Garnizon Toruń

Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia im. gen. Józefa Bema

ul. Polna

ul. Sienkiewicza

ul. Sobieskiego

ul. Dobrzyńska

ul. Podgórska

ul. 63 Pułku Piechoty

4 Pułk Lotniczy

Racławickie

Ułanów

Wilhelma

Zabytkowe koszary w Toruniu
– Istniejące (administrowane przez Wojsko Polskie)
– Istniejące (pełniące inną funkcję)
– Nieistniejące

Garnizon Toruń – garnizon w Polsce z siedzibą komendy garnizonu w Toruniu.

Charakterystyka

Fort V Twierdzy Toruń

Inscenizacja wojskowa na Rynku Staromiejskim w Toruniu, która odbyła się w rocznicę wyzwolenia miasta przez gen. Józefa Hallera 18 stycznia 2016 roku

Żołnierze CSAiU podczas obchodów Święta Niepodległości w Toruniu – listopad 2009 rok

Koszary, w którym znajduje się m.in. 6. Samodzielny Oddział Geograficzny im. gen. dyw. Karola Otto Kniaziewicza

Koszary przy ul. Podgórskiej

Wojskowa Komenda Uzupełnień

Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej

Tablica Katyńska odsłonięta przez Stowarzyszenie Rodzin Katyńskich

Święto Wojsk Rakietowych i Artylerii na toruńskim poligonie

Twierdza Toruń – piekarnia i magazyn

W latach 30. XX wieku siedziba sztabu 4. Dywizji Piechoty

Oficerowie 4. Pułku Lotniczego, 1931 rok

Pomnik Kotwica na Bulwarze Filadelfijskim, upamiętniający powstanie w 1921 roku pierwszej polskiej Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu

Pomnik Artylerii Polskiej, upamiętniający toruńskich artylerzystów oraz Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Rakietowych i Artylerii w Toruniu

Cmentarz Garnizonowy

Na przestrzeni lat Toruń był dużym i ważnym garnizonem wojskowym. Do dziś zachowały się liczne pomniki świadczące o znaczącej pozycji militarnej miasta, m.in. prawie w całości zachowane fortyfikacje Twierdzy Toruń pochodzące z końca XIX w^[1].

To tu powstała pierwsza po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej^[2].

Terytorium

Garnizon toruński swoim zasięgiem obejmuje kilka powiatów we wschodnio-południowej części województwa kujawsko-pomorskiego (m.in. toruński, aleksandrowski, włocławski, lipnowski) i należy do jednego z największych w tym regionie. Największe miasta na terenie tego garnizonu to Toruń oraz Włocławek. Komenda garnizonu mieści się przy ulicy Sobieskiego (CSAiU) w Toruniu^[3].

Uczelnie istniejące

Warto dodać, że w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika działa Zakład Historii Wojskowej. Prowadzi on unikatową specjalizację – „Historia wojskowa, służb mundurowych i specjalnych”, to drugi taki kierunek w Polsce na uczelni cywilnej^[6].

Uczelnie nieistniejące

Szkoły

• Ogólnokształcące Liceum Wojskowe im. por. Ryszarda Kuleszy (1985-1992)

Instytucje i jednostki WP

Toruń

• 1 Baza Materiałowo-Techniczna – jest jednostką logistyki stacjonarnej, jedyną o takim charakterze w Siłach Zbrojnych RP, w skład której wchodzą^[7]:
  • Warsztaty techniki lotniczej
  • 12 Wojskowy Oddział Gospodarczy im. gen. dyw. Karola Otto Kniaziewicza^[8]
  • Skład numer 1
  • Skład numer 2
• 6 Samodzielny Oddział Geograficzny im. płk dypl. inż. Tadeusza Zieleniewskiego^[9]
• Wojskowa Komenda Transportu
• Centrum Szkolenia Wojsk Obrony Terytorialnej^[10][11]
• 8 Kujawsko-Pomorska Brygada Wojsk Obrony Terytorialnej^[12]
  • 81 batalion lekkiej piechoty Toruń^[13]
• Archiwum wojskowe^[14]
• Wojskowa Komenda Uzupełnień^[15]
• Żandarmeria Wojskowa^[16]
• Komenda Garnizonu Toruń^[17]
• Orkiestra wojskowa^[18]
• Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej^[19]
• Muzeum Wojsk Lądowych^[20]
• Muzeum Historyczno-Wojskowe^[21]
• Muzeum Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń^[22]
• parafia garnizonowa św. Katarzyny^[23]
• Wojskowa Straż Pożarna^[24]
• Związek Strzelecki „Strzelec” (oddział)

Włocławek

• Wojskowa Komenda Uzupełnień^[25]
• Wojskowa Pracownia Psychologiczna

Ciechocinek

• 22 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo – Rehabilitacyjny SPZOZ^[26]

Organizacje kombatanckie

Organizacje kombatanckie, które mają swoją siedzibę w Toruniu^[27]:

• Stowarzyszenie Rodzin Katyńskich
• Stowarzyszenie Polaków Represjonowanych przez III Rzeszę
• Związek Inwalidów Wojennych
• Związek Więźniów Politycznych i Obozów Koncentracyjnych
• Związek Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego
• Związek Sybiraków
• Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych
• Związek Byłych Więźniów Politycznych
• Związek Żołnierzy, Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego
• Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej
• Związek Żołnierzy Wojska Polskiego
• Ogólnokrajowe Stowarzyszenie Kombatantów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie

Poligon

W Toruniu znajduje się czynny poligon artyleryjski o pow. ok. 12 400 ha. Zlokalizowany on jest w lewobrzeżnej części miasta i zajmuje fragment rozległego obszaru wydmowego na skraju Kotliny Toruńskiej. Ma prawie 16 km długości z północy na południe i 13 km szerokości ze wschodu ku zachodowi. W przeszłości obszar obecnego poligonu z uwagi na bardzo liche piaszczyste gleby był słabo wykorzystywany gospodarczo i w dużej części niezamieszkały, chociaż przetrwały nazwy dawnych wsi i przysiółków takich jak Fryze, Dębiniec, Kuchnia, Pieczenia, Popioły lub Popiołowo, Wygoda i Wódek.

Garnizon wojsk Księstwa Warszawskiego

• 12 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)
• 17 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)

Garnizon wojsk niemieckich

• 35 Dywizja Cesarstwa Niemieckiego
• Brygada Landsturmu Griepenkerl
• Brygada Landsturmu Normann
• Korpus Landsturmu Thorn

Garnizon Wojska Polskiego II RP

• Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VIII (1921-1939)
• Dowództwo 4 Dywizji Piechoty (1921-1939)
• Dowództwo Brygady Kawalerii „Toruń” (1929-1934 → przeniesione do Bydgoszczy)
• Dowództwo Pomorskiej Brygady Obrony Narodowej (1937-1939) → Dowództwo Chełmińskiej Brygady ON (1939)
• 63 Toruński Pułk Piechoty
• 2 Grupa Łączności (1929-1933)
• Kadra 8 Batalionu Telegraficznego
• kompania telegraficzna 4 Dywizji Piechoty (1932–1937) → kompania łączności 4 Dywizji Piechoty (1937–1939)
• Toruńska Eskadra Wywiadowcza
• 4 Pułk Lotniczy (1924-1939)
• 8 Dywizjon Żandarmerii (1921-1939)
• 8 Pułk Saperów (1921-1929) → 8 Batalion Saperów (1929-1939)

• Obóz Szkolny Artylerii → Centrum Wyszkolenia Artylerii (1927-1939)
• 8 Grupa Artylerii (1929-1939)
• 8 Pułk Artylerii Ciężkiej (1921-1939)
• Pułk Manewrowy Artylerii (1927-1931) → 31 Pułk Artylerii Lekkiej (1932-1939)
• 8 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej (1926-1939)
• Dywizjon Pomiarów Artylerii (1927-1932) → 1 Dywizjon Pomiarów Artylerii (1932-1939)
• 2 Dywizjon Pomiarów Artylerii (1938-1939 → przeniesiony do garnizonu Rembertów)

Obsada personalna komendy miasta

Obsada personalna komendy miasta w marcu 1939^[28][a]:

• komendant miasta – ppłk piech. Karol Matzenauer
• adiutant – kpt. art. Romański Bolesław Marcin
• kierownik referatu mobilizacyjnego – kpt. adm. (piech.) Filar Paweł (*)
• kierownik referatu OPL
• kierownik referatu bezpieczeństwa i dyscypliny – kpt. adm. (piech.) Pysz Jan
• kierownik referatu administracyjno-kwaterunkowego – kpt. adm. (piech.) Filar Paweł (*)

Garnizon Wojska Polskiego po 1945

• 13 Brygada Artylerii Ciężkiej
• 44 Dywizjon Rakiet Taktycznych
• 5 Dywizja Artylerii
• 6 Zapasowy Pułk Piechoty
• 71 Pułk Artylerii Ciężkiej
• 9 Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego

Pomniki

Pomniki związane z wojskiem w Toruniu:

• Pomnik Józefa Piłsudskiego
• Pomnik Józefa Hallera
• Pomnik Elżbiety Zawackiej
• Pomnik Bawarczyków
• Chwalebne kamienie
• Pomnik Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej
• Pomnik Artylerii Polskiej

Cmentarz garnizonowy

Zobacz też

• Garnizony Armii Radzieckiej na terytorium Polski

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2/III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.