Garnizon Żagań

Garnizon Żagań – garnizon w Żaganiu zajmowany kolejno przez instytucje i jednostki wojskowe Armii Cesarstwa Niemieckiego, Reichswehry, Wehrmachtu, Armii Radzieckiej, Ludowego Wojska Polskiego i Sił Zbrojnych RP.

Historia garnizonu w latach 1741-1989

Garnizon utworzony został w 1741 roku[1].

We wrześniu 1939 roku pod Żaganiem został zorganizowany Stalag VIIIC, w którym osadzono kilka tysięcy żołnierzy Wojska Polskiego oraz paruset żołnierzy byłej Armii Czechosłowackiej. Obóz posiadał filie w Koninie Żagańskim (niem. Kunau) i Świętoszowie (niem. Neuhammer)[2]. Wiosną 1942 roku w Żaganiu utworzono Stalag Luft III (Kriegsgefangenem Lager der Luftwaffe Nr 3) przeznaczony dla zestrzelonych lotników alianckich. Komendantem obozu był pułkownik lotnictwa Friedrich Wilhelm Gustav von Lindeiner-Wildau (1880-1963), który pod względem terytorialnym i dyscyplinarnym podlegał dowódcy III Okręgu Lotniczego (niem. Luftgau-Kommando III). W okresie od 1 sierpnia 1943 roku do 20 lutego 1945 roku na czele III Okręgu Lotniczego stał generał artylerii przeciwlotniczej Gerhard Hoffmann (1887-1969)[3]. W marcu 1943 roku w Stalagu Luft III zawiązała się konspiracyjna organizacja „Komitet «X»” na czele, której stanął major brytyjskiego lotnictwa Roger Joyce Bushell (1910-1944).

W nocy z 24 na 25 marca 1944 roku ze Stalagu Luft III uciekło 76 jeńców, w tym sześciu Polaków. W 1963 roku na kanwie tego wydarzenia powstał film zatytułowany „Wielka ucieczka”.

3 czerwca 1948 roku Wojsko Polskie przejęło kompleks koszarowy przy ulicy Szosa Żarska.

13 lipca 1948 roku z Żar do koszar przy ul. Szosa Żarska został przeniesiony 25 Drezdeński Pułk Artylerii Pancernej (JW 1418).

W dniach 17-21 maja 1949 roku z Żurawicy przybył 8 Drezdeński Pułk Czołgów (JW 1678)[4].

1 grudnia 1952 roku w koszarach przy ulicy Szosa Żarska został sformowany 17 Pułk Artylerii Pancernej (JW 2555). 20 grudnia 1955 roku dotychczasowy 17 Pułk Artylerii Pancernej został przeformowany w 36 Batalion Czołgów i Artylerii Pancernej (JW 2555). 15 sierpnia 1957 roku został rozformowany 36 Batalion Czołgów i Artylerii Pancernej (JW 2555).

W 1969 roku została zakończona budowa Bojowej Strzelnicy Czołgów „Karliki”, a w 1973 roku – Bojowej Strzelnicy Bojowych Wozów Piechoty i Transporterów Opancerzonych „Karliki”. W styczniu 1974 roku został oddany do użytku hotel poligonowy.

1 września 1973 roku w koszarach przy ul. Szosa Żarska w Żaganiu został sformowany 65 Garnizonowy Punkt Zaopatrywania w Sprzęt Czołgowo-Samochodowy (JW 5266).

2 września 1973 roku na stanowisko kierownika punktu został wyznaczony major Jan Franciszek Miliński (1930-1998), dotychczasowy pomocnik szefa służby czołgowo-samochodowej w Dowództwie 11 Drezdeńskiej Dywizji Pancernej. 1 października 1973 roku obowiązki pomocnika kierownika punktu objął chorąży sztabowy Bolesław Stasiak (1932-2010), przeniesiony z 11 Batalionu Zaopatrzenia. 1 czerwca 1982 roku chorąży Stasiak został wyznaczony na stanowisko kierownika punktu, a major Miliński został z dniem 3 sierpnia 1982 roku zwolniony z zawodowej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy[5].

