Gajewscy herbu Ostoja

Herb Ostoja, wersja średniowieczna

Pieczęć Jakusza z Blociszewa h. Ostoja

Gajewscy – polski ród szlachecki pieczętujący się herbem Ostoja, należący do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców)^[1][2][3][4], wywodzący się od Błociszewskich h. Ostoja z Błociszewa w dawnym pow. kościańskim województwa poznańskiego^[5][6][1]. Gajewscy swoje nazwisko wzięli od wsi Gaj, położonej, podobnie jak Błociszewo, w dawnym pow. kościańskim województwa poznańskiego, którą posiadali od 1475 roku^[7][1].

Najstarsze świadectwa źródłowe dotyczące rodu

Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Gajewskich herbu Ostoja oraz wsi gniazdowych, Błociszewa i Gaju, do połowy XVI wieku.

• Najstarsza wzmianka na temat wsi Błociszewo oraz przedstawiciela rodu Błociszewskich h. Ostoja pochodzi z 1358 roku i dotyczy Jakusza z Błociszewa, który występował jako świadek w dokumencie o. Jana, opata lubińskiego^[1][5][8][9].

• Najstarsza wzmianka na temat wsi Gaj pochodzi z 1401 roku i dotyczy synów Janusza z Jarogniewic, którzy byli w sporze z wdową po Andrzeju z wsi Kowalskie i jej synami o wsie Szewce, Gaj i połowę Marszewa^[7].

• Najstarsza wzmianka dotycząca przedstawiciela rodu Ostojów posiadającego wieś Gaj pochodzi z roku 1475, kiedy to Mikołaj z Błociszewa, burgrabia kościański, kupił od Abrahama Kiebłowskiego rzeczoną wieś Gaj za 600 grzywien^[7][1].

• W roku 1496 Piotr Błociszewski, syn Mikołaja zapisał swej żonie Małgorzacie, córce Wincentego Strzępińskiego po 100 zł węgierskich posagu i wiana na połowie Gaju^[7][1]. Piotr miał dwóch synów, Jakuba i Wincentego wspomnianych w roku 1499^[1].

• W roku 1510 odnotowano, że wieś Gaj należąca do Błociszewskich była opustoszała^[7].

• W latach 1520-62 wieś Gaj była w posiadaniu Wincentego Błociszewskiego^[7], syna Piotra i Małgorzaty Strzępińskiej^[1], który odbudował spustoszoną wieś Gaj i uczynił zeń swą główną siedzibę, od której począł pisać się Gajewskim^[10].

Majątki ziemskie należące do rodu

Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie należące do Gajewskich h. Ostoja.

Błociszewo^[1][5], Brodnica^[1][5], Grabianowo^[11], Gaj^[7], Czacz^[12], Gorzyce, Gorzyczki^[13], Przysieka Polska^[14], Głuchowo^[15], Luciny^[16], Zadory, Roszkowo^[17], Nietrzanowo^[18], Witkówki, Słonin^[19], Śląskowo^[20], Rydzyna^[1], Góra^[21], Wolsztyn^[22], Berzyna, Komorowo^[23], Tłoki^[24], Turzno^[25], Piątkowo^[26], Wałycz^[27][28].

• 

  Pałac Wolsztyński^[29], własność Apolinarego Gajewskiego, przed przebudową
• 

  (c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

  Pałac Wolsztyński w 2010 r.
• 

  (c) silu, CC BY-SA 3.0 pl

  Park przypałacowy w Wolsztynie
• 

  Pałac w Turznie, własność Władysława Gajewskiego, wnuka płka Franciszka Gajewskiego
• 

  Barokowy dwór w Górze zbudowany w końcu XVIII w. przez Gajewskich, przebudowany w XIX w.
• 

  Elkektyczny pałac w Wałyczu, własność Józefa i Łucji Gajewskich (ich syn Stanisław sprzedał majątek w 1902 r. ^[30])

Przedstawiciele rodu

Adam Norbert Gajewski, dziedzic Wolsztyna, ojciec płka Franciszka Gajewskiego

Eleonora z Garczyńskich Gajewska, matka płka Franciszka Gajewskiego

Płk Franciszek Gajewski

Płk Franciszek Gajewski, adiutant cesarza Napoleona

Płk Franciszek Gajewski, w starszym wieku

Ewaryst Gajewski

Ppłk Józef Gajewski

Felicja z hr. Mielżyńskich Gajewska

Rtm. Józef Gajewski, odznaczony Orderem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych

