Gaz pieprzowy

Miotacze gazu dostępne w sprzedaży w Niemczech

Demonstracja użycia sprayu pieprzowego

Gaz pieprzowy^[a] – jeden z lakrymatorów, w którym substancją czynną (do 15%) jest kapsaicyna, używany jest do samoobrony w zasięgu skutecznego rażenia czynnika miotanego, który może być rozpylony w postaci mgły (aerozol), strumienia lub żelu.

Ponieważ gaz pieprzowy nie działa poprzez wywoływanie bólu, lecz poprzez wywołanie uczucia silnego pieczenia, połączonego z trudnością oddychania i utrzymania otwartych oczu oraz dezorientację, środek ten jest także skuteczny w konfrontacji z osobami pod wpływem alkoholu, narkotyków lub pod wpływem dużej ilości adrenaliny (pobudzone). Aby później zidentyfikować napastnika, gazy pieprzowe zawierają kolorowy barwnik (głównie odcienie czerwieni), który trudno jest zmyć z twarzy.

W Polsce sprzedawany jest jako ręczny miotacz gazu, który w myśl ustawy o broni i amunicji jest bronią, na którą nie jest wymagane pozwolenie^[2].

Działanie

Wzór chemiczny kapsaicyny

Żołnierz United States Marine Corps przed i po wystawieniu na działanie gazu pieprzowego

Głównym składnikiem aktywnym gazu pieprzowego jest kapsaicyna w postaci oleożywicy (OC, z ang. oleoresin capsicum). Wywołuje intensywne podrażnienie błon śluzowych i skóry. Kontakt z oczami wywołuje niemal natychmiastowy efekt, obejmujący palący ból, mimowolne zamknięcie oczu, łzawienie, podrażnienie spojówek, zaczerwienienie, świąd i blefarospazm^[3]. Wywołuje również tymczasową ślepotę^[4]. Zanieczyszczenie skóry wywołuje cierpnięcie, palący ból, obrzęk, wystąpienie rumienia i, sporadycznie, powstawanie pęcherzy. Po dostaniu się do dróg oddechowych gaz pieprzowy wywołuje podrażnienie wnętrza nosa, zwężenie światła dróg oddechowych, pieczenie w gardle, mocny kaszel i kichanie oraz duszność. Dalszymi skutkami jest dezorientacja, panika i utrata kontroli nad swoimi ruchami. Większość objawów ustępuje po 30–45 minutach^[3].

Skuteczność gazu pieprzowego jako środka do samoobrony zależy od wielu czynników, osoby często spożywające ostre potrawy i przyprawy, takie jak chilli i tabasco, są w dużym stopniu odporne na działanie tego gazu. W przypadku wystrzału gazu bezpośrednio na twarz, może dojść do duszenia, obrażeń oczu oraz śluzówki. Jest szczególnie niebezpieczny dla osób z astmą, alergią i innymi podobnymi schorzeniami. W skrajnych przypadkach może wywoływać śmierć w wyniku reakcji alergicznej^[5].

Dekontaminacja

Gaz pieprzowy (50 ml) wraz z ziołową chusteczką dekontaminacyjną (16 × 18 cm)

Poszkodowanego należy w pierwszej kolejności zabrać z miejsca, w którym doszło do skażenia gazem pieprzowym, gdyż jego pozostałości mogą znajdować się w powietrzu bądź na ziemi i okolicznych przedmiotach^[6]. Konieczne jest zdjęcie skażonego ubrania, biżuterii oraz okularów czy soczewek kontaktowych^[6][7]. Dalsza dekontaminacja może nie być konieczna, gdyż większość objawów powinna zacząć ustępować po około kilkunastu lub kilkudziesięciu minutach^[8]. Można jednak użyć dużych ilości chłodnej wody w celu spłukania ze skóry większych ilości gazu pieprzowego bądź do przemycia oczu^[9][10], unikając przy tych czynnościach pocierania skażonych miejsc^[6][10]. Niemożliwe jest jednak całkowite usunięcie środka drażniącego za pomocą wody z uwagi na jego niską rozpuszczalność^[9]. W dodatku użycie wody (zwłaszcza gorącej^[11] lub w postaci roztworu soli fizjologicznej^[7]) może chwilowo zwiększyć odczuwane dolegliwości bólowe^[9]. Gdy objawy nie zaczynają ustępować po około 45 minutach bądź w przypadku astmy lub innych chorób układu oddechowego u poszkodowanego, wskazane jest szukanie pomocy lekarskiej^[6][7].

Przy skażeniu oczu, intensywne mruganie może przyspieszyć usuwanie gazu pieprzowego wraz ze łzami^[12]. Do przemywania skażonych miejsc można użyć również m.in. chłodnego mleka, łagodnych szamponów (dla dzieci), mydła w płynie, alkoholu^[9][11] bądź łagodnego płynu do mycia naczyń^[12]. Nie należy stosować tłustych mydeł, płynów bądź emulsji kosmetycznych^[10]. Zastosowanie olejów roślinnych i podobnych substancji jest, w zależności od źródła, odradzane^[9] bądź zalecane^[11]. Po przemyciu skażonych miejsc można zastosować zimny kompres w celu zmniejszenia bólu (np. z chłodnego mleka, lodu, śniegu czy lodów)^[9][6]. W sprzedaży są również specjalne chusteczki i aerozole, które według producentów mają pomagać przy dekontaminacji oraz uśmierzać ból^[9].

Skuteczność różnych środków stosowanych przy odkażaniu w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych była przedmiotem badań. W badaniu skuteczności szamponu, mleka, wody, 2% żelu z lidokainą i preparatu Maalox nie stwierdzono jednak żadnych znaczących różnic^[13], podobnie w innym badaniu porównującym skuteczność wody i szamponu^[14].

Rodzaje gazów pieprzowych

Istnieją gazy pieprzowe stworzone do obrony przed agresywnymi zwierzętami. Różnią się one jedynie ilością substancji czynnej, czyli OC. W takiego rodzaju gazach jego stężenie wynosi do 11% („ludzkie” około 15%).

Gazy mogą być w postaci aerozolu lub tzw. żelu. Gazy w postaci aerozolu rozpylają się jak dezodorant w sprayu: są wrażliwe na wiatr, nie można ich używać w zamkniętych pomieszczeniach i mają niewielki zasięg – do 2,5 metra. Gazy w żelu „wystrzeliwują” strumień podobny do piany. Ma on znacznie lepszą skuteczność, gdyż osiada na trafionych przedmiotach, ale trudniej trafić nim w cel.

Uwagi

Przypisy