Gaspard Bauhin

Gaspard Bauhin

Gaspard Bauhin (inaczej Casper Bauhin, ur. 17 stycznia 1560, zm. 5 grudnia 1624) – szwajcarski naturalista, lekarz, anatom i botanik.

Wprowadził binominalny system klasyfikacji do anatomii i botaniki. Studiował na Uniwersytecie Padewskim. Wykładał w Bazylei. Autor publikacji Theatrum anatomicum (1592), uważanej za bardzo obszerną jak na owe czasy. W dziele tym wprowadził zasadę nadawania nerwom, mięśniom i naczyniom nazw odzwierciedlających ich istotne cechy, zamiast powszechnego w jego czasach ich numerowania. Jako pierwszy opisał zastawkę krętniczo-kątniczą (oddzielająca jelito kręte od grubego), która do dziś nazywana jest potocznie zastawką Bauhina.

Brat Gasparda, Jean Bauhin, był także botanikiem i naturalistą.

Życie

Animadversiones in historiam generalem plantarum, 1601

Gaspard Bauhin był synem francuskiego lekarza Jeana Bauhina, który ok. 1540 przeniósł się z Francji do Bazylei uciekając, jako protestant, przed prześladowaniami religijnymi. Przyszedł na świat w Bazylei 17 stycznia 1560. W wieku 12 lat rozpoczął naukę na Uniwersytecie Bazylejskim. W latach 1577-1581 odbył podróż po Francji i Włoszech nawiązując wiele trwałych kontaktów z europejskimi botanikami, którzy później przesyłali mu okazy roślin otrzymywanych z Azji i Nowego Świata^[1]. W tym czasie studiował też przez trzy lata na Uniwersytecie Padewskim medycynę i botanikę^[2]. Studiował też chirurgię i anatomię w Paryżu^[3]. W maju 1580 odwiedził Tybingę. Po powrocie zaczął na Uniwersytecie w Bazylei przeprowadzać sekcje zwłok – pierwsza z nich miała miejsce 27 lutego 1581 i była to pierwsza sekcja na tym uniwersytecie po 10-letniej przerwie^[4]. W 1581 otrzymał tytuł doktora medycyny (wykład doktorski dotyczył bólów kolkowych), rok później posadę profesora języka greckiego, a w 1589 został profesorem anatomii i botaniki^[2][5]. Później czterokrotnie zostawał rektorem tego uniwersytetu (w latach 1592, 1598, 1611, 1619) oraz ośmiokrotnie dziekanem wydziału medycyny^[6], a także naczelnym lekarzem Bazylei. W 1596 Fryderyk I Wirtemberski mianował go swoim pierwszym lekarzem.

Pomimo młodego wieku, już w latach 80. XVI w. Bauhin cieszył się sławą wybitnego lekarza i botanika i skupiał wokół siebie licznych uczniów i współpracowników. Należało do nich m.in. wielu Ślązaków, wśród których byli zmarły w 26 roku życia w amerykańskiej Wirginii Johannes Fleischer (młodszy) (1582–1608) z Wrocławia i urodzony w Niemodlinie późniejszy profesor medycyny w Strasburgu, Melchior Sebisch (1578–1674?). W 1584 r. Bauhin przygarnął innego młodego Ślązaka - zarażonego w Genewie malarią, pochodzącego z Gryfowa Śląskiego Caspara Schwenckfelda (1563–1609). Wyleczył go, umożliwił ukończenie studiów medycznych i zapoznał ze stosowanymi przez siebie metodami badawczymi w dziedzinie botaniki, dzięki czemu w przyszłości Schwenckfeld miał zyskać miano "Śląskiego Pliniusza"^[7].

Bauhin był trzykrotnie żonaty: w 1581 z Barbarą Vogelmann (z tego związku miał córkę), w 1596 z Marią Bruggler, a po 1597 z Magdaleną Burckhardt (z którą miał dwie córki i syna)^[4].

Prace w dziedzinie anatomii

W wieku 19 lat wydedukował, a następnie udowodnił na materiale sekcyjnym istnienie zastawki krętniczo-kątniczej^[1]. Podczas wykładów i pisania podręczników wzorował się na pracach Wesaliusza. O znaczeniu opublikowanego przez niego dzieła Theatrum anatomicum świadczą liczne cytaty w pracach późniejszych anatomów, w tym Williama Harveya^[1].

Prace w dziedzinie botaniki

Bauhin opracował system klasyfikacji, który uwzględniał naturalne związki między gatunkami roślin. Z tego powodu na poziomie wyższym od gatunku system ten nie jest udany – jako rodzaje Bauhin wyróżnia m.in. drzewa, krzewy i zioła^[8]. W 1596 wydał, jako przygotowanie do opracowywanej szerszej pracy, Phytopinax, czyli wykaz wszystkich znanych roślin. Znajduje się tam pierwszy opis ziemniaka, jako rośliny uprawianej we Włoszech^[9]. Opublikowane w 1623 dzieło Pinax theatri botanici uważane jest za ważną pracę w dziedzinie botaniki z dwóch powodów. Po pierwsze, zawiera opisy ponad 6000 roślin, a więc niemal wszystkich, jakie były znane Europejczykom w czasach Bauhina. Po drugie, wprowadza ono ideę binominalnego (czyli zawierającego dwie nazwy: rodzajową i gatunkową) systemu klasyfikacji. Podejście to, dopracowane później przez Cesalpina, inspirowało późniejszych przyrodników, takich jak John Ray i Karol Linneusz^[10]. Bauhin był też pionierem w dziedzinie tworzenia herbariów, czyli zbiorów zasuszonych roślin – stworzony przez niego zielnik zawierający 4000 okazów zachował się do dzisiaj^[8].

Upamiętnienie

Na cześć Bauhina nazwano m.in. jeden z gatunków jastrzębca – Hieracium bauhinii (Asteraceae). Rodzaj Bauhinia został nazwany tak przez Linneusza na cześć obu braci – Gasparda i Jeana. Przy nazwach gatunków opisanych przez Bauhina stosuje się skrót C.Bauhin.

Dzieła

• Theatrum anatomicum (1592)
• Phytopinax (1596)
• De hermaphroditorum et monstrosorum partuum natura (1614)
• Prodromus theatri botanici (1620)
• Pinax theatri botanici (1623)

Przypisy

Bibliografia

• Adam Adamowicz: Encyklopedyja powszechna. T. 2. S. Orgelbrand, 1860. (pol.)
• Wilbur Applebaum: Encyclopedia of the Scientific Revolution: From Copernicus to Newton. Routledge, 2000. ISBN 978-1-135-58255-5. (ang.)
• Carl Jessen: Bauhin, Caspar (niem.). Allgemeine Deutsche Biographie. [dostęp 2013-11-21].
• Richard S. Westfall: Bauhin, Caspar (ang.). Galileo Project. [dostęp 2013-11-21].
• Duane Isely: One Hundred and One Botanists. Purdue University Press, 2002. ISBN 978-1-55753-283-1. (ang.)
• Gaspard Bauhin (ang.). Ole Daniel Enersen. Whonamedit [dostęp 2013-11-21].
• Michael Windelspecht: Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the 17th Century. Greenwood Publishing Group, 2002. ISBN 978-0-313-31501-5. (ang.)

Linki zewnętrzne

• Pinax Theatri Botanici General Survey Pinax theatri botanici udostępniony on-line przez Uniwersytet Kiotyjski (ang.)