Gajowice (Wrocław)
| Osiedle Wrocławia | |
 Gajowice – widok z górki saneczkowej przy ul. Kruczej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia | 1204 |
| W granicach Wrocławia | 1868 |
| Populacja (31.12.2017) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Wrocławia | |
| Strona internetowa | |
Portal  Polska | |
Gajowice (niem. Gabitz) – osiedle w południowej części Wrocławia, w dawnej dzielnicy Fabryczna. W granicach miasta od 1868. Graniczy z Przedmieściem Świdnickim, Grabiszynem-Grabiszynkiem, Borkiem, Dworkiem i osiedlem Powstańców Śląskich.
Nazwa
Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Gay pochodzi z 1193 roku. Nazwa była później notowana także w formach Gay (1204), Gayouice (1209), Goiez (1221), Gayouice (1223), Gay (1245), Gawicz (1256), Gaiowicz, Gaywicz (1360), Gaywicz (1469), Gabitz (ok. 1630), Gabitz (1845), Wrocław-Gajowice – Gabitz (1951)[2].
Nazwa pochodzi od gaju (psł. *gajь) czyli niewielkiego lasu lub grupy drzew dziko rosnących oraz miejsca prasłowiańskiego kultu, do której dodano końcówkę -owice, zaś potem zniemczono do Gaywitz, Gabitz[2].
Historia
Wieś, wzmiankowana jako własność klasztoru NMP na Piasku już w 1193 pod nazwą Gaj (Gay[3]) i w 1204 jako Gajowice (Gayouice)[a] – ciągnęła się wzdłuż obecnych ulic Wincentego Stysia i Gajowickiej od torów kolejowych do cmentarza przy obecnych ulicach Wróblej i Bernarda Pretficza. O wsi wspomina dokument z roku 1204, w którym Henryk Brodaty m.in. zwolnił posiadłości klasztoru NMP na Piasku od daniny na prawie polskim iure polonico zwanej podworowem[4]. Miejscowość została wymieniona w tym łacińskim dokumencie w formie Gay[4].
Jeszcze w średniowieczu z Gajowic wydzieliły się Nowa Wieś (przy ulicy Komandorskiej) i Dworek (przy ulicy Oficerskiej). W 1795 miała 715 mieszkańców, szkołę, karczmę i kuźnię. W 1810 w wyniku sekularyzacji przeszła na własność państwa. W 1868 włączona do miasta, liczyła wtedy ponad 2 tysiące mieszkańców.
Według mapy M. Grügera z 1911 roku przed włączeniem do miasta w roku 1868 północno-wschodnia granica wsi sięgała dzisiejszej ulicy Kolejowej, potem biegła wzdłuż Grabiszyńskiej aż do Oporowskiej, w okolicach dzisiejszego stadionu skręcała na południe aż do wiaduktu kolejowej obwodnicy nad al. Hallera. Następnie wzdłuż Hallera i Wiśniowej aż do Ślężnej, gdzie stykała się z Lehmgruben (Glinianki). Ulicą Kamienną granica osiągała Höfchen (Dworek), przez Pretficza, Gajowicką i Kruczą osiągając ul. Zielińskiego, która domykała osiedle od wschodu.
Współczesne granice osiedla przebiegają ulicami Zaporoską, Gajowicką, al. Hallera i z trzech stron torami kolejowymi, tym samym bardzo różnią się od historycznego obrębu wsi. Obejmują jedynie tereny położone na zachód od ul. Gajowickiej, dawniej głównej ulicy miejscowości, ponadto cała północna część Gajowickiej, od początku lat 80. nazwana imieniem Wincentego Stysia, nie należy dziś do Gajowic.
Gajowic nie należy mylić z osiedlami Gaj (do 1945 Herdain) ani Tarnogaj (do 1945 Dürrgoy), leżących w obrębie byłej dzielnicy Krzyki, nieco dalej na wschód, ani z osiedlem Gajowa w północno-wschodniej okolicy miasta.
Galeria
Panorama osiedla w latach 60.
Zabudowa od strony ul. Grabiszyńskiej
Kościół św. Karola Boromeusza widziany od ul. Gajowickiej
Oś ul. Szczęśliwej z częściowo zachowaną zabudową przedwojenną
Zobacz też
- Gajowice
Uwagi
- ↑ Zygmunt Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991. ISBN 83-04-03723-8. s. 81 „Gajowice, osiedle w dzielnicy Fabrycznej. dawna wieś, o pierwotnej nazwie Gaj, znajdowała się przy północnym odcinku dzisiejszej ul. A. Próchnika, zwanej do 1948 r. Gajowicką. należała do klasztoru NMP na Piasku, co potwierdza dokument wystawiony przez papieża Celestyna III w 1193 r. Zapis z 1204 r. wymienia już nazwę Gajowice (Gayouice), pochodząca stąd, że wieś znajdowała się w lesie. Jeszcze w średniowieczu wydzieliły się z Gajowic Nowa Wieś przy dzisiejszej ul. Komandorskiej i Dworek przy dzisiejszej ul. Oficerskiej. Od tamtych czasów głównym zajęciem mieszkańców była uprawa warzyw. W 1795 r. miała ona już 715 mieszkańców, ponadto szkołę, kuźnię i karczmę. W 1810 r., w wyniku sekularyzacji, przeszła na własność państwa. do Wrocławia została włączona w 1868 r.; liczyła wtedy 2325 mieszkańców. W okresie międzywojennym było to osiedle wielkomiejskie, niemal zupełnie zniszczone w 1945 r. Odbudowane w l. 1960-1969, gdy przekazano tu 15 tys. izb, trzy szkoły podstawowe, budynek V liceum ogólnokształcącego, przychodnię obwodową i in. Projektantem nowego osiedla był Igor Tawryczewski (zm. 1988).”
Przypisy
- ↑ Liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy (stan na 31.12.2017).
- ↑ a b Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 3, E-I. Kraków: Instytutu Języka Polskiego PAN, 1999, s. 68. ISBN 83-87795-45-3.
- ↑ breslau-wroclaw.de: Ursprung und Bedeutung der Ortsnamen im Stadtkreis Breslau (niem.). [dostęp 2011-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 października 2010)].
- ↑ a b Colmar Grünhagen 1866 ↓, s. 69.
Bibliografia
- Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
Linki zewnętrzne
- Gajowice na starych i współczesnych fotografiach
- historia Gajowic (niem.). breslau-wroclaw.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-09-07)].
- Granice osiedla w rozumieniu ewidencyjno-wyborczym s.7
Media użyte na tej stronie
Flaga województwa dolnośląskiego
.jpg)
(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Oś ul. Szczęśliwej (pod 13 sklep wyłącznie z piwem po sufit) wiedzie do trójkątnego placu Lejba Pereca. Częściowo zachowana w tym rejonie przedwojenna zabudowa.
Nowoczesna zabudowa mieszkaniowa ul. Grabiszyńskiej we Wrocławiu.
Widok ogolnej dzielnicy Gajowice znajdującej się na południowy zachód od centrum Wrocławia.
.jpg)
(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Kościół św. Karola Boromeusza z 1912 roku. Jego otoczenie bardzo mocno zmieniło się w 1945 roku - praktycznie cała otaczająca go wówczas zabudowa przestała istnieć i po budowach z lat 60. mamy to co widać na zdjęciu...