Gałachy

Gałachy
— Część miasta Zakroczymia —
Zakroczym - Gałachy
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	nowodworski
Gmina	Zakroczym
Miasto	Zakroczym
Data założenia	przed 1477 r.
Wysokość	97 m n.p.m.
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-170
Tablice rejestracyjne	WND
Położenie na mapie Zakroczymia Gałachy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gałachy
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gałachy
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego Gałachy
Położenie na mapie gminy Zakroczym Gałachy
52°25′48″N 20°38′02″E/52,430000 20,633889
Portal Polska

Gałachy – ulica i część miasta Zakroczym w powiecie nowodworskim województwa mazowieckiego. Ulica Gałachy znajduje się w odległości 1–2 km na wschód od kościoła i rynku zakroczymskiego.

Wieś należała do starostwa zakroczymskiego w 1617 roku^[1]

Z geomorfologii... i literatury

Miejscowość położona nad Wisłą, podobnie jak sam stary Zakroczym, przy wysokiej stromej krawędzi Wysoczyzny Płońskiej. Zbocze doliny Wisły ma tu wysokość przekraczającą 20 m, a wysokość względna na terenie całej miejscowości wynosi ok. 30 m. Wisła, podcinając prawe zbocze w długotrwałym procesie erozji, odsłoniła przekrój przez osady ostatnich kilkaset tysięcy lat dziejów geologicznych. Tu znaleziono glinę będącą osadem najstarszego w Polsce zlodowacenia plejstoceńskiego – zlodowacenia narew. Wysoką skarpę rozcinają wąwozy.

Na Wiśle naprzeciw miejscowości Gałachy od co najmniej kilkuset lat znajdują się kępy. Wspomniał o nich S. Klonowic w poemacie Flis, to jest spuszczanie statków Wisłą (1595), a Z. Gloger stwierdził, że jedna z nich to istniejąca dotąd pod Zakroczymiem kępa Gałachska t.[o] j.[est] do wsi Gałachy należąca.

Z historii

Zachowała się wzmianka o tej miejscowości z 1477 r.: de Galachi. Nazwa miejscowa Gałachy należy do typu nazw rodowych i pochodzi od nazwy osobowej Gałach.

Była to stara wieś starostwa zakroczymskiego, położona przy przeprawie przez Wisłę, tuż obok Zakroczymia, jednego z najważniejszych grodów Mazowsza. Przeprawa rzeczna czynna była do czasu wybudowania mostów na Wiśle i Narwi.

W końcu XIX w. istniała tu fabryka zapałek.

We wrześniu 1939 r., mimo kapitulacji Warszawy i Modlina, Fort I i cały odcinek przez Gałachy aż do Wisły był zaciekle broniony przez żołnierzy polskich.

W 1990 roku w sąsiedztwie Gałachów oddano do użytku most na Wiśle, wraz z odcinkiem dwujezdniowej drogi szybkiego ruchu. Jest to droga krajowa nr 7 o znaczeniu międzynarodowym E77 Budapeszt – Warszawa – Gdańsk. Przedtem ruch kołowy odbywał się przez Nowy Dwór Mazowiecki.

Bibliografia

• Zygmunt Gloger: Wisła [Opis podróży z 1899 r.]. W: Dolinami rzek. Opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy. Nakład Ferdynanda Hösicka. Warszawa 1903.
• Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski: Leksykon miast polskich. Sport i Turystyka – „Muza” SA, Warszawa 1998, ​ISBN 83-7079-926-4​.
• Mapa topograficzna Polski. 1 : 10 000. Ark. N-34-126-C-a-4: Zakroczym; Ark. N-34-126-C-b-3: Modlin – Twierdza [Stan aktualności: 1992]. Główny Geodeta Kraju, Warszawa 1993.
• Polska. Warunki naturalne. Zlodowacenia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2008-07-26] .
• Marek Plewczyński, Marek Wagner: Grody nadwiślańskie Zakroczym, Czerwińsk, Wyszogród. Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1982.
• Dzieje Zakroczymia. Sesja naukowa 940 lat Zakroczymia, KazimierzK. Szczerbatko (red.), Zakroczym: Urząd Gminy w Zakroczymiu, 2006, ISBN 83-912469-6-5, OCLC 749655928 .
• Karol Zierhoffer: Nazwy miejscowe północnego Mazowsza (Prace Onomastyczne; 3). Zakład im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław 1957.

Linki zewnętrzne

• Gałachy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 478 .

Przypisy