Gauliga Gdańsk-Prusy Zachodnie

Gauliga Danzig-Westpreußen

Gauliga Gdańsk-Prusy Zachodnie

Logo Gauligi
Państwo	III Rzesza  Prusy Zachodnie
Dyscyplina	piłka nożna
Organizator rozgrywek	Urząd ds. Piłki Nożnej (Fachamt Fuβball)
Data założenia	1940
Data rozwiązania	1945
Rozgrywki
Liczba drużyn	6 (1940/41) 10 (1941/42, 1943/44) 11(1942/43)
Niższy poziom ligowy	1. Klasa Gdańsk-Prusy Zachodnie
Puchary	Puchar Tschammera
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	SC Preußen Danzig
Ostatni zwycięzca	Lufttwaffen-SV Danzig
Najwięcej zwycięstw	SC Preußen Danzig, HUS Marienwerder, SV Neufahrwasser, Luftwaffen-SV Danzig (każda x1)

Gauliga Danzig-Westpreußen (Gauliga Gdańsk-Prusy Zachodnie) – najwyższa liga piłkarska niemieckiej prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie (Danzig-Westpreußen). Wchodziła w skład Gauliga i istniała w latach 1940–1945.

Historia

Podział III Rzeszy na okręgi polityczno-administracyjne (Gau)

Podział polityczno-administracyjny Prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie na rejencje i miasta powiatowe

Zgodnie z hitlerowską polityką centralizacji rozgrywki piłkarskie podlegały centralnemu urzędowi jakim był Urząd ds. Piłki Nożnej (Fachamt Fuβball; pełna nazwa brzmiała: Fachamt 2 – Fußball, Rugby, Kricket) będący częścią Niemieckiego Związku Rzeszy ds. Ćwiczeń Fizycznych (Reichsbund für Leibesübungen)^[1]. Efektem tej centralizacji było utworzenie Gauligi – scentralizowanego systemu rozgrywek piłkarskich o mistrzostwo Niemiec, które składały się z dwóch rund:

• rundy regionalnej – rozgrywanej w Okręgach Rzeszy (Gau)
• rundy centralnej – gdzie zwycięzcy okręgów rywalizowali między sobą.

Do roku 1940 kluby piłkarskie z Gdańska (a właściwie Wolnego Miasta Gdańska) grały razem z klubami z Prus Wschodnich w Gaulidze Prusy Wschodnie. Po anektowaniu W.M. Gdańska i przyłączeniu do Rzeszy polskiego Pomorza w 1939, utworzono z tych ziem Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie.

Rozgrywki w Gaulidze toczyły się systemem ligowym, każdy z każdym, mecz i rewanż.

W pierwszym sezonie zakwalifikowano do niej 6 drużyn: SV Preußen Danzig, VfR Hansa Elbing, SV Neufahrwasser, SV Viktoria Elbing, BuEV Danzig, SG OrPo Danzig – czyli wszystkie drużyny z poprzedniego sezonu Gauligi Prusy Wschodnie, które geograficznie przynależały teraz do nowego regionu, oraz SG OrPo Danzig. Pozostałe drużyny umieszczono w niższej lidze 1. Klasa Gdańsk-Prusy Zachodnie (1. Klasse Danzig-Westpreußen) podzielonej na 3 grupy (Rejencje, zwane Bezirk) – łącznie było tam 14 drużyn z dawnego okręgu Prus Wschodnich i 14 drużyn z nowych terenów (min. Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń).

W sezonie 1941/1942 z 1. Klasy awansowały trzy drużyny (Post-SG Danzig, SC Wacker Schidlitz i Elbinger SV) oraz z przyczyn politycznych dołączono nowo powstałą drużynę wojskową HUS Marienwerder. Ponieważ nikt nie spadł, liga w nowym sezonie liczyła 10 drużyn.

Kolejny sezon to powiększenie ligi do 11 drużyn. Spadły dwie drużyny elbląskie (VfR Hansa Elbing i Elbinger SV), a w ich miejsce awansowały Lufttwaffen-SV Danzig i Bromberger SG. Zdecydowano się też dokooptować drużynę, która zajęła trzecie miejsce w kwalifikacjach, czyli SV Thorn.

W sezonie 1943/1944 powrócono do 10 drużyn w lidze. Dlatego spadły aż trzy kluby (SC Wacker Schidlitz, SG OrPo Danzig i HUS Marienwerder) a awansowały tylko dwa: Post-SG Gotenhafen i Danziger SC. Ponadto ósma drużyna ligi (Post-SG Danzig) – musiał walczyć w barażu o utrzymanie z trzecią drużyną kwalifikacji (SC Graudenz).

