Gaumont

Gaumont

Państwo	Francja
Siedziba	Neuilly-sur-Seine
Data założenia	1895
Forma prawna	spółka akcyjna
Prezes	Sidonie Dumas
Zatrudnienie	214 (2016)[1]
Giełda	EPA: GAM
Położenie na mapie Francji Gaumont
48°52′47,7″N 2°16′41,2″E/48,879917 2,278111
Strona internetowa

Jedno z kin Gaumont-Pathé w Paryżu

Gaumont – francuskie przedsiębiorstwo z branży kinematograficznej, założone w 1895 roku przez Léona Gaumonta. Jest to jedna z najstarszych wytwórni filmowych na świecie^[2]. W swojej historii firma zajmowała się wytwarzaniem sprzętu fotograficznego i filmowego, a także produkcją i dystrybucją filmową.

Historia

W roku 1895 francuski przedsiębiorca Léon Gaumont nabył firmę zajmującą się produkcją sprzętu optycznego i fotograficznego od Féliksa Richarda^[3]. Gaumont, zainteresowany samym wynalazkiem kinematografu, zlecił skonstruowanie podobnego urządzenia inżynierowi Georges’owi Demenÿ. Opracowany przez Demenÿ’ego aparat, tzw. chronoskop, zasilany był taśmą filmową o szerokości 58 mm. Niedługo później, w roku 1897, produkowane przez Gaumonta urządzenie zaadaptowano do używania z opracowanym przez Edisona standardem taśmy 35 mm i wprowadzono do seryjnej produkcji^[4].

Okres kina niemego

W roku 1905 Gaumont zorganizował studio filmowe w paryskiej dzielnicy Buttes-Chaumont, gdzie realizowano zdjęcia do większości ówczesnych filmów produkowanych przez jego wytwórnię. W roku 1911 nabył z kolei paryską salę widowiskową Hippodrome, przemianowując ją na Gaumont Palace, reklamowany jako „największe kino na świecie”. Niedługo po nabyciu Gaumont Palace przedsiębiorstwo weszło w posiadanie szeregu ekskluzywnych kin paryskich^[5].

Do roku 1908 powstało 14 zagranicznych oddziałów Gaumont. W tym właśnie roku zainicjowany przez Edisona trust Motion Picture Patents Company ograniczył import filmów francuskich do Stanów Zjednoczonych. W tym okresie firma Gaumont założyła w Nowym Jorku studio filmowe realizujące krótkie filmy dźwiękowe w systemie nazywanym Chronophone^[4]. Tuż przed I wojną światową Gaumont była drugą najbardziej aktywną wytwórnią filmową we Francji, zaraz po jej najsilniejszym rywalu Pathé-Frères^[6].

Kino Gaumont Palace (1914)

Gaumont od samego początku istnienia wynalazku realizował popularne wówczas aktualności i trawelogi, wynajmując je właścicielom kin za odpowiednią opłatą^[4]. Początkowo filmy realizowała przeważnie jego sekretarka, Alice Guy, która została tym samym pierwszą w historii kobietą reżyserującą i produkującą filmy^[7][8]. W roku 1906 Guy wyreżyserowała jeden z najbardziej wystawnych i najdroższych filmów Gaumont: Narodziny, życie i śmierć Chrystusa, mający konkurować z filmem Żywot i męka Jezusa Chrystusa (1903) produkcji Pathé^[9]. Rok później Guy wyjechała razem z Herbertem Blaché (swoim późniejszym mężem) do Stanów Zjednoczonych popularyzować system Chronophone oraz realizować filmy dźwiękowe^[10].

Około roku 1905 w firmie Gaumont zatrudnienie znalazło szereg realizatorów filmowych, w tym m.in. Louis Feuillade, Étienne Arnaud, Roméo Bosetti oraz Léonce Perret^[11][4]. Feuillade od 1907 roku kierował produkcją filmową wytwórni – reżyserował, jak również nadzorował pracę zespołu scenarzystów, aktorów i realizatorów. W Gaumont produkowano wówczas m.in. filmy biblijne, historyczne i taneczne, melodramaty oraz westerny. Współpracującym z Gaumont twórcą filmów animowanych był Émile Cohl. Po roku 1909 filmy produkowane przez Gaumont nabrały poważniejszego tonu, analogicznie do zyskującego wówczas na popularności Film d’art oraz utrzymanych w estetyce realizmu filmów Pathé. Perret i Feuillade realizowali w tym okresie wiele melodramatów, m.in. Gardien de la Camargue (1910) oraz Le Coeur et l’argent (1912)^[4].

Fantomas – klasyczna postać z wczesnych filmów Gaumont

W roku 1938 firma Gaumont, kierowana wówczas przez Louisa Alberta, ogłosiła upadłość. Jej majątek został przejęty, a samo przedsiębiorstwo zreorganizowano pod nazwą Société des Nouveaux Établissements Gaumont^[12].

Okres po drugiej wojnie światowej

Mimo ogłoszenia upadłości pod koniec dwudziestolecia międzywojennego, firma zdołała w latach powojennych utrzymać silną pozycję na rynku francuskim^[12]. W latach 70. tworzyła razem z Pathé monopolistyczny układ, w ramach którego obydwa przedsiębiorstwa podzieliły między siebie cały francuski rynek dystrybucji filmowej^[13]. Od roku 1975 firmą Gaumont kierował Nicolas Seydoux^[13]. Układ Gaumont-Pathé został rozbity w roku 1983 za sprawą interwencji ministra kultury w rządzie socjalistów, Jacka Langa^[14].