• Wincenty Gajewski z Błociszewa (zm. przed 1564) – dziedzic Gaju i Grabianowa oraz części Błociszewa. Jako pierwszy z Błociszewskich od posiadanych dóbr Gaj począł pisać się Gajewskim, dając początek rodzinie tego nazwiska. Jego ojcem był Piotr Błociszewski a dziadem Mikołaj z Błociszewa. W związki małżeńskie wstępował dwukrotnie. Jego pierwszą żoną była Anna Strzedzewska a drugą Zofia, córka Jana Sepińskiego.

• Erazm Gajewski (zm. przed 1593) – dziedzic Gaju oraz części Błociszewa i Grabianowa, właściciel wsi Luczyny oraz połowy Zador i Roszkowa, burgrabia ziemski kościanski. Jego ojcem był Wincenty Gajewski a matką Zofia, córka Jana Sepińskiego herbu Nowina. W związki małżeńskie wstępował dwukrotnie. Jego pierwszą żoną była Ewa Bułakowska a drugą Elżbieta Cielecka, córka Mikołaja, komornika kaliskiego i Magdaleny z Galewskich.

• Jan Gajewski (zm. w 1595) – dziedzic Gaju oraz części Błociszewa i Grabianowa, właściciel Grodźca, Nietrzanowa, Gorzyczek i innych, marszałek sejmu koronacyjnego (1588), poseł na sejm, pisarz grodzki kaliski (1566-1578), podstarości i surogator grodzki poznański (1578-1582), sędzia ziemski poznański (1582-1595). Był synem Wincentego Gajewskiego i Zofii Sepińskej. Jego małżonką była Barbara, córka Piotra Czackiego. Jan Gajewski z Błociszewa w 1595 roku dopuścił do herbu Ostoja Wojciecha Chudzińskiego^[31].

• Łukasz Gajewski (zm. ok. 1618) – dziedzic dóbr w Gaju, Przysiece Polskiej, Gorzycach, Gorzyczkach, Czaczu i innych. Był synem Erazma i Elżbiety Cieleckiej^[32]. Ożenił się z Anną Czacką 1v. Rozdrażewską, córką Baltazara Czackiego, komornika ziemskiego poznańskiego^[33].

• Wojciech Gajewski (zm. w 1609) – dziedzic dóbr Gorzyce, Gorzyczki, Przysieka Polska, Głuchowo i innych, starosta ujsko-pilski, dworzanin króla Zygmunta III Wazy. Był synem Jana Gajewskiego, sędziego ziemskiego poznańskiego i Barbary z Czackich. Jego małżonką była Jadwiga Szczawińska. Wojciech Gajewski jako młody człowiek odbył wiele podróży po Europie. Studiował filozofię i prawo. Edukację rozpoczął na uniwersytecie w Lipsku w 1587 roku. Następnie studiował filozofię w Heidelbergu. W latach 1591–1593 kształcił się w Bazylei, Strasburgu i Padwie.

• Wojciech Gajewski (zm. 1657) – kasztelan rogoziński, starosta wschowski, elektor Jana II Kazimierza Wazy z województwa poznańskiego w 1648, poseł na sejmy (1662, 1665, 1667), dziedzic dóbr w Czaczu, gdzie wzniósł murowany kościół. Był synem Łukasza i Anny Czackiej. Jego dziadkiem był Erazm Gajewski, burgrabia kościański. Ożenił się z Apolinarą Opalińską.

• Łukasz Gajewski (zm. 1708) – kasztelan santocki w 1690 r. Był synem Wojciecha, kasztelana rogozińskiego i Apollinary z Opalińskich. Ożenił się z Elżbietą Kuczborską.

• Franciszek Gajewski (1675-1734) – kasztelan konarski kujawski w 1730 r., starosta kościański. Był synem Łukasza Gajewskiego, kasztelana santockiego i Elżbiety Kuczborskiej. Ożenił się z Wiktorią Choińską h. Abdank.

• Antoni Gajewski (zm. 1775) – starosta kościański i łęczycki, kasztelan nakielski, poseł województwa kaliskiego na sejm 1744 roku, elektor króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa kaliskiego. Był synem Franciszka, kasztelana i Wiktorii Choińskiej. Ożenił się z Izabelą Mycielską. Posiadał Górę i Zalesie.

