Gabriel Brzęk

Gabriel Brzęk
Data i miejsce urodzenia

25 maja 1908
Błażowa

Data i miejsce śmierci

29 października 2002
Lublin

Profesor nauk zoologia
Alma Mater

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Armii Krajowej

Gabriel Brzęk (ur. 25 maja 1908 w Błażowej, zm. 29 października 2002 w Lublinie) – polski zoolog i historyk nauki, specjalizujący się w zoologii, historii zoologii w Polsce, hydrobiologii, melioracjach wodnych. Żołnierz Armii Krajowej w stopniu porucznika, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Marcina i Zofii z d. Kolas[1]. Ukończył II Gimnazjum w Rzeszowie w 1926, a następnie podjął studia zoologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które od 1927 kontynuował na Uniwersytecie Poznańskim, kończąc je tytułem magistra w 1930. W 1932 ukończył drugi kierunek – pedagogikę. Od 1930 był zatrudniony w Katedrze Zoologii Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie też uzyskał doktorat w 1934.

W czasie II wojny światowej, 15 września 1939 został aresztowany przez Gestapo[1], osadzony w obozie Daschgangslager koło Swarzędza, skąd wkrótce zdołał zbiec. Poszukiwany przez Niemców w Poznańskiem, przedostał się na Rzeszowszczyznę, gdzie wstąpił do ZWZ, a potem do AK w których organizował kursy tajnego nauczania[1]. Ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w 1942, został mianowany podporucznikiem 11 listopada 1944[1]. Piastował wysokie funkcje w Inspektoracie ZWZ i AK Rzeszów, brał udział w Akcji Burza, został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. 3 grudnia 1944 aresztowany za przynależność do AK przez UB, zwolniony wkrótce dzięki wstawiennictwu świata nauki.

Od schyłku grudnia 1944 podjął pracę na UMCS, gdzie w 1945 uzyskał habilitację, a w 1946 tytuł profesora nadzwyczajnego. Od 1946 do emerytury w 1978 kierował Zakładem Zoologicznym Wydziału Rolnego, a w okresie 1947-1956 był dziekanem wydziału. Wydział ten później przekształcił się w Akademię Rolniczą, której pracownikiem, a także prorektorem (1959-1962) został G. Brzęk. Jednocześnie w 1945 zaczął organizować Wydział Farmaceutyczny lubelskiej Akademii Medycznej, w którym również pracował do 1970. W 1978 przeszedł na emeryturę[1].

Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1950)[2]. W 1984 uzyskał godność doktora honoris causa lubelskich uczelni: Akademii Rolniczej (1984) i Akademii Medycznej (1995). W 2001 został odznaczony Medalem Polonia Mater Nostra Est.

G. Brzęk był autorem 180 publikacji, w tym 13 książek. Oprócz prac stricte naukowych, miał w dorobku liczne publikacje o historii rozwoju zoologii i biografie wybitnych zoologów.

Grób prof. Gabriela Brzęka na cmentarzu przy Lipowej

Wybrane publikacje

  • Wioślarki (Cladocera) jeziora Kierskiego (1934)
  • Studia ilościowe nad rozmieszczeniem pionowym wioślarek (Cladocera) limnetycznych w jeziorze Kierskim (1937)
  • Historia polskiego ruchu naukowo-przyrodniczego, ze szczególnym uwzględnieniem zoologii w Wielkopolsce w czasach zaborczych (1793-1918) (1938)
  • Studia limnologiczne nad zbiornikami wodnymi Wielkopolskiego Parku Narodowego pod Poznaniem (1948)
  • Stanisław Staszic jako biolog (1956)
  • Sprawa powołania Benedykta Dybowskiego na katedrę zoologii w Uniwersytecie Jagiellońskim w świetle dokumentów (1957)
  • Rzut oka na rozwój hydrobiologii w Polsce
  • Historia zoologii w Polsce
  • Złoty wiek ornitologii polskiej (1959)
  • Krzysztof Kluk (1973)
  • Benedykt Dybowski (1981, ISBN 83-222-0174-5)
  • Henryk Raabe (1983)
  • Józef Nusbaum-Hilarowicz (1984, ISBN 83-222-0330-6)
  • Stacja hydrobiologiczna na Wigrach jako warsztat pracy badawczej i kolebka nowoczesnej limnologii polskiej (1988, ISBN 83-222-0249-0)
  • Tajna oświata cywilna i wojskowa w Rzeszowskiem i Dębickiem w mroku hitlerowskiej okupacji (1988)
  • Wierny przysiędze: o Łukaszu Cieplińskim "Pługu" komendancie IV Komendy Głównej WiN (1991, ISBN 83-222-0685-2)
  • Z Błażowej ku źródłom wiedzy (1992, ISBN 83-222-0646-1)
  • Lwów i Wilno. O dwu zgaszonych w 1939 roku ogniskach polskiej zoologii (1995, ISBN 83-85491-67-8)
  • Ksiądz Michał Pilipiec ("Ski"): bohater i męczennik sprawy polskiej (1995, ISBN 83-85131-94-9)
  • biogram Juliusz Isaak w Polski słownik biograficzny

Życie prywatne

Żonaty. Dzieci: Mirosław (ur. 1935), Jadwiga (ur. 1937)[1].

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Polak (red.) 1999 ↓, s. 14.
  2. ↑ M.P. z 1950 r. nr 85, poz. 1021

Bibliografia

  • Gabriel Brzęk (1908-2002). pan-ol.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)]., Polska Akademia Nauk Oddział w Lublinie [dostęp 27 sierpnia 2011]
  • Notka biograficzna w książce G. Brzęka Benedykt Dybowski, 1994, Wyd. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
  • Prof. zw. dr hab. Gabriel Brzęk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2010-09-19].
  • Bogusław Polak (red.): Konspiracja 1939–1945, część 1 (redakcja naukowa Bogusław Polak). T. V. Koszalin: Wydaw. Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-98-6.

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Armii Krajowej BAR.svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Grób prof. Gabriela Brzęka.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Gabriela Brzęka na cmentarzu przy Lipowej