Gałęzatka

Gałęzatka
Ilustracja
gałęzatka
Systematyka[1]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Gromada

zielenice (Chlorophyta)

Klasa

watkowe (Ulvophyceae)

Rząd

gałęzatkowce (Cladophorales)

Rodzina

gałęzatkowate (Cladophoraceae)

Rodzaj

gałęzatka

Nazwa systematyczna
Cladophora
Friedrich Traugott Kützing, 1843
Typ nomenklatoryczny

Cladophora oligoclona

Gałęzatka (Cladophora) – rodzaj wielokomórkowych glonów z gromady zielenic, należących do rzędu gałęzatkowców, występujących w wodach śródlądowych oraz w morzach.

Budowa

Plecha nitkowata, składająca się z jednego rzędu komórek, rozgałęziająca się, przy czym rozgałęzienia mogą być boczne lub pseudodychotomiczne[1], co daje wygląd krzaczkowaty[2]. U jednych gatunków rozgałęzienia gęste, u innych rzadkie – tylko na szczytach nici[3]. Chwytniki wyrastają z komórki bazalnej lub komórek blisko niej leżących, nitkowate lub dyskowate. Nie zawsze obecne[1], wtedy roślina unosi się jako pleustofit. Barwa od jasnozielonej po ciemnozieloną, także niebieskozielona. Plecha w wodzie sprawia wrażenie puszyste, podczas gdy po wyciągnięciu nici sklejają się w wałki[3]. Nici mogą osiągnąć 120 cm długości – ale zwykle są znacznie krótsze – i 15 mm szerokości[3].

Komórki zwykle silnie wydłużone, o szerokości 40-70 μm. Na jednym końcu maczugowato rozszerzające się[3]. Chloroplasty przyścienne, często z pirenoidami otoczonymi miseczkowatymi ciałkami skrobiowymi. Komórki wielojądrowe, a jądra mogą dzielić się synchronicznie. W ścianach komórkowych celuloza, a także krzemionka[1].

Biologia

Rozmnażanie przez dwu- lub czterowiciowe zoospory, fragmentację plechy, a u niektórych gatunków również na drodze izogamii z udziałem dwuwiciowych gamet[1]. Wówczas następuje izomorficzna przemiana pokoleń[2]. Produkcję zarodników poprzedza mejoza. W niekorzystnych warunkach powstają wypełnione skrobią grubościenne akinety[1]. Przy niedostatku światła gałęzatka gromadzi oligopeptyd arginyloglutaminę[4].

Gatunki morskie podczas fotosyntezy asymilują raczej wodorowęglany niż dwutlenek węgla[1].

Ekologia

Rodzaj kosmopolityczny[1]. W Polsce na obszarze całego kraju, nie wyłączając gór[3]. Występuje w wodach słodkich, słonawych i słonych stref ciepłych i umiarkowanych. Zajmuje różne siedliska[1]. W Polsce często na siedliskach przekształconych morfologicznie i eutroficznych. Najczęściej na podłożu żwirowym i kamienistym, choć także przyczepia się do innych makrofitów i wodach o wartkim nurcie[3], przy czym występuje raczej po odprądowej stronie kamieni[5]. Cladophora glomerata jest reobiontem[6]. Ze względu na takie preferencje, jako cały rodzaj jest elementem Makrofitowego Wskaźnika Rzecznego z wartościami L=1 (wskaźnik bardzo zaawansowanej eutrofii) i W=2 (przeciętnie szeroka tolerancja ekologiczna)[7]. Poszczególne gatunki jednak nieco się różnią tolerancją i tak – C. glomerata jest saproksenem (oligosaprobem), podczas gdy C. fracta i C. crispata są saprofilami (α- lub β-mezosaprobami)[8]. Cladophora glomerata może w korzystnych warunkach (powyżej 15 °C) szybko produkować zoospory i kolonizować strumienie opustoszone po zimie lub powodzi[1], jest to gatunek kosmopolityczny[9]. C. glomerata źle znosi zacienienie, dlatego występuje stosunkowo płytko[10].

Będąc makrofitem o chropowatej powierzchni ciała, gałęzatka jest podłożem dla glonów epifitycznych. W zbiorowisku gałęzatki może występować ponad dwieście gatunków innych glonów, głównie okrzemek[11]. Maty tworzone przez gałęzatkę, zatrzymując część promieniowania ultrafioletowego, ułatwiają przetrwanie w wodzie organizmom bardziej na nie wrażliwym, w tym bakteriom kałowym[12].

Gatunki

Rodzaj Cladophora wyodrębnił z rodzaju Conferva Friedrich Traugott Kützing w 1843 r., wyróżniając 69 gatunków, z których lektotypem jest Cladophora oligoclona[13].

