Gardner Pinnacles

Gardner Pinnacles
‘Ōnūnui, ‘Ōnūiki
	; Zdjęcie wysp z morza
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Hawaje
Akwen	Ocean Spokojny
Archipelag	Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie
Powierzchnia	0,02 km²
Najwyższy punkt	54,8 m n.p.m.
Populacja ; • liczba ludności	; 0
	Położenie na mapie Oceanu Spokojnego Gardner Pinnacles
	24°59′56″N 167°59′58″W/24,998889 -167,999444

Gardner Pinnacles (haw. ‘Ōnūnui, ‘Ōnūiki, także Pūhāhonu) – dwie małe, skaliste wyspy leżące w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należą do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Są bezludne.

Geografia

(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0

Mniszki hawajskie na skalistym brzegu

Gardner Pinnacles to para skalistych wysepek, z których większa wznosi się 54,8 m ponad poziom morza i ma średnicę ok. 180 metrów^[3]. Mają one łączną powierzchnię ok. 5 akrów (0,02 km²)^[1], otaczają je rafy koralowe zajmujące powierzchnię 2428 km², głównie położone w głębokiej wodzie^[3].

Przekrój wulkanu, z którego nad powierzchnię wystają tylko skały Gardner Pinnacles

Bazaltowe skały Gardner Pinnacles są pozostałością dawnego wulkanu tarczowego, który wygasł i uległ erozji. Jest to najstarsza i położona najdalej na zachód wciąż wynurzona wyspa wulkaniczna w archipelagu (leżące dalej wyspy tworzą koralowce, które obrosły szczyty zerodowanych, zatopionych wulkanów). Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 15,8 miliona lat temu (miocen)^[3]. Jego kopuła wznosi się 4500 m ponad dno oceaniczne. W 2020 roku badacze stwierdzili, że z objętością 150 000 km³ jest to największy wulkan na świecie; ma znacznie większą objętość niż czynny hawajski wulkan Mauna Loa (83 000 km³)^[1]^[4]^[5]. Jedynie 1/3 tej objętości wznosi się ponad obecny poziom dna oceanicznego; skorupa ziemska ugięła się pod ciężarem law i zapadła o kilkaset metrów, a podnóże wulkanu pokryły osady wyerodowane z okolic szczytu^[4]. Tak wielka objętość wskazuje, że hawajska plama gorąca zmienia swoją aktywność w czasie^[5]. Przez pewien czas za największy wulkan tarczowy świata był uznawany podmorski masyw Tamu na Pacyfiku, ale obecnie uważa się, że powstał on ponad dawnym grzbietem śródoceanicznym^[4].

Skały Gardner Pinnacles są objęte ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument^[1].

Historia

Nie ma archeologicznych świadectw bytności ludzi na Gardner Pinnacles, ale w tradycji ustnej zachowały się opowieści świadczące o tym, że rdzenni Hawajczycy wiedzieli o istnieniu Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Kulturowo były one uznawane za krainy przodków, nieprzeznaczone dla żyjących. Badacze kultury hawajskiej powiązali Gardner Pinnacles z nazwami ‘Ōnūnui i ‘Ōnūiki, oznaczającymi odpowiednio „duży” i „mały wzgórek”. Są to jedyne formy terenu w łańcuchu Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich, do których pasują te określenia. Nazwy te są także wariantami słów Ununui i Unuiki, oznaczających „duży” i „mały ołtarz”, co może oznaczać symboliczną rolę, jaką pełnią w przywoływaniu deszczów z północnego zachodu^[6]^[7]. Późniejsza hawajska nazwa Pūhāhonu oznacza „żółwia morskiego wynurzającego się, by zaczerpnąć powietrza”^[3]^[1]^[7].

Gardner Pinnacles naniósł na mapy i nazwał w 1820 roku Joseph Allen, wielorybnik z Nantucket^[1].

