, które zostały rozwieszone przez Stanisława Żądło m.in. w Głubczycach, Niemodlinie i na murach ZPB „Frotex” w Prudniku^[21]. W 2016 roku Głubczyce przystąpiły do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Dobrego Życia „Cittaslow”^[22].

Zabytki

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Kościół pw. Narodzenia NMP

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Budynek sądu rejonowego

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Barokowa kolumna maryjna na rynku dłuta A. Jörga z 1732 roku

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[23]:

• układ urbanistyczny Starego Miasta, z rynkiem o unikatowym w Europie kształcie ćwierci koła (podobny znajduje się w Nysie) oraz siatką ulic, z których do najstarszych należą Wodna i Kościelna. Dzisiejsza ul. Kozielska na odcinku od rynku do studni św. Floriana nosiła nazwę Targu Końskiego^[24].
• kościół pw. Narodzenia NMP, gotycki z XIII w., rozbudowany w XIV w., a następnie w latach 1579, 1903–1907 według projektu M. Hasaka.
• kościół św. Anny (dawniej Św. Trójcy) z 1776, po II wojnie światowej kościół polsko-kat. pw. św. Józefa (w 1991 przekazany rzymskokatolikom) przy ulicy Sobieskiego, na miejscu poprzedniego wzniesionego za murami miasta w XVI w., zniszczonego przez Szwedów w 1654.
• kaplica pw. śś. Fabiana i Sebastiana, z 1501 r.
• zespół klasztoru franciszkanów. Cały kompleks zbudowany został w latach 1753–1770 według projektu J.I. Töppera. Do klasztoru przylega budynek wzniesiony w 1752 roku, w którym niegdyś mieściło się gimnazjum, ul. Zakonna 3
  • kościół pw. śś. Idziego i Bernarda, barokowy z 1756 r., wystrój barokowo-rokokowy
  • klasztor, charakterystyczny czteroskrzydłowy z wirydarzem pośrodku
• cmentarz żydowski, ul. Wrocławska, z l. 1890–1939
• zbiorowa mogiła strażników i celników czeskich na cmentarzu komunalnym, z 1938 r.
• mury obronne i baszty z II połowy XIII wieku, a wśród nich baszta koło poczty (ul. Pocztowa/pl. Wiosenny)
• ratusz miejski zniszczony w 1945 roku i stopniowo rozbierany w późniejszych czasach, został odbudowany w latach 2006–2008.
• sąd, ul. Kochanowskiego 1, z 1850 r.
• więzienie Kochanowskiego 3, z poł. XIX w.,
• domy, pl. Kościelny 1 (d. 5), 4, z XVI-XVIII w., XIX w.
• domy, ul. Jana Pawła II (d. Sobieskiego 10), 7 (d. Sobieskiego 11), 9 (d. Sobieskiego 12), z XVI-XVII w., XVIII w., XIX w.
• dom, ul. Ratuszowa 10, 12 (d. 30), z XVIII w., XIX w./XX w.

inne zabytki:

• budynek przy ul. Niepodległości 14 wybudowany w drugiej poł. XIX w. w stylu eklektycznym. Obecnie siedziba władz gminy oraz Urzędu Miejskiego
• dworzec kolejowy (obecnie nieczynny) wybudowany w połowie XIX w.^[25]
• barokowa kolumna maryjna na rynku dłuta A. Jörga z 1732 roku

Demografia

Głubczyce podlegają pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku^[26].

^[27].

Panorama Głubczyc (zachód-północ-wschód)

Gospodarka

Największe przedsiębiorstwa

Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska

Jest to przedsiębiorstwo spółdzielcze zrzeszające producentów mleka z Głubczyc oraz okolicznych miast z województwa opolskiego i śląskiego. Spółdzielnia rocznie przerabia 20 milionów litrów mleka i daje zatrudnienie 100 osobom. Do produktów OSM Głubczyce należą różne rodzaje mleka, śmietany, jogurtów, maślanki, kefirów i twarogów, które są dostępne także w większych wersjach dla gastronomii^[28].

Galmet

Przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją wyrobów z branży grzewczej. Przedsiębiorstwo zatrudnia ponad 700 osób a produkcja odbywa się w halach o powierzchni ponad 22 000 m². Firma produkuje wyroby takie jak: elektryczne ogrzewacze wody, bojlery z wężownicą do centralnego ogrzewania, wymienniki biwalentne, kombinowane zbiorniki akumulacji ciepła, zbiorniki buforowe, ekologiczne kotły c.o. na ekogroszek z zasobnikiem paliwa, kotły c.o. bez zasobnika, kolektory słoneczne czy pompy ciepła^[29].

Komunikacja

Głubczyce są jedynym miastem powiatowym w woj. opolskim, które nie ma obecnie pasażerskich połączeń kolejowych (zawieszone 3 kwietnia 2000 r.^[25]). O przywrócenie linii kolejowej Racibórz-Racławice Śląskie przez Głubczyce od lat aktywnie zabiegają samorządy wzdłuż tego połączenia: powiat prudnicki, głubczycki i raciborski (jesienią 2020 roku, wniosek o rewitalizację tej linii został zakwalifikowany do II etapu rządowego Programu Kolej Plus)^[30]. Transport zbiorowy jest realizowany głównie poprzez miejscowy PKS. Brak komunikacji miejskiej, można skorzystać z przewozów oferowanych przez taksówki.

W 1855 otwarto połączenie kolejowe Głubczyc z Raciborzem w ramach prywatnej Kolei Wilhelma (Wilhelmsbahn), następnie w 1873 połączenie z Karniowem (dalej do Głuchołaz) i w 1876 z Racławicami Śląskimi (dalej do Prudnika i Kędzierzyna-Koźla)^[25].

Wspólnoty wyznaniowe

Wnętrze kościoła parafialnego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• Kościół Zielonoświątkowy:
  • zbór w Głubczycach
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Głubczyce^[31]

Edukacja

Kościół i klasztor franciszkanów w Głubczycach

Przedszkola:

• Przedszkole nr 1 im. Marii Konopnickiej
• Przedszkole nr 2 im. Kubusia Puchatka
• Przedszkole nr 3

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tadeusza Kościuszki
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Marii Skłodowskiej-Curie

Szkoły średnie:

• Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Adama Mickiewicza
• Zespół Szkół Mechanicznych
• Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Władysława Szafera

Placówki wychowawcze:

• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy

Inne:

• Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego
• Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli i Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego
• Franciszkański Ośrodek Pomocy Dzieciom

Sport

Klub Polonia Głubczyce został założony w 1945 roku^[32]. Klub awansował do III ligi w sezonach 1982/83 oraz 1985/86, a także brał udział w Pucharze Polski w sezonach: 1961/62, 1963/64 (1/16 finału) oraz 2018/19.

Kultura

Instytucje kultury

• Miejski Ośrodek Kultury
• Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna, siedziba w ratuszu (II piętro)
• Muzeum Ziemi Głubczyckiej, siedziba w ratuszu (I piętro)

Wydarzenia cykliczne

• Międzynarodowy Festiwal Młodych Pianistów – Festiwal promujący młodych pianistów organizowany przez Państwową Szkołę Muzyczną I stopnia im. I.J. Paderewskiego w Głubczycach od 1994 r. W ramach imprezy, w której udział biorą młodzi artyści z Polski oraz z zagranicy odbywa się konkurs główny, a także liczne warsztaty, koncerty i seminaria tematyczne^[33].
• Głubczyckie Dni Kultury – Szereg imprez kulturalnych takich jak koncerty, wystawy, przedstawienia teatralne, recitale, pokazy, wieczory autorskie itp odbywających się co roku w Głubczycach. Wydarzenie ma miejsce jesienią w miesiącach październik-listopad w obiektach na terenie Głubczyc oraz okolicznych wsi. W 2015 r. miała miejsce 25 edycja tej imprezy^[34].
• Licealia – Impreza młodzieżowa organizowana przez Zespół Szkół Ogólnokształcących w Głubczycach. Odbywa się ona przed zakończeniem roku szkolnego, a uczniowie idą przez miasto w barwnym korowodzie, a następnie organizowane są dla nich oraz mieszkańców miasta liczne atrakcje takiej jak koncerty, zawody sportowe czy przedstawienia^[35].
• Dni Głubczyc – Impreza odbywająca się od 2008 r. i zapoczątkowana świętowaniem oddania do użytku wyremontowanego ratusza miejskiego. Odbywa się w sezonie letnim i trwa 2–3 dni. W tym czasie mają miejsce liczne koncerty, zawody sportowe, przedstawienia oraz wiele różnych wydarzeń towarzyszących^[36].

Media

Prasa lokalna, portale informacyjne i telewizja

• Głos Głubczyc – samorządowy biuletyn informacyjny gminy Głubczyce (miesięcznik)
• Rzecz Powiatowa – samorządowy biuletyn informacyjny powiatu głubczyckiego
• TV Głubczyce – prywatna telewizja nadająca w ramach sieci kablowej oraz w Internecie^[37]
• twojeglubczyce.pl – portal informacyjny
• Super Senior – miesięcznik dedykowany grupie docelowej 50+
• Gazeta Prudnik24 z wkładką „Głubczyce 24"^[38]

Miasta partnerskie

(c) Kasjanek z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Urząd Miasta i Gminy w Głubczycach

Burmistrzowie i zarządcy Głubczyc od 1945^[39]

• Jan Kramarz
• Józef Piłka
• Zygmunt Niemczyk
• Marian Jaworski
• Józef Smyczyński
• Jan Jankowski
• Ludwik Kędzierski
• Bolesław Chmura
• Bolesław Zazulewicz
• Jan Uhryn
• Tadeusz Wasil
• Henryk Kozak
• Stanisław Gacek
• Stefan Stobryła
• Zygmunt Kowalski
• Roman Werner
• Kazimierz Bemacki
• Józef Pich
• Dariusz Kaśków
• Kazimierz Jurkowski
• Adam Krupa
• Jan Krówka
• Adam Krupa

Ludzie związani z Głubczycami

Zobacz też

• Synagoga w Głubczycach
• Cmentarz żydowski w Głubczycach
• Głubczyce (stacja kolejowa)
• 6 Pułk Huzarów im. Hrabiego Goetzena (2 Śląski)

Przypisy

Literatura

• Kalendarz Głubczycki 1994–2007
• Elżbieta Dziegieć, Edward Dziegieć, Stanisław Pączka, Franciszek Zając, Głubczyce jako ośrodek lokalny. Opole: Instytut Śląski, 1964.
• Katarzyna Maler, Dzieje Głubczyc do 1742 roku. Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski, 2003.
• Katarzyna Maler, Dzieje Głubczyc w latach 1742–1945. Opole: Państwowy Instytut Wydawniczy: Instytut Śląski, 2006.
• Katarzyna Maler, Barbara Piechaczek, Głubczyce – portret miasta. Racibórz: „WiG Art”, 1998.
• Mieczysław Razik, Głubczyce przedwczoraj i jutro?. Branice: Oficyna Wydawnicza Zakładu Aktywności Zawodowej, 2008.

Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta i Gminy Głubczyce
• Biuletyn Informacji Publicznej Głubczyce
• Głupczyce, Hlupczyce, Łubczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 615 .