Gareth Jones (dziennikarz)

Gareth Jones

Data i miejsce urodzenia	13 sierpnia 1905 Barry
Data i miejsce śmierci	12 sierpnia 1935 Mandżukuo
dziennikarz

Tablica na Uniwersytecie w Aberystwyth poświęcona Garethowi Jonesowi

Gareth Richard Vaughan Jones (ur. 13 sierpnia 1905 w Barry, zm. 12 sierpnia 1935 w Mandżukuo) – walijski dziennikarz, który informował o wielkim głodzie na Ukrainie oraz relacjonował wydarzenia w Niemczech w czasie dojścia do władzy Adolfa Hitlera.

Był jednym z nielicznych obcokrajowców, którzy byli bezpośrednimi obserwatorami głodu, który pochłonął według różnych szacunków od 3 do 10 milionów ofiar. Polemizował z wpływowym dziennikarzem Walterem Durantym, korespondentem „New York Timesa” w Moskwie w latach 1922–1936 i laureatem Nagrody Pulitzera w 1932 za serię reportaży o ZSRR, wychwalających postępy komunizmu.

Życiorys

Ukończył Kolegium Trójcy Świętej w Cambridge. W 1933 na własny koszt przybył do Moskwy, gdzie, lekceważąc zakaz podróży, wsiadł 7 marca do pociągu do Charkowa, po czym wysiadł na przypadkowej stacyjce i z plecakiem pełnym żywności rozpoczął pieszą wędrówkę po wsiach Ukrainy, gdzie zastał „głód na kolosalną skalę”. Wszędzie, gdzie przybył, słyszał takie same wieści: „Wszyscy spuchli z głodu” i „Czekamy na śmierć”. Spał na klepiskach obok umierających dzieci i relacjonował swoje obserwacje^[1]. Duranty robił wszystko, co mógł, by podważyć rzetelne relacje walijskiego dziennikarza, które określał „panikarskimi plotkami”. Powszechny głód nazywał „częstymi zachorowaniami, wywoływanymi niedożywieniem”. Dziś raporty Duranty'ego uważane są za niemiarodajne i bezkrytyczne wobec sowieckiego reżimu i będące elementem stalinowskiej propagandy^[2].

Do czerwca 1933 Jones odwiedził trzykrotnie ZSRR i opublikował wiele artykułów w brytyjskich i amerykańskich czasopismach. W sierpniu 1933 w Gdańsku spotkał się z niemieckim konsulem w Charkowie, który wyraził uznanie dla jego działalności reporterskiej i przyznał, że sytuacja jest znacznie gorsza, niż to opisywał Jones, a na Ukrainie umierają miliony osób^[3].

Sowiecki komisarz spraw zagranicznych Maksym Litwinow (z którym wcześniej w Moskwie Jones przeprowadził wywiad) oskarżył go o szpiegostwo i w osobistym liście do premiera Wielkiej Brytanii Lloyda George’a poinformował o dożywotnim zakazie wjazdu Jonesa na terytorium ZSRR.

Oprócz przekazów Jonesa jedynymi rzetelnymi informacjami w języku angielskim były relacje kanadyjskiej dziennikarki Rhei Clyman w Toronto Evening Telegram oraz Malcolma Muggeridge'a w Manchester Guardian. Muggeridge wyraził opinię, że głód na Ukrainie był „jedną z najpotworniejszych zbrodni w dziejach, tak okropną, że ludzie w przyszłości z trudem dadzą wiarę, iż do niej doszło”^[4].

Gareth Jones odwiedził też Niemcy w czasie przejmowania władzy przez Adolfa Hitlera. 25 lutego 1933 leciał z Hitlerem z Berlina do Frankfurtu jako pierwszy dziennikarz na pokładzie samolotu nowego kanclerza Niemiec. Napisał wówczas, że „jeżeli ta maszyna się rozbije, cała historia Europy pobiegnie innym torem”. Przeczytał Mein Kampf i był świadomy planów Hitlera dotyczących dominacji niemieckiej, kolonizacji Europy Wschodniej i eliminacji Żydów. Będąc świadkiem reakcji Niemców na przywódcę w Berlinie i na wiecu we Frankfurcie, poczuł moc „czystego, prymitywnego kultu”^[5].

W 1935 roku Jones udał się do Mandżukuo, by przyjrzeć się sowiecko-japońskim stosunkom na tym spornym terenie. Trafnie uznał ten obszar za widownię światowego konfliktu między „faszyzmem” i „antyfaszyzmem”. W niejasnych okolicznościach został tam uprowadzony przez bandytów i zamordowany^[6]. Istnieją poszlaki, że w zabójstwo dziennikarza zamieszane było NKWD^[7].

Upamiętnienie

• Agnieszka Holland nakręciła o nim film fabularny pt. Obywatel Jones (2019). Światowa premiera filmu miała miejsce 10 lutego 2019 w konkursie głównym na 69. MFF w Berlinie. Obraz zdobył nagrodę główną Złote Lwy na 44. FPFF w Gdyni i wszedł na ekrany polskich kin 25 października 2019^[8].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona upamiętniająca Garetha Jonesa