W serwisie AlgaeBase pod koniec 2015 r.[a] zgromadzono 1062 taksonów podrzędnych (gatunków i odmian) wobec rodzaju Cladophora, z czego potwierdzony status miało wówczas 207 z nich, podczas gdy większość pozostałych uznano za synonimy innych gatunków gałęzatki lub innego rodzaju, ewentualnie jeszcze nie potwierdzono ich statusu[1].

Wśród gatunków uważanych niegdyś za przedstawicieli rodzaju Cladophora znajdują się przemianowane na Aegagropila linnaei gatunki Cladophora aegagropila (Linnaeus) Trevisan (z licznymi odmianami) i Cladophora sauteri (Nees von Eisenbeck ex Kützing) Kützing[1] znane w polskiej literaturze akwarystycznej jako gałęzatka kulista[14].

W Polsce do początku XXI w. stwierdzono ponad 30 gatunków (włączając w to przeniesione do innych rodzajów, jak C. aegagrophila), wśród których najczęściej notowano C. glomerata, nieco rzadziej zaś C. fracta i C. rupestris[15].

Uwagi

  1. ↑ System ten jest na bieżąco aktualizowany, przez co przedstawiona w nim taksonomia może znacząco, nawet na poziomie przynależności do królestw, się różnić w zależności od daty.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l G.M. Guiry, M.D. Guiry: Cladophora Kützing, 1843: 262 (ang.). W: AlgaeBase [on-line]. National University of Ireland, Galway, 2014. [dostęp 2014-05-08].
  2. ↑ a b Richard Harder: Systematyka. W: Botanika: podręcznik dla szkół wyższych. Eduard Strasburger (red.). Wyd. 2 pol. według 28 oryg. Warszawa: PWRiL, 1967, s. 542. (pol.)
  3. ↑ a b c d e f Krzysztof Szoszkiewicz, Szymon Jusik, Tomasz Zgoła: Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Warszawa: Inspekcja Ochrony Środowiska, 2010, s. 288-289, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-32-8. (pol.)
  4. ↑ Stefan Gumiński: Fizjologia glonów i sinic. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1990, s. 90. ISBN 83-229-0372-3. (pol.)
  5. ↑ Kawecka i Eloranta 1994 ↓, s. 87.
  6. ↑ Kawecka i Eloranta 1994 ↓, s. 121.
  7. ↑ Metoda oceny i klasyfikacji rzek na podstawie makrofitów. W: Krzysztof Szoszkiewicz, Janina Zbierska, Szymon Jusik, Tomasz Zgoła: Makrofitowa Metoda Oceny Rzek: Podręcznik metodyczny do oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o rośliny wodne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2010, s. 60–68. (pol.)
  8. ↑ Kawecka i Eloranta 1994 ↓, s. 124.
  9. ↑ Kawecka i Eloranta 1994 ↓, s. 158.
  10. ↑ Kawecka i Eloranta 1994 ↓, s. 65, 89.
  11. ↑ Kawecka i Eloranta 1994 ↓, s. 95-96.
  12. ↑ Aubrey Beckinghausen, Alexia Martinez, David Blersch, Berat Z. Haznedaroglu. Association of nuisance filamentous algae Cladophora spp. with E. coli and Salmonella in public beach waters: impacts of UV protection on bacterial survival. „Environmental Science: Processes & Impacts”. 16 (6), s. 1267-1274, 2014. DOI: 10.1039/C3EM00659J. PMID: 24643370 (ang.). 
  13. ↑ Friedrich Traugott Kützing: Phycologia generalis oder Anatomie, Physiologie und Systemkunde der Tange... Mit 80 farbig gedruckten Tafeln, gezeichnet und gravirt vom Verfasser. Lipsk: F.A. Brockhaus, 1843, s. 262-272.
  14. ↑ Adam Latusek. Gałęzatka kulista - Cladophora sauteri. „Akwarium”. 42 (6), 1977. ISSN 0209-1795 (pol.). 
  15. ↑ Jadwiga Siemińska, Konrad Wołowski: Catalogue of Polish Prokaryotic and Eukaryotic Algae/Katalog glonów prokariotycznych i eukariotycznych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, s. 190-191, seria: Biodiversity of Poland/Różnorodność biologiczna Polski (V). ISBN 83-89648-07-5. (pol.)

Bibliografia

Barbara Kawecka, Pertti Vesa Eloranta: Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 258. ISBN 83-01-11320-0. (pol.)

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Cladophora.JPG
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to B.navez (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5

Cladophora sp.

Scan of herbarium: B.navez - JUL 1982 - Villefranche-sur-mer (France)