Współczesna działalność

Druga połowa lat 80. jest okresem, w którym wytwórnie francuskie otrzymywały od państwa szereg zachęt gospodarczych, nakłaniających je do konkurowania z ekspansją hollywood i produkowania własnych blockbusterów. Odbywało się to w ramach tzw. „planu Langa”, kierowanego przez ministra kultury. Od 1986 roku Gaumont stał się ważnym francuskim ośrodkiem produkującym wysokobudżetowe kino popularne, wchodząc w umowy koprodukcyjne ze stacjami telewizyjnymi (Canal+, TF1) oraz ze studiami hollywoodzkimi. Gaumont produkowało filmy uznanych reżyserów francuskich, w tym Claude’a Berri oraz Luca Bessona. Filmy Jean de Florette (1986), Manon u źródeł (1986) oraz Wielki błękit (1988) okazały się sukcesami kasowymi^[14].

W roku 1993 nieoczekiwanie duży sukces kasowy osiągnęła wyprodukowana przez Gaumont komedia Goście, goście, pomimo konkurencji ze strony z wysokobudżetowych filmów takich jak Germinal lub Park Jurajski^[15]. W tym okresie również zacieśniała się współpraca pomiędzy Gaumont a Pathé w dziedzinie produkcji i dystrybucji filmowej, prowadząc stopniowo do integracji wertykalnej, zwiększenia udziału telewizji w budżetach filmowych, a także wyraźniejszej tendencji do realizowania filmów o wysokim budżecie^[16]. Jednym z rezultatów tej współpracy jest koprodukowany m.in. przez Gaumont i Pathé film Luca Bessona Piąty element (1997), jeden z najdroższych i najbardziej dochodowych w historii francuskiej kinematografii^[13].

© Citron, CC BY-SA 3.0

Pojazd policyjny z filmu Piąty element (1997)

W 2001 roku, po kasowej porażce filmu Goście w Ameryce, Nicolas Seydoux postanowił ratować sytuację finansową firmy łącząc sieć kin Gaumont z kinami Pathé we wspólne przedsięwzięcie typu joint venture – nową sieć nazwano Europalaces^[17][18]. Zacieśnianie więzi pomiędzy obydwoma firmami postępowało i w roku 2003 zbiory Gaumont i Pathé zostały połączone we wspólne archiwum filmowe, dając obydwu firmom prawa do dystrybuowania klasyki filmu francuskiego^[19]. Kina Europalaces obsłużyły z kolei w 2005 roku 40% widowni francuskiej^[17]. W 2010 roku sieć przemianowano na Les Cinémas Gaumont Pathé^[20]. Dziś sieć ta obecna jest na rynkach Francji, Holandii, Szwajcarii i Belgii^[21].

Największym dotychczasowym sukcesem kasowym Gaumont jest realizowany w koprodukcji film Nietykalni, który zarobił w kinach na całym świecie ponad 484 miliony dolarów, osiągając tym samym najwyższy wynik kasowy filmu francuskojęzycznego w historii i przebijając wcześniejszy rekord 263 milionów dolarów ustanowiony przez Piąty element (1997), a także deklasując rekord kasowy 274 milionów dolarów ustanowiony w kategorii produkcji nieanglojęzycznych przez film Spirited Away (2001)^[22][23].

Gaumont angażuje się również w produkcję telewizyjną. W początkowym okresie działalności oddziału Gaumont Television popularność zyskał zrealizowany w języku angielskim serial Nieśmiertelny (1992), który stał się niezwykle popularny w Stanach Zjednoczonych^[2]. Firma wyprodukowała m.in. serial animowany Oggy i karaluchy (zrealizowany przez studio Xilam)^[24]. Wśród francuskojęzycznych produkcji Gaumont Television wyróżnić można seriale kryminalne Glacé (2016) oraz L'Art du Crime (2017)^[25][26]. Oprócz tego Gaumont International Television, oddział firmy z siedzibą w Los Angeles, produkuje szereg seriali dla telewizji i platform streamingowych: Hannibal (2013, NBC), Narcos (2015, Netflix), Nie ma jak w rodzinie (2015, Netflix)^[27].

Przypisy

Bibliografia

• Richard Abel: Encyclopedia of Early Cinema. Abingdon: Routledge, 2006. ISBN 0-203-48204-2.
• David Bordwell, Kristin Thompson: Film history. An introduction. New York: McGraw-Hill, 2003. ISBN 978-0-07-038429-3.
• Charlie Michael: Historicizing Contemporary French Blockbusters. W: A Companion to Contemporary French Cinema. Chichester: John Wiley & Sons, Inc., 2015. ISBN 978-1-4443-3899-7.
• Dayna Oscherwitz, Maryellen Higgins: Historical Dictionary of French Cinema. Lanham-Toronto-Plymouth: The Scarecrow Press, Inc., 2007. ISBN 0-8108-5491-0.
• Shawn Shimpach: Television in Transition: The Life and Afterlife of the Narrative Action Hero. Chichester: John Wiley & Sons, Inc., 2010. ISBN 978-1-4443-2068-8.
• Grażyna Stachówna: Trzy europejskie kinematografie narodowe la belle époque – Francja, Wielka Brytania, Włochy. W: Historia kina. T. 1: Kino nieme. Kraków: Universitas, 2009. ISBN 978-83-242-0967-5.
• Gaumont SA History (ang.). Funding Universe. [dostęp 2017-10-09].