W 1979 roku Komenda OSPWL (JW 5430) została dyslokowana z Kliczkowa do miejscowości Dobre nad Kwisą.

W 1980 roku zostało oddane do użytku obozowisko wagonowe „Karliki”. Na podstawie zarządzenia Nr 060/Org. szefa SG WP z dnia 4 listopada 1987 roku 65 Garnizonowy Punkt Zaopatrywania w Sprzęt Czołgowo-Samochodowy został przeformowany, w terminie do 31 marca 1988 roku, w 65 Garnizonowy Punkt Zaopatrywania Technicznego (JW 5266). Na podstawie zarządzenia Nr 041/Org. szefa SG WP z dnia 20 lipca 1988 roku 65 GPZT został podporządkowany komendantowi 15 Rejonowej Składnicy Technicznej w Krzystkowicach. 22 listopada 1989 roku miała miejsce ceremonia pożegnania sztandaru 3 Drezdeńskiego Pułku Czołgów Średnich.

Historia garnizonu od 1990 roku

31 marca 1990 roku został rozformowany 3 Drezdeński Pułk Czołgów Średnich (JW 2646).

6 maja 1991 roku chorąży sztabowy Bolesław Stasiak został zwolniony z zawodowej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy. Razem z nim szeregi Wojska Polskiego opuścił starszy chorąży Stanisław Stachowicz, który od powstania 65 Garnizonowego Punktu Zaopatrywania Technicznego pełnił służbę na stanowisku starszego ekspedytora[6].

Na podstawie zarządzenia Nr 024/Org. szefa SG WP z dnia 18 czerwca 1996 roku 65 GPZT został włączony w skład 5 Rejonowej Bazy Materiałowej w Nowogrodzie Bobrzańskim, która rozpoczęła funkcjonowanie z dniem 1 stycznia 1997 roku.

Z dniem 31 grudnia 2001 roku Punkt Zaopatrywania Technicznego w Żaganiu został zlikwidowany.

27 lutego 2006 roku Sąd Okręgowy w Zielonej Górze wydał postanowienie o rejestracji Stowarzyszenia Żołnierzy i Pracowników Wojska 3 Drezdeńskiego Pułku Czołgów Średnich.

Do końca 2007 roku został rozformowany 11 Batalion Medyczny (JW 2182), stacjonujący, w koszarach przy ulicy Szosa Żarska.

W 2009 roku, po likwidacji garnizonu Nowogród Bobrzański, na terenie działania garnizonu Żagań znalazł się Skład Potok. Skład Potok jest jednym z sześciu składów wchodzących w skład 5 Rejonowej Bazy Materiałowej (JW 3036) w Nowogrodzie Bobrzańskim. Skład usytuowany jest w miejscowości Potok.

W 2010 roku został rozformowany 10 Batalion Rozpoznawczy Strzelców Konnych (JW 2943) w koszarach "Żagań-Las" przy ulicy Żarskiej oraz 11 Kompania Chemiczna (JW 1185) w koszarach "Żagań-Miasto" przy ulicy Dworcowej.

11 Batalion Dowodzenia zimą z 2010 na 2011 roku został przeniesiony z koszar przy ulicy Dworcowej do koszar przy ulicy Żarskiej, gdzie zajął miejsce po 10 Batalionie Rozpoznawczym Strzelców Konnych.

Z dniem 1 stycznia 2011 roku dotychczasowy Klub Garnizonowy w Żaganiu został wyłączony z podporządkowania dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego i włączony do etatu Dowództwa 11 DKPanc, jako Klub Dywizyjny w Żaganiu.

28 czerwca 2011 roku dowódca 11 DKPanc przekazał, a komendant 4 Regionalnej Bazy Logistycznej we Wrocławiu przyjął w podporządkowanie 11 Batalion Remontowy.

