Gajdy

Artykuł

53°51′20″N 19°31′48″E

- błąd

38 m

WD

53°51'19"N, 19°31'50"E, 53°55'N, 19°30'E

- błąd

38 m

Odległość

50 m

Gajdy
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

iławski

Gmina

Zalewo

Liczba ludności (2022)

102[1]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

14-230[2]

Tablice rejestracyjne

NIL

SIMC

0490659

Położenie na mapie gminy Zalewo
Mapa konturowa gminy Zalewo, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gajdy”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gajdy”
Położenie na mapie powiatu iławskiego
Mapa konturowa powiatu iławskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Gajdy”
Ziemia53°51′20″N 19°31′48″E/53,855556 19,530000

Gajdy (niem. Goyden) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo.

Historia

Wieś wzmiankowana w dokumentach z roku 1383 jako wieś pruska na 20 włókach. Pierwotnie występowała pod nazwą Gogyn, Gaiden, która najprawdopodobniej wywodzi się z języka Prusów, gdzie gaydis znaczy pszenica. W roku 1782 we wsi odnotowano 20 domów (dymów), natomiast w 1858 w 30 gospodarstwach domowych było 306 mieszkańców. W latach 1937–1939 wieś liczyła 234 mieszkańców. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Gogowo[3].

W roku 1973 Gajdy jako wieś należały do powiatu morąskiego, gmina i poczta Zalewo, natomiast w latach 1975–1998 do województwa olsztyńskiego.

Zbór baptystyczny w Gajdach

W latach 1855–1920 we wsi istniała gmina (zbór) baptystyczna założona przez pochodzącego z Gorzowa Wilekopolskiego wiejskiego nauczyciela z pobliskich Bądek Rudolfa Stangnowskiego (1810–1890). Gmina ukonstytuowała się 7 października 1855. Posiadała ona własną świątynię na 300 osób. Świątynia ta była używana do celów religijnych już w trakcie budowy od 1863, a została uroczyście otwarta 23 października 1864. Wraz z okolicznymi miejscowościami w roku 1862 wspólnota baptystyczna liczyła 485 członków, przy czym znaczna część wierzących posługiwała się wyłącznie językiem polskim. Przy gminie działała szkółka szabasowa, w której naukę wiary w roku 1866 pobierało 54 dzieci[4].

W roku 1863 w gminie doszło do podziału, część członków zboru baptystycznego pod wpływem Juliusza Stangnowskiego (zm. 1891 lub 1893) odłączyła się od wspólnoty baptystycznej i utworzyła nastawiony na działalność misyjną zbór chrześcijańsko-apostolski postulujący przyjęcie soboty jako dnia świętego, całkowitą abstynencję od używania wyrobów tytoniowych i alkoholowych oraz głosiła powtórne przyjście Chrystusa w roku 1896[a][4].

Wieloletnim pastorem gminy baptystycznej był Rudolf Stangnowski (młodszy brat Juliusza). Działalność zboru zanikła w 1920 na skutek emigracji większości jego członków do Stanów Zjednoczonych. Budynek kościelny został wówczas przeznaczony na cele mieszkalne[4].

Interesujące obiekty historyczno-geograficzne

  • dawny cmentarz niemiecki
  • dawna świątynia baptystyczna, obecnie budynek mieszkalny
  • Gajdzkie Góry (niem. Goydener Berge) - wzniesienie o wysokości 143 m, znajdujące się na wschód od wsi[5].

Uwagi

  1. ↑ Na skutek działalności misyjnej chrześcijańsko-apostolska grupa Stangnowskiego funkcjonowała równolegle w wielu miastach Niemiec i Prus Wschodnich. Zbory wspólnoty powstały m.in. w Gąbinie, Lisach, Poznaniu czy Magdeburgu. Nauka głoszona przez Stangnowskiego dotarła nawet do Stanów Zjednoczonych. Po śmierci Juliusza Stangnowskiego ta grupa religijna w większości związała się z Kościołem Adwentystów Dnia Siódmego.

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 253 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973.
  4. ↑ a b c Kazimierz Skrodzki, Gajdy - karty z dziejów baptyzmu w Polsce, s. 5-7 - tekst na witrynie Akademia.edu (dostęp: 3 sierpnia 2014 r.)..
  5. ↑ Gustaw Leyding, Nazwy fizjograficzne, [w:] Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973.

Bibliografia

  • Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973

Linki zewnętrzne

Kazimierz Skrodzki, Gajdy - karty z dziejów baptyzmu w Polsce, s. 11 - tekst na witrynie Akademia.edu (dostęp: 3 sierpnia 2014 r.)..

Gmina Zalewo
Sołectwa
Miejscowości niesołeckie

Herb Gminy Zalewo

Media użyte na tej stronie

Zalewo (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Iława County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Iława County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.93 N
  • S: 53.40 N
  • W: 19.11 E
  • E: 19.97 E