W ostatnim, jak się okazało, sezonie – na dodatek ostatecznie nie rozegranym – liga liczyć miała znów 10 drużyn. Spadły SC Preußen Danzig i Danziger SC, w ich miejsce awansowy dwie drużyny wojskowe: WKG Kriegsmarine Oxhöft i HUS Mewe. Sytuacja na froncie wschodnim (jeszcze 16 lipca 1944 Rosjanie zajęli Grodno, 27 lipca Białystok, 2 sierpnia dotarli do wschodnich przedmieść Warszawy a 29 sierpnia na zachód od Kowna osiągnęli wschodnią granicę z Prusami Wschodnimi) spowodowała, że rozgrywki ligowe zawieszono po zaledwie kilku meczach, i to wyłącznie pomiędzy drużynami z Gdańska i Gdyni. Ponieważ dłuższe podróże na mecze okazały się niemożliwe, wszystkie kluby z okręgu (także te z niższej ligi) które wyraziły chęć dalszej gry, podzielono na cztery grupy: gdańską, gdyńską, elbląską i bydgoską. Dwie pierwsze grupy rozegrały najwięcej meczów (każdy z każdym zagrał co najmniej raz, co w 6-zespołowej grupie gdańskiej oznaczało 7 lub 8 meczów na klub, a w przypadku 5-zespołowej grupy gdyńskiej 6 lub 7 meczów na klub). W grupie elbląskiej liczącej 5 drużyn (a od listopada 1944 tylko 4, po wycofaniu się SC Graudenz) rozegrały one od 2 do 5 spotkań. Grupa bydgoska nie rozpoczęła rozgrywek, co uwzględniając nadchodzący właśnie od południa front, jest całkiem zrozumiałe.

Skład poszczególnych sezonów

Jak widać z poniższej tabeli tylko trzy drużyny rozegrały (a właściwie miały rozegrać, jeśli uwzględnimy ostatni sezon, który się nie odbył) wszystkie pięć sezonów: SV Neufahrwasser, SV Viktoria Elbing i BuEV Danzig.

Mistrzowie i wicemistrzowie

Tabela Wszech czasów

Lp.	Nazwa drużyny	Punkty	Sezony	S.	Tytuły	Mecze	Z	R	P	B +	B –	Lata gry	Naj. miej.
1.	SV Neufahrwasser	82	4	5	1	60	38	6	16	182	134	1940–44	1
2.	SC Preußen Danzig	62	4	4	1	60	28	6	26	160	129	1940–44	1
3.	BuEV Danzig	55	4	5	0	60	24	7	29	128	126	1940–44	3
4.	Lufttwaffen-SV Danzig	54	2	3	1	32	26	2	4	104	44	1942–44	1
5.	SV Viktoria Elbing	53	4	5	0	60	25	3	32	127	142	1940–44	4
6.	Post-SG Danzig	36	3	4	0	50	14	8	28	109	155	1941–44	5
7.	HUS Marienwerder	31	2	2	1	18	15	1	2	83	23	1941-43	1
8.	Post-SG Gotenhafen	29	1	2	0	20	14	1	3	51	23	1943/44	2
9.	SG Bromberg	29	2	3	0	32	14	1	17	65	74	1942–44	5
10.	SV Thorn	28	2	3	0	32	14	0	18	81	81	1942–44	3
11.	VfR Hansa Elbing	19	2	2	0	28	7	5	16	42	71	1940–42	2
12.	SG OrPo Danzig	18	3	3	0	28	8	2	18	56	95	1940–42	6
13.	SC Wacker Schidlitz	15	2	2	0	18	6	3	9	42	53	1941/42	6
14.	Elbinger SV	12	1	1	0	18	5	2	11	32	63	1941/42	9
15.	Danziger SC	9	1	1	0	18	4	1	13	28	77	1943/44	10
16.	WKG Kriegsmarine Oxhöft1	-	0	1	–	–	–	–	–	–	–	1944/45	0
	HUS Mewe1	-	0	1	–	–	–	–	–	–	–	1944/45	0

¹Klub wywalczył awans do ligi, ale nie rozegrał w niej żadnego meczu, ponieważ rozgrywki zawieszono.

Zobacz też

• Gauliga
• Gauliga Dolna Saksonia (Niedersachsen)
• Gauliga Generalne Gubernatorstwo (Generalgouvernement)
• Gauliga Prusy Wschodnie (Ostpreußen)

Przypisy

Bibliografia

• Fußball im Baltischen Sportverband sowie seiner Vorläufer und Nachfolger. S. Stäbe (red.). T. 1: 1903/04 bis 1932/33. Berlin: DSfFS e. V., 2018. (niem.)
• H. Grüne: Enzyklopädie des deutschen Ligafußballs. T. 1: Vom Kronprinzen bis zur Bundesliga. 1890 bis 1963. Deutsche Meisterschaft, Gauliga, Oberliga. Zahlen, Bilder, Geschichten. Kassel: AGON-Sportverlag, 1996. ISBN 3-928562-85-1. (niem.)
• H. Grüne: Enzyklopädie des deutschen Ligafußballs. T. 7: Vereinslexikon. Kassel: AGON-Sportverlag, 2001. ISBN 3-89784-147-9. (niem.)
• U. Hesse: Tor! Historia niemieckiej piłki nożnej. Otwock: Kopalnia, 2014. ISBN 978-83-937-2510-6.
• Libero. Spezial deutsch. T. 16: Deutscher Vereinspokal...: die erste authentische Dokumentation des deutschen Vereinspokals. Teil 1940/44. Wiesbaden: Federation of Football History & Statistics (IFFHS), 1998. (niem.)
• Libero. Spezial deutsch. T. 17: Gau-Auswahl-Wettbewerbe (1933 – 1942). Wiesbaden: Federation of Football History & Statistics (IFFHS), 1998. (niem.)
• M. Wyskok. Instrumentalizacja piłki nożnej w państwie totalitarnym na przykładzie Trzeciej Rzeszy. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”. XV (3), s. 11–23, 2016.