• Rafał Tadeusz Gajewski (1714-1776) – dziedzic Wolsztyna, starosta gnieźnieński, kasztelan rogoziński, chorąży wschowski, poseł na sejm, elektor króla Stanisława Augusta, Kawaler Orderu Świętego Stanisława. Był młodszym synem Franciszka i Wiktorii Choińskiej. W związki małżeńskie wstępował dwukrotnie. Jego pierwszą żoną była Józefa Mielżyńska a drugą Katarzyna Tworzyańska.

• Adam Norbert Gajewski (1755-1834) – dziedzic Wolsztyna, prezes trybunału apelacyjnego w Poznaniu w okresie Księstwa Warszawskiego^[22]. Był synem Rafała Tadeusza i Katarzyny Tworzyańskiej. Ożenił się z Eleonorą, córką Stefana Garczyńskiego, generał majora wojsk koronnych, adiutanta króla Stanisława Augusta^[22] i Weroniki z Krzyckich^[34].

• Bonawentura Gajewski (zm. po 1812) – komisarz cywilno-wojskowy powiatu kaliskiego, rotmistrz chorągwi 3. Brygady Kawalerii Narodowej do 1786 r. Był synem Rafała Tadeusza i Katarzyny Tworzyańskiej. Ożenił się z Anną Marią Mielżyńską.

• Franciszek Gajewski (1792-1868) – pułkownik, adiutant cesarza Napoleona I, kawaler Legii Honorowej, uczestnik powstania listopadowego, dowódca dywizjonu 1 Pułku Jazdy Kaliskiej. Był synem Adama Norberta i Eleonory z Garczyńskich. Z małżonki Emilii Garczyńskiej pozostawił synów: Ewarysta i Józefa^[35]. Autor wspomnień opublikowanych w dwóch tomach przez wydawnictwo - Zdzisław Rzepecki i S-ka w 1913 roku. O swym domu rodzinnym tak pisał: Uderzało mnie to w domu rodzicielskim, że rozmawiano pomiędzy sobą zawsze po francusku, ze służącymi i ludem prostym po polsku, a po niemiecku z każdym przybywającym urzędnikiem, że słyszałem zawsze komendę niemiecką, gdy wojsko przechodziło przez Wolsztyn. Zapytałem się ojca mego o przyczynę tej rozmaitej mowy: Bośmy przestali być wolnym narodem — mówił ojciec ze łzami w oczach. — Niema już Polski, Niemcy i Moskale rozszarpali ojczyznę naszą, wszakże pamiętaj, synu, żeś się rodził Polakiem, nie przestawaj nigdy kochać ojczyzny, a nie służ nigdy ciemiężycielom narodu twego; kara albowiem Boska spadnie rychlej lub później na grabieżników, Bóg sprawiedliwy^[36].

• Józef Gajewski (zm. 1831) – podpułkownik Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego, dowódca 16 Pułku Piechoty Liniowej, uczestnik powstania listopadowego. Poległ 26 V 1831 r. w bitwie pod Ostrołęką. Był synem Bonawentury i Anny Marii z Mielżyńskich^[37]. Ożenił się z Józefą Wincencją Anielą Rychłowską.

• Apolinary Gajewski (1801-1870) – dziedzic dóbr Wroniewy i Wolsztyn, ppor. Legii Litewskiej, uczestnik powstania listopadowego^[38]. Był synem Adama Norberta i Eleonory z Garczyńskich. Kształcił się w Berlinie i w Heidelbergu. W latach 1827-1830 odbył podróż do Włoch w towarzystwie Stefana Garczyńskiego, swego krewnego. Po powrocie do kraju wziął udział w powstaniu. W odziedziczonym po rodzicach Wolsztynie wzniósł pałac o charakterze neorenesansowym w 1845 r. Ożenił się z Eleonorą, córka Franciszka Garczyńskiego i Katarzyny z Radolińskich. Zmarł 21 VIII 1870 r. w Wolsztynie^[39]. Jego małżonka, Eleonora Garczyńska, zapisała się w pamięci potomnych dobroczynnością na rzecz Sióstr Miłosierdzia i kościoła w Wolsztynie. Była prezydentką Towarzystwa Pań Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo oraz Stowarzyszenia Matek Chrześcijańskich w Wolsztynie^[40].