Rozformowana została Wojskowa Administracja Koszar w Żaganiu przy ulicy Bema. Zadania związane z technicznym utrzymaniem nieruchomości w garnizonie przejęła zamiejscowa komórka wewnętrzna 43 Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Świętoszowie.

W terminie do 31 grudnia 2011 roku została rozformowana Komenda 5 Rejonowej Bazy Materiałowej w Nowogrodzie Bobrzańskim (JW 3036), a podległe jej składy podporządkowane komendantowi 4 Regionalnej Bazy Logistycznej (JW 4229) we Wrocławiu.

Z dniem 1 stycznia 2012 roku Regionalny Węzeł Łączności Wrocław został przeformowany w Region Wsparcia Teleinformatycznego we Wrocławiu. W strukturze organizacyjnej nowo powstałej jednostki znalazł się Węzeł Łączności Żagań.

1 czerwca 2012 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 kwietnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia garnizonów oraz określenia zadań, siedzib i terytorialnego zasięgu właściwości ich dowódców[7]. Na mocy tego rozporządzenia między innymi zniesiony został garnizon Świętoszów. Dowódca garnizonu Świętoszów został zobowiązany do przekazania, w terminie 30 dni, swoich obowiązków dowódcy garnizonu Żagań. W uzasadnieniu projektu wymienionego wyżej rozporządzenia stwierdzono, że „cały obszar terytorialny garnizonu powinien znajdować się w obrębie jednego WOG-u”.

Od dnia 1 czerwca 2012 roku dowódca garnizonu Żagań obejmuje swoją właściwością powiat żagański, powiat żarski i część powiatu bolesławieckiego: gmina Bolesławiec (obręby: Golnice, Parkoszów, Krępnica, Kliczków, Trzebień Mały, Pstrąże, Kozłów) i gmina Osiecznica).

Z dniem 31 sierpnia 2012 roku zostało zlikwidowane Przedszkole Nr 94 w Żaganiu przy Jednostce Wojskowej Nr 2423 w Żaganiu, a mienie nieruchome przekazane Agencji Mienia Wojskowego dla dokonania darowizny na rzecz Gminy Żagań w celu utworzenia przedszkola samorządowego[8]. Przedszkole mieści się przy ulicy Świerkowej 2. Od 1991 roku dyrektorem przedszkola jest mgr Małgorzata Niedziela[9]. Przypomnieć należy, że z dniem 31 sierpnia 2003 zostały zlikwidowane dwie placówki: Przedszkole Nr 86 w Żaganiu i Przedszkole Nr 87 w Żarach[10].

Z dniem 31 grudnia 2012 roku Terenowa Wojskowa Komisja Lekarska w Żarach została zniesiona, a z dniem 1 stycznia 2013 roku utworzona Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska w Żaganiu z tymczasową siedzibą w Żarach[11].

Na podstawie zarządzenia Nr 12/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 21 maja 2013 roku w sprawie utworzenia, przekształcenia i likwidacji podmiotów leczniczych w formie jednostki budżetowej 43 Wojskowy Oddział Gospodarczy w Świętoszowie został podmiotem leczniczym w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej. 43 WOG przejmie zadania niżej wymienionych ambulatoriów-publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które zostaną zlikwidowane w terminie do dnia 30 września 2013 roku:

a także włączy w swoją strukturę Rejonową Wojskową Komisję Lekarską w Żaganiu z siedzibą w Żarach[12].

W IV kwartale 2013 roku, w związku z wprowadzeniem nowego modelu systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej, dokonano zmian w podporządkowaniu między innymi jednostek i instytucji garnizonu Żagań. Zmiany weszły w życie z dniem 1 stycznia 2014 roku[13].