Przyroda

Skały pokryte guanem

Rafy wokół Gardner Pinnacles są miejscem życia 124 gatunków ryb^[8], w tym gatunków spotykanych w wodach głównych wysp Hawajów, ale nie pośród Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Rośnie tu 27 gatunków korali madreporowych^[8], prawie dwukrotnie więcej niż w pobliżu podobnych bazaltowych wysp Nihoa i Necker^[1]. Strefa międzypływowa obfituje w endemiczne skałoczepy, Cellana talcosa, których populacje w innych częściach archipelagu zostały znacznie zubożone przez nadmierny połów^[8].

Mały rozmiar skał sprawia, że rośnie tu tylko jeden gatunek rośliny lądowej, Portulaca lutea^[3] i żyją różnorodne stawonogi, wśród których są pająki, roztocze, ćmy, pareczniki, muchówki, chrząszcze, równonogi i skorki^[1]. Gardner Pinnacles są też miejscem rozrodu i odpoczynku wielu ptaków morskich, których guano sprawia, że skały sprawiają wrażenie „ośnieżonych”^[3]^[9]. Zaobserwowano tu 19 gatunków ptaków, z których gniazduje 12, wśród nich rzadka rybołówka polinezyjska^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Gardner Pinnacles, Papahānaumokuākea Marine National Monument, 30 lipca 2020 [dostęp 2022-10-08] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-30] (ang.).
↑ Management Plan 2008 ↓, s. 14.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Management Plan 2008 ↓, s. 15.
↑ ^a ^b ^c SidS. Perkins SidS., World's biggest volcano is barely visible, „Science”, 2020, DOI: 10.1126/science.abc7615 (ang.).
↑ ^a ^b MarcieM. Grabowski MarcieM., SOEST researchers reveal largest and hottest shield volcano on Earth, School of Ocean and Earth Science and Technology, University of Hawai‘i at Manoa, 13 maja 2020 .
↑ Kekuewa Kikiloi, M. Graves. Rebirth of an archipelago: sustaining a Hawaiian cultural identity for people and homeland. „Hulili: Multidisplinary Research on Hawaiian Well-Being”. 6, s. 73–114, 2010.
↑ ^a ^b Ua pa‘a na inoa kahiko Ancient Names Remembered, Papahānaumokuākea Marine National Monument (ang.).
↑ ^a ^b ^c Management Plan 2008 ↓, s. 16.
↑ Edwin HoraceE.H. Bryan Edwin HoraceE.H., The Northwestern Hawaiian Islands: An Annotated Bibliography, U.S. Fish and Wildlife Service, 1978, s. 14 (ang.).

Bibliografia

N.N. AL N.N., O.O. CE O.O., Papahānaumokuākea Marine National Monument Management Plan, 2008 [dostęp 2022-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-31] (ang.).

[papa-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Gardner Pinnacles, Papahānaumokuākea Marine National Monument, 30 lipca 2020 [dostęp 2022-10-08] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-30] (ang.).

[CITEREFManagement_Plan200814-2] Management Plan 2008 ↓, s. 14.

[CITEREFManagement_Plan200815-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Management Plan 2008 ↓, s. 15.

[biggest-4] SidS. Perkins SidS., World's biggest volcano is barely visible, „Science”, 2020, DOI: 10.1126/science.abc7615 (ang.).

[largest-5] MarcieM. Grabowski MarcieM., SOEST researchers reveal largest and hottest shield volcano on Earth, School of Ocean and Earth Science and Technology, University of Hawai‘i at Manoa, 13 maja 2020 .

[rebirth-6] Kekuewa Kikiloi, M. Graves. Rebirth of an archipelago: sustaining a Hawaiian cultural identity for people and homeland. „Hulili: Multidisplinary Research on Hawaiian Well-Being”. 6, s. 73–114, 2010.

[map2-7] Ua pa‘a na inoa kahiko Ancient Names Remembered, Papahānaumokuākea Marine National Monument (ang.).

[CITEREFManagement_Plan200816-8] Management Plan 2008 ↓, s. 16.

[TNWHI-9] Edwin HoraceE.H. Bryan Edwin HoraceE.H., The Northwestern Hawaiian Islands: An Annotated Bibliography, U.S. Fish and Wildlife Service, 1978, s. 14 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne