Galaktyka Bodego
 Galaktyka spiralna M81 (HST) | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia | 31 grudnia 1774 |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
| Typ | Sb |
| Rektascensja | 09h 55m 33,17s |
| Deklinacja | +69° 03′ 55,1″ |
| Odległość | |
| Przesunięcie ku czerwieni | –0,000140 ± 0,000040 |
| Jasność obserwowana | 6,9m |
| Rozmiary kątowe | 24′ × 13,2′ |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Wymiary | |
| Satelity galaktyki | |
| Alternatywne oznaczenia | |
| Patrz w tekście | |
 Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy | |
Galaktyka Bodego (znana również jako Messier 81, M81 lub NGC 3031) – galaktyka spiralna, położona w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, należąca do grupy galaktyk M81. Dzięki bliskości od Ziemi, dużemu rozmiarowi oraz aktywnemu jądru była obszernie badana przez profesjonalnych astronomów. Czyni to ją również popularnym celem amatorskich obserwacji[2].
Odkrycie
Odkrył ją 31 grudnia 1774 roku berliński astronom Johann Elert Bode[3]. W sierpniu 1779 niezależnie odkryta przez Pierre’a Méchaina[3]. W katalogu Messiera od 9 lutego 1781[3].
Charakterystyka
Jest odległa od nas o 12 milionów lat świetlnych[4]. Ma wymiary ok. 84 × 46 tys. lat świetlnych. Jest jedną z najjaśniejszych galaktyk spiralnych widocznych na półkuli północnej[5]. Może być obserwowana nawet przez małe teleskopy, a w bardzo sprzyjających warunkach nawet gołym okiem[3].
W jądrze ma supermasywną czarną dziurę o masie 70 milionów mas Słońca[6].
M81 znajduje się w odległości jedynie 150 tys. lat świetlnych od innej galaktyki należącej do katalogu Messiera – M82, zwanej też galaktyką Cygaro. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu milionów lat miało miejsce spotkanie tych galaktyk. Powstałe siły pływowe spowodowały wzmocnienie fal gęstości i wzrost częstości narodzin nowych gwiazd w okolicach tych fal. Zbliżenie do M82 mogło również wytworzyć długie i proste pasma pyłu widoczne wzdłuż jednej strony jądra galaktyki[5].
Według badań z 1994 roku M81 zawiera względnie małą ilość ciemnej materii[3].
Grupa M81
Messier 81 jest największą galaktyką w tzw. grupie M81, czyli grupie 34 galaktyk w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy[7]. Znajdując się w odległości ok. 11,7 mln lat świetlnych (3,6 Mpc) od Ziemi, grupa M81 jest najbliższym sąsiadem naszej grupy galaktyk[7] w całej Supergromadzie Lokalnej.
Interakcje grawitacyjne pomiędzy M81 i M82 oraz NGC 3077[8] wyrwały gaz ze wszystkich trzech galaktyk, tworząc w grupie gazowe struktury w kształcie włókien wodoru[8]. Ponadto te interakcje sprawiły, że gaz międzygwiazdowy wpadł do centrów M82 i NGC 3077, prowadząc do intensywnego powstawania gwiazd lub aktywności gwiezdnej w tym rejonie[8].
Supernowe
28 marca 1993 astronom amator Francisco Garcia Diaz z Lugo w Hiszpanii odkrył supernową SN 1993J. Osiągnęła ona jasność obserwowaną 10,5m[3].
Oznaczenia alternatywne
|
|
Zobacz też
Przypisy
- ↑ M81, simbad.u-strasbg.fr [dostęp 2017-12-02].
- ↑ S.J. O’Meara: The Messier Objects. Cambridge University Press, 1998. ISBN 0-521-55332-6.
- ↑ a b c d e f Guy McArthur, Hartmut Frommert, Christine Kronberg, Messier 81, SEDS (ang.).
- ↑ Pomiary paralaks cefeid w Galaktyce przez satelitę Hipparcos (ESA) pozwoliły skalibrować skalę odległości pozagalaktycznych; wcześniej podawano liczbę 10,6 mln lat świetlnych.
- ↑ a b Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświat. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 304. ISBN 978-83-01-14848-5.
- ↑ N. Devereux, H. Ford, Z. Tsvetanov, J. Jocoby. STIS Spectroscopy of the Central 10 Parsecs of M81: Evidence for a Massive Black Hole. „The Astronomical Journal”. 125 (3), s. 1226–1235, 2003. DOI: 10.1086/367595. Bibcode: 2003AJ....125.1226D.
- ↑ a b I.D. Karachentsev. The Local Group and Other Neighboring Galaxy Groups. „The Astronomical Journal”. 129 (1), s. 178–188, 2005. DOI: 10.1086/426368. arXiv:astro-ph/0410065. Bibcode: 2005AJ....129..178K.
- ↑ a b c M.S. Yun, P.T.P. Ho, K.Y. Lo. A high-resolution image of atomic hydrogen in the M81 group of galaxies. „Nature”. 372 (6506), s. 530–532, 1994. DOI: 10.1038/372530a0. PMID: 7990925. Bibcode: 1994Natur.372..530Y.
Linki zewnętrzne
- Messier 81 w SEDS.org (ang.)
- Courtney Seligman: NGC 3031 (ang.). Celestial Atlas. [dostęp 2016-05-15].
- Galaktyka Bodego w bazie SIMBAD (ang.)
- Galaktyka Bodego w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)
Media użyte na tej stronie
Autor: Szczureq, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. Mapa została stworzona przy pomocy programu PP3 autorstwa Torstena Brongera. Wersję wektorową stworzył Szczureq według wzoru z wersji rastrowej, której autorem jest BlueShade.
_Galaxy_Group.jpg)
Autor: Keesscherer, Licencja: CC BY-SA 4.0
17 hrs RGB data and 15 hrs Ha data collected between Dec 2017 and Feb 2018. Processing done with AstroPixelProcessor and Pixinsight.
en.wikipedia.org/wiki/M81_Group
The spiral galaxy Messier 81 is tilted at an oblique angle on to our line of sight, giving a "birds-eye view" of the spiral structure. The galaxy is similar to our Milky Way, but our favorable view provides a better picture of the typical architecture of spiral galaxies. Though the galaxy is 11.6 million light-years away, NASA Hubble Space Telescope's view is so sharp that it can resolve individual stars, along with open star clusters, globular star clusters, and even glowing regions of fluorescent gas.