17 października 2013 roku na terenie Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych Orzysz, w trakcie odprawy rozliczeniowo-zadaniowej z kierowniczą kadrą Wojsk Lądowych generał broni Zbigniew Głowienka przekazał w podporządkowanie dowódcy 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej: 4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy z Czerwieńska i Leszna oraz 23 Śląski Pułk Artylerii z Bolesławca[14].

28 października 2013 roku w Cytadeli warszawskiej dowódca Wojsk Lądowych generał broni Zbigniew Głowienka przekazał, a dowódca Garnizonu Warszawa generał brygady Wiesław Grudziński przyjął w podporządkowanie Orkiestrę Wojskową w Żaganiu[15]. Orkiestra Wojskowa w Żaganiu została zaliczona do orkiestr wojskowych kategorii „D” o stanie etatowym 1 oficera (dowódca-kapelmistrz) i 29 podoficerów[16].

Tego samego dnia dowódca Wojsk Lądowych przekazał w podporządkowanie komendanta 2 Wojskowego Szpitala Polowego we Wrocławiu – 10 Grupę Zabezpieczenia Medycznego ze Świętoszowa[17].

17 grudnia 2013 roku w Cytadeli warszawskiej dowódca Wojsk Lądowych, generał broni Zbigniew Głowienka przekazał, a komendant Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Drawsku Pomorskim, pułkownik Marek Gmurski przyjął w podporządkowanie Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych Żagań[18].

Z dniem 1 stycznia 2014 roku Minister Obrony Narodowej upoważnił Dowódcę Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych do powierzania żołnierzom zawodowym między innymi funkcji dowódcy garnizonu Żagań oraz zwalniania z tej funkcji[19].

Na początku 2014 roku Wojskowa Komenda Uzupełnień w Żaganiu opuściła dotychczasową siedzibę przy ulicy Keplera 24 i przeniosła się do kompleksu koszarowego przy ulicy Żarskiej.

2 października 2014 roku podsekretarz stanu Maciej Jankowski działając z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej „dla podkreślenia więzi łączących żołnierzy i pracowników wojska 105 Szpitala Wojskowego z Przychodnią Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Żarach z rodakami, którzy zostali repatriowani z Kresów Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej i osiedlili się na terenie Gminy Żary”, nadał temu szpitalowi nazwę wyróżniającą „Kresowy”[20] (zob. wysiedlenie Polaków z Kresów Wschodnich 1944-1946).

Jednostki i instytucje wojskowe garnizonu Żagań w 2014 roku

Obecnie w Garnizonie Żagań stacjonują następujące instytucje i jednostki wojskowe:

Dowódcą garnizonu jest dowódca 11 DKPanc. Nieetatowa komenda garnizonu wyznaczana jest ze składu osobowego Dowództwa 11 DKPanc.

