Galaktyka spiralna
Galaktyka spiralna – typ galaktyk, wyróżniony w klasyfikacji galaktyk Hubble’a[1], mających postać dysku z ramionami spiralnymi wychodzącymi ze środka zwanego jądrem galaktyki. Przy spojrzeniu na dysk „z góry” wyraźnie widać jego spiralną strukturę. Galaktyki spiralne stanowią 75% jasnych galaktyk nieba.
Galaktyki spiralne oznacza się literą S i w zależności od stopnia rozwinięcia ramion dzieli na typy a, b, c, d. Typ Sa (15% ogółu) ma duże jądro i słabo rozwinięte ramiona. Typ Sc (28% ogółu) – na odwrót – małe jądro i bardzo silnie rozwinięte ramiona spiralne, typ Sb (20% ogółu) jest typem przejściowym pomiędzy poprzednimi dwoma. Typ Sd (poniżej 1%) ma najbardziej rozbudowane, lecz luźne ramiona, z ledwie widocznym jądrem. Typ ten zaproponował w połowie XX wieku de Vaucouleurs. Przykładem tego typu galaktyk jest NGC 3077[2]. Rozróżnia się galaktyki spiralne z poprzeczką, bez poprzeczki oraz typ pośredni.
Galaktyki spiralne są typem galaktyk charakteryzujących się następującymi własnościami fizycznymi:
- posiadają duży moment pędu
- zbudowane są z centralnego jądra otoczonego dyskiem. Czasem jądro otoczone jest bezpośrednio jeszcze zgrubieniem centralnym (około 75%).
- Jądro jest na ogół supermasywną czarną dziurą.
- Zgrubienie centralne przypomina galaktykę eliptyczną, zawiera wiele starych gwiazd II populacji.
- Dysk jest płaskim rotującym zbiorowiskiem materii międzygwiezdnej, młodych gwiazd I populacji i otwartych gromad gwiazd.
Galaktyki spiralne są tak nazwane od obserwowanych jasnych ramion – obszarów formowania się gwiazd w dysku. Dysk galaktyk spiralnych otoczony jest sferoidalnym halo gwiazd II populacji, większość z których zgrupowana jest w gromadach kulistych, które okrążają centrum galaktyki.
Szacuje się, że 71% galaktyk to galaktyki spiralne bez poprzeczki, natomiast galaktyki spiralne z poprzeczką stanowią 15% wszystkich galaktyk. Galaktyki spiralne z poprzeczką również dzieli się na cztery typy. Galaktyki typu SBa (4%) mają jądro najściślej opasane ramionami, galaktyki typu SBb (5%) mają jądro średnio owinięte ramionami, galaktyki typu SBc (6%) mają luźne ramiona. Czwarty typ SBm (poniżej 1%) ma nieregularne ramiona, a galaktyki tego typu są nazywane magellanicznymi. Przykładem może być NGC 3109 w Hydrze[2].
Zobacz też
- morfologiczna klasyfikacja galaktyk
- galaktyka nieregularna
- karłowata galaktyka spiralna
- zderzenie galaktyk
Przypisy
- ↑ E.P. Hubble: The Realm of the Nebulae. New Haven: Yale University Press, 1936. ISBN 0-300-02500-9. (ang.).
- ↑ a b Marek Substyk: Atlas Nieba 2000.0. AstroCD, Sylwia Substyk, s. 0. ISBN 978-83-932019-3-8.
Media użyte na tej stronie
From original NASA press release:
- Amid a backdrop of far-off galaxies, the majestic dusty spiral NGC 3370 looms in the foreground in this NASA Hubble Space Telescope image. Recent observations taken with the Advanced Camera for Surveys show intricate spiral arm structure spotted with hot areas of new star formation. But this galaxy is more than just a pretty face. Nearly 10 years earlier, NGC 3370, located in the constellation Leo, hosted a bright exploding star.
The image was released on September 3, 2003 from 25 hours of exposures taken during April and May of 2003. It is labeled by NASA as "STScI-2003-24". Image Credit goes to NASA, The Hubble Heritage Team and A. Riess (STScI) This image is roughly 3.4 arcminutes (95,000 light-years or 29,000 parsecs) wide. Instrument: ACS/WFC (Advanced Camera for surveys/Wide Field camera) Filters: F435W(B), F555W(V), F814W(I)
This image is sharp enough to identify individual Cepheid variable stars in the galaxy.NASA's Hubble Space Telescope has captured an image of an unusual edge-on galaxy, ESO 510-G13, revealing remarkable details of its warped dusty disk and showing how colliding galaxies spawn the formation of new generations of stars.
The dust and spiral arms of normal spiral galaxies, like our own Milky Way, appear flat when viewed edge-on. This image shows a galaxy that, by contrast, has an unusual twisted disk structure, first seen in ground-based photographs obtained at the European Southern Observatory (ESO) in Chile. ESO 510-G13 lies in the southern constellation Hydra, roughly 150 million light-years from Earth.
Details of the structure of ESO 510-G13 are visible because the interstellar dust clouds that trace its disk are silhouetted from behind by light from the galaxy's bright, smooth central bulge.
The strong warping of the disk indicates that ESO 510-G13 has recently undergone a collision with a nearby galaxy and is in the process of swallowing it. Gravitational forces distort the structures of the galaxies as their stars, gas, and dust merge together in a process that takes millions of years. Eventually the disturbances will die out, and ESO 510-G13 will become a normal-appearing single galaxy.
In the outer regions of ESO 510-G13, especially on the right-hand side of the image, we see that the twisted disk contains not only dark dust, but also bright clouds of blue stars. This shows that hot, young stars are being formed in the disk. Astronomers believe that the formation of new stars may be triggered by collisions between galaxies, as their interstellar clouds smash together and are compressed.
Hubble's Wide Field Planetary Camera 2 (WFPC2) was used to observe ESO 510-G13 in April 2001. Pictures obtained through blue, green, and red filters were combined to make this color-composite image, which emphasizes the contrast between the dusty spiral arms, the bright bulge, and the blue star-forming regions.