Gaziza Żubanowa

Gaziza Achmetowna Żubanowa (kaz. Ғазиза Ахметқызы Жұбанова, ros. Газиза Ахметовна Жубанова; ur. 2 grudnia 1927 w Żanaturmys, Obwód Aktobski, zm. 13 grudnia 1993 w Ałmaty) – kazachska kompozytorka^[1][2]. Uznawana za pierwszą kobietę w Kazachstanie pracującą w tym zawodzie.

Życiorys

Gaziza Żubanowa urodziła się 2 grudnia 1928 roku w miejscowości Żanaturmys w Obwodzie aktobskim. Jej ojciech, Achmet Żubanow, był profesjonalnym muzykiem oraz znawcą folkloru i to on zadbał o muzyczne wykształcenie córki^[3].

Od szóstego roku życia Gaziza Żubanowa uczęszczała do szkoły w Ałmaty, stolicy Kazachstanu, którą ukończyła z wyróżnieniem. W 1945 roku wyjechała do Moskwy na studia w Akademii Muzycznej im. Gnesins. Po jej ukończeniu studiowała kompozycję pod kierunkiem Jurija Szaporina w Konserwatorium Moskiewskim. Następnie, w 1954 roku, rozpoczęła studia podyplomowe z kompozycji, które ukończyła w 1957 roku i rozpoczęła niezależną karierę kompozytora^[1][3].

W latach 1962–1968 była przewodniczącą Związku Kompozytorów Kazachstanu, od 1962 roku członkiem zarządu Związku Kompozytorów ZSRR oraz w latach 1975-1987 rektorem Konserwatorium Ałmackiego^[1][2]. Za jej kierownictwa, konserwatorium znacząco poszerzyło swoją współpracę z zagranicznymi uczelniami muzycznymi. Rozpoczęto wymiany studenckie między innymi do Moskwy, Taszkentu czy Rygi, jak również zagraniczne koncerty w takich krajach jak Czechosłowacja, Rumunia, a także Polska^[4].

Twórczość

Muzyka tworzona przez Gazizę Żubanową była ściśle związana z kulturą ludową Kazachstanu, co jest widoczne w częstym nawiązywaniu do tematów z nią związanych, jak ludowe opowieści czy bajki. Kompozytorka łączyła różne formy muzyczne, np. w jej operach pojawiają się cechy oratoryjne, a w oratoriach operowe. Komponowała utwory orkiestrowe, wokalne, na instrumenty solowe (fortepian, skrzypce) i pieśni na chór i na głosy solowe^[3].

Jej pierwszym większym dziełem był poemat symfoniczny Аксак-Кулан (pol. Akskak Kułan) (1955), który nawiązywał do ludowej legendy o tym samym tytule^[3].

Wybrane utwory

opery

• Енлик-Кебек (1972; pol. Enłik i Kebek)
• Двадцать восемь (1981; pol. Dwadzieścia osiem; pieśń poświęcona panfiłowcom)
• Курмангазы (1971; pol. Kurmangazy)
• Двадцать восемь (1981; pol. Dwadzieścia osiem)
• Курмангазы (1987; pol. jw.)

balety

• Легенда о белой птице (1965; pol. Legenda o Białym Ptaku)
• Хиросима (1965; pol. Hiroszima)
• Карагоз (1987; pol. Karagöz)

oratoria

• Заря над степью (1960; pol. Świt nad stepem)
• Ленин (1969; pol. Lenin)
• Письмо Татьяны (1983; pol. List Tatiany; na podstawie słów i muzyki Abaja Kunanbajewa)

kantaty

• Песня радости (1953; pol. Pieśń radości; ze słowami Żambyła Żabajewa)
• Сказ о Мухтаре Ауэзове (1963; pol. Opowieść o Muchtarze Äuezowie)
• Ленин с нами (1970; pol. Lenin z nami)
• О Партии (1971; pol. O Partii)

na orkiestrę

• Poemat symfoniczny Аксак-Кулан (1955; pol. Akskak Kułan)
• Symfonia Жигер (1971; pol. Żiger)
• Poemat symfoniczny Героическая поэма (1972; pol. Poemat symfoniczny)
• Вторая симфония (1982; pol. Druga symfonia)

Przypisy