Przypisy

  1. ↑ Żagań – historia (pol.). www.ziemialubuska.pl. [dostęp 2014-03-19].
  2. ↑ Rajmund Szubański, Pięćdziesięciu z Żagania, s. 6.
  3. ↑ Rajmund Szubański, Pięćdziesięciu z Żagania, s. 7, 13, 16.
  4. ↑ Paweł Piotrowski, Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne 1945-1956, Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2003, s. 44, 143, ISBN 83-88542-53-2, OCLC 830528040.
  5. ↑ W. Chłopek, R. Guzenda, B. Sztuba, Związek Żołnierzy ..., s. 149-150, 188-189.
  6. ↑ W. Chłopek, R. Guzenda, B. Sztuba, Związek Żołnierzy ..., s. 188-189.
  7. ↑ Dz.U. z 2012 r. poz. 533
  8. ↑ Zarządzenie Nr 41/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 czerwca 2012 r. w sprawie likwidacji Przedszkola Nr 94 w Żaganiu przy Jednostce Wojskowej Nr 2423 w Żaganiu (Dziennik Urzędowy MON z 2012 r., poz. 218). Zarządzenie Nr 79/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 lipca 2012 r. zmieniające zarządzenie w sprawie likwidacji Przedszkola Nr 94 w Żaganiu przy Jednostce Wojskowej Nr 2423 w Żaganiu (Dziennik Urzędowy MON z 2012 r., poz. 289).
  9. ↑ Przedszkole Wojskowe nr 94 w Żaganiu.
  10. ↑ Zarządzenie Nr 41/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 maja 2003 r. w sprawie likwidacji Przedszkola Nr 87 w Żarach przy Jednostce Wojskowej Nr 2423 w Żaganiu (Dziennik Urzędowy MON z 2003 r., Nr 8, poz. 88). Zarządzenie Nr 38/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie likwidacji Przedszkola Nr 86 w Żaganiu przy Jednostce Wojskowej Nr 4071 w Żaganiu (Dziennik Urzędowy MON z 2003 r., Nr 8, poz. 95).
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie wojskowych komisji lekarskich oraz określenia ich siedzib, zasięgu działania i właściwości. Dz.U. z 2012 r. poz. 1013
  12. ↑ Dziennik Urzędowy MON z 23 maja 2013 r., poz. 139.
  13. ↑ Wojsko Polskie 2014 – nowy model. sgwp.wp.mil.pl, 29 października 2013. [dostęp 2013-12-26].
  14. ↑ Pułki wzmocnią struktury dywizji. army.mil.pl, 18 października 2013. [dostęp 2016-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-23)].
  15. ↑ Orkiestry WL zostały podporządkowane dowódcy Garnizonu Warszawa. dgw.wp.mil.pl, 28 października 2013. [dostęp 2013-10-29].
  16. ↑ Decyzja Nr 428/MON z dnia 24 grudnia 2013 roku w sprawie podporządkowania i kategoryzacji orkiestr wojskowych w: Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 grudnia 2013 roku, poz. 382. Decyzja weszła wżycie z dniem 1 stycznia 2014 roku.
  17. ↑ Zmiana podporządkowania. army.mil.pl, 30 października 2013. [dostęp 2013-12-28].
  18. ↑ Ostatnie spotkanie. army.mil.pl, 19 grudnia 2013. [dostęp 2013-12-28].
  19. ↑ Decyzja Nr 411/MON z dnia 19 grudnia 2013 roku w sprawie upoważnienia Dowódcy Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowódcy Garnizonu Warszawa do powierzania żołnierzom zawodowym pełnienia funkcji dowódcy garnizonu oraz zwalniania z tej funkcji. Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 grudnia 2013 roku, poz. 366.
  20. ↑ Decyzja Nr 398/MON z dnia 2 października 2014 roku w sprawie nadania nazwy wyróżniającej „Kresowy” 105 Szpitalowi Wojskowemu z Przychodnią Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w Żarach. Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 października 2014 roku, poz. 324.
  21. ↑ 105 Szpital Wojskowy z Przychodnią – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Żarach jest jednostką organizacyjną nadzorowaną przez Ministra Obrony Narodowej. Nadzór nad jego działalnością w imieniu Ministra Obrony Narodowej wykonuje Szef Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia – Szef Służby Zdrowia Wojska Polskiego. Obwieszczenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 grudnia 2006 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych, M.P. z 2007 r. nr 1, poz. 9. Zarządzenie Nr 38/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 czerwca 2012 r. w sprawie nadania statutu 105 Szpitalowi Wojskowemu z Przychodnią Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w Żarach, Dziennik Urzędowy MON z 2012 r., poz. 207.

Bibliografia

  • Wiesław Chłopek, Romuald Guzenda, Bogdan Sztuba, Związek Żołnierzy Wojska Polskiego w Żaganiu 1981-2014 , Oficyna Wydawnicza „Dekorgraf”, Żagań 2014, ISBN 978-83-63532-28-4.
  • Rajmund Szubański, Pięćdziesięciu z Żagania, Warszawa: Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, 1987, ISBN 83-05-11595-8, OCLC 835870042.
Garnizony w Polsce
Istniejące
Zlikwidowane
Garnizony kresów
wschodnich RP