Gandhara
Gandhāra (skt गन्धार; paszt. ګندهارا; chiń. Gantuoluo (乾陀羅 ); kor. Kantara (간다라); jap. Kantara (カンタラ); wiet. Càn-đà-la) – sanskrycka nazwa dawnego państwa położonego częściowo na terenie dzisiejszego Afganistanu i Pakistanu.
.jpeg)
Rejon ten był twierdzą buddyzmu i odegrał ważną rolę w ewolucji doktryny mahajany. Pomiędzy II w. n.e a przełomem VI i VII w. n.e. rozwijała się na tych terenach sztuka buddyjska, zwłaszcza rzeźba, która łączyła tradycje stylu indyjskiego, irańskiego i grecko-rzymskiego Azji Mniejszej.
Pierwszy okres rozwoju przypada na czas, gdy Gandhara była częścią państwa Kuszanów (I-III w.). Najważniejszymi centrami były wówczas miasta Peszawar i Taksila. Po okresie panowania Sasanidów (od poł. III w.) sztuka Gandhary utrzymała swoją odrębność i nastąpiła druga faza rozkwitu, trwająca aż do V w. Głównym ośrodkiem stała się wówczas Hadda.
O ile w pierwszym okresie rozwoju budowle buddyjskie miały płaskorzeźbioną dekorację w kamieniu, tak w drugim okresie charakterystycznym materiałem rzeźb figuralnych był stiuk.
W połowie II w. styl Gandhary wprowadził do sztuki buddyjskiej postać Buddy, do tej pory właściwie niespotykaną w sztuce buddyjskiej. Było to ściśle związane z rozwijanym wówczas mahajanistycznym poglądem uważającym Buddę za ucieleśnienie absolutnej zasady istnienia i personifikację mądrości i współczucia. Większość postaci Buddy znajduje się na reliefach, które były z reguły ilustracjami do Dżatak. Pojawia się także jako jogin w doskonałym zrównoważeniu elementów fizycznych i duchowych. Dramatyczny efekt wywołują posągi Buddy z okresu jego ascezy, które przedstawiają go właściwie jako szkielet obciągnięty skórą.
Jedną z charakterystycznych cech tej sztuki była idealizacja przedstawienia ludzkich postaci. Można prześledzić rozwój postępującego uduchowienia i formalnej abstrakcji.
Sztuka Gandhary wypracowała także systematyczną symbologię; przedstawiane postacie mają ręce ułożone w mudrach, Budda ma charakterystyczne 32 znaki wielkiego człowieka (skt dvātrimṣadvara-lakṣana).
Zmiany stylu można prześledzić w sposobie potraktowania szat Buddy w rzeźbach. We wczesnej fazie szata była przedstawiana jako spokojny, płynny układ łagodnie potraktowanych fałd. Później mamy już dość zimny układ fałd, bardzo regularnych i pokrywających ciało Buddy ornamentalną siecią linii. W ostatnim etapie przedstawienie szaty jest zredukowane do wyrytych podwójnych linii.
W VI w. nastąpiły najazdy Heftalitów i państwo Kuszanów upadło, co osłabiło życie artystyczne tego regionu. Niemniej jednak buddyjskie ośrodki kulturowe utrzymywały się jeszcze w południowym Afganistanie aż do VIII w. Jak wspomina Xuanzang, który wędrował przez tereny Gandhary, buddyzm został tu zniszczony już w VII w.
Z licznych klasztorów – świadectwa jak buddyzm był głęboko zakorzeniony na tych terenach – pozostały tylko fundamenty. Poprzez Mathurę sztuka Gandhary wpłynęła na sztukę Indii w okresie panowanie Guptów (IV-VI w.). Obszar Gandhary odegrał olbrzymią rolę w rozprzestrzenianiu się sztuki i ideologii buddyzmu na Azję Środkową i Chiny.
Zobacz też
Bibliografia
- The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion. Shambala, Boston 1989 ISBN 0-87773-433-X
- O.C. Handa. Buddhist Monasteries in Himachal Pradesh. Sangam Books, Londyn ISBN 0-86132-189-8
- Louis Frédéric. Buddhism. Flammarion Iconografic Guides. Flammarion, Nowy Jork 1995 ISBN 2-08-013558-9
Galeria
Bodhisattwa
Bodhisattwa Maitreja
Maitreja
Pierwsze kazanie Buddy
Budda
Budda
Nawrócenie Nandy
Budda
Budda medytujący
Budda medytujący
Media użyte na tej stronie
(c) I, Sailko, CC BY-SA 3.0
Bodhisattva maitreya, slate, gandhara, fine II-inizio III sec
Autor: Hiart, Licencja: CC0
Seated Buddha from Afghanistan, Gandhara, 3rd-4th century CE, stucco with traces of polychrome, Honolulu Academy of Arts
.jpg)
Autor:
(c) Photograph by Mike Peel (www.mikepeel.net)., CC BY-SA 4.0
The Buddha. Gandhara, 2nd-3rd century AD. OA 1947.5-11.1. In the British Museum.
(c) I, Sailko, CC BY-SA 3.0
Bodhisattva in piedi con turbante, gandhara, slate, inizio del III sec
Autor: BrokenSphere, Licencja: CC BY-SA 3.0
An architectural element showing the Buddha's first sermon, approx. 100-300 from Gandhara, Pakistan. On display at the Asian Art Museum in San Francisco, California. B60S138+
.jpg)
Autor: Shakti, Licencja: CC BY-SA 3.0
Standing Bodhisattva Maitreya (schist), Pakistan (3rd century) - Metropolitan Museum of Art, New York
One of the first representations of the Buddha, Kushan period, 1st–2nd century AD, Gandhara, Pakistan: Standing Buddha (Tokyo National Museum).
.jpeg#ooui-php-4){kind=small}
(c) Photograph by Mike Peel (www.mikepeel.net)., CC BY-SA 4.0
The Buddha. Gandhara, 2nd-3rd century AD. OA 1947.5-11.1. In the British Museum.
Autor: Vassil, Licencja: CC0
Bodhisattva, from Gandhara, Pakistan, 2d or 3rd century, schist. Royal Art and History Museums (MRAH), Jubilee Park, Brussels.