• Mirosław Gajewski, ps. Mir (1867-1931) – artysta malarz, rysownik, dziennikarz. Kształcił się w Charkowie i w Petersburgu. Od 1893 związany był ze środowiskiem warszawskim. Wystawiał swoje prace w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, Salonie Krywulta oraz w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Był także ilustratorem, publicystą i karykaturzystą. Pozostawił po sobie liczne portrety, wykonane najczęściej w technice pastelu^[41].

• 

  Dziewczynka - pastel M. Gajewskiego
• 

  Przejście - obraz M. Gajewskiego
• 

  Profil kobiety - pastel M. Gajewskiego
• 

  Portret kobiety - pastel M. Gajewskiego

• Maria z Gajewskich hr. Potocka (1863–1927) – ziemianka, działaczka społeczna, prezes Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu. Była córką Józefa i Łucji z Działowskich, właścicieli dóbr Piątkowo^[26], Wałycz, Mgowo i innych. Poślubiła Oswalda hr. Potockiego h. Pilawa, syna mjra wojsk austriackich Nikodema i Ludwiki księżnej Jabłonowskiej. Współpracowała z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu^[42]. W latach 1911-1921 pełniła funkcję prezesa Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu^[43]. Zginęła 30 VI 1927 r. w wypadku w Napolu^[44].

• Felicja z hr. Mielżyńskich Gajewska (1877-1939) – ziemianka, działaczka społeczna, członkini Towarzystwa Naukowego w Toruniu, wiceprezes Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu, odznaczona Medalem Niepodległości. Była córką Macieja Eliasza hr. Mielżyńskiego i Teresy z Mycielskich. Wyszła za mąż za Władysława Gajewskiego (1867-1925), właściciela majątku Turzno, syna Józefa i Łucji z Działowskich, wnuka po mieczu płka Franciszka Gajewskiego. Była jedną z założycielek Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dzieckiem oraz Domu Dziecka w Lubiczu. Zmarła w 1939 roku w Poznaniu i została pochowana w grobowcu rodzinnym, w podziemiach kościoła w Wielkiej Łące^[45].

• Józef Gajewski ps. Tomek (1908-1970) – rotmistrz, podpułkownik, odznaczony Orderem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Urodził się w Warszawie 19 III 1908 r. Kształcił się w Państwowym Studium Nauczycielskim w Działdowie. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Był dowódcą oddziału partyzanckiego działającego w ramach POS "Jerzyki". W 1944 roku został wcielony do 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Po rozbrojeniu dywizji działał w strukturach WiN. W roku 1946 został aresztowany i skazany na 15 lat więzienia (zwolniony w 1956 roku w wyniku amnestii). Po rehabilitacji awansowano go do stopnia podpułkownika. Zmarł 6 X 1970 r. w Warszawie i spoczął na Powązkach^[46].

Zobacz też

• Herb Ostoja
• Ród Ostojów (Mościców)
• Błociszewscy herbu Ostoja
• Kościół w Starym Białczu ufundowany przez Franciszka Wacława Gajewskiego, syna Wojciecha, kasztelana rogozińskiego
• Kościół w Czaczu wzniesiony kosztem Wojciecha Gajewskiego, kasztelana rogozińskiego

Przypisy

Bibliografia

• F. Gajewski, Pamiętniki Franciszka z Błociszewa Gajewskiego, pułkownika wojsk polskich (1802-1831), S. Karwowski (red.), Poznań 1913, t. I-II.
• Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX w., Biblioteka Kórnicka PAN, Kórnik-Poznań 1995-2019 - Teki Dworzaczka.
• T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010-2019, Poznań, część I, s. 450-451.
• K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. IV s. 61.
• A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1902, t.V, s. 344-347.
• S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1907, t. IV, s. 76-78.
• R. Kalinowski, Protoheraldyczny znak na portalu kościoła w Wysocicach a historia herbu Ostoja w średniowieczu, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii, t. XV (XXVI).
• Z. Cieplucha, Z przeszłości ziemi Kościańskiej, Kościan 1929.
• M. Pawłowski, Gmina Łysomice. Historia, kultura, tradycja, Rada i Urząd Gminy Łysomice 2014.