Gendarmenmarkt

plac Gendarmenmarkt
Mitte, Mitte
Ilustracja
Gendarmenmarkt w 2014 roku; na wprost Katedra Francuska, po lewej Schauspielhaus
Państwo

 Niemcy

Miejscowość

Berlin

Położenie na mapie Berlina
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „plac Gendarmenmarkt”
Ziemia52°30′48,0″N 13°23′35,0″E/52,513333 13,393056

Gendarmenmarkt (pol. Rynek Żandarmerii lub Plac Żandarmerii) – plac położony w historycznym centrum Berlina. Uchodzi za najpiękniejszy plac w tym mieście[1]. Pośrodku placu stoi Schauspielhaus (zwany również Konzerthaus), po stronie południowej Katedra Niemiecka (niem. Deutscher Dom), a po północnej Katedra Francuska (niem. Französischer Dom).

Położenie

Plac, mający powierzchnię 3,3 hektara znajduje się w historycznej dzielnicy Friedrichstadt i administracyjnej Mitte. Wyznaczany jest przez ulice: Französische Straße od północy, Charlottenstraße od zachodu, Mohrenstraße od południa i Markgrafenstraße od wschodu. Przez plac przebiegają również Jägerstraße i Taubenstraße, które biegną przez plac jako strefy pieszych.

Historia

Gendarmenmarkt na akwareli Carla Hasenpfluga z 1822 roku
Gendarmenmarkt około 1900 roku
Gendarmenmarkt w 1957 roku

Plac został założony w 1688 roku za rządów elektora brandenburskiego Fryderyka III, późniejszego pierwszego króla Prus, jako główny rynek we Friedrichstadt[2]. Plac powstał jako Esplanade według planów Johanna Arnolda Neringa, później nazywał się Lindenmarkt, Friedrichstädtischer Markt i Neuer Markt[3][4].

W latach 1736–1782 plac był użytkowany przez regiment wojskowy kirasjerów gens d’arms – funkcjonowały na nim posterunki oraz stajnie. Obecność żandarmerii przyczyniła się do nadania miejscu w 1799 roku nowej nazwy – Gendarmenmarkt[2][4]. W 1773 roku Fryderyk II Wielki nakazał zburzenie stajni[2].

W latach 1701–1705 powstała Katedra Francuska (niem. Französische Friedrichstadtkirche), a w latach 1701–1708 naprzeciwko wzniesiono Katedrę Niemiecką[4]. W 1776 roku pomiędzy kościołami otwarto mały teatr komediowy wzniesiony według planów Johanna Boumana, który w 1787 roku przemianowano na Teatr Narodowy[5].

Po 1777 roku plac zabudowano według planów Georga Christiana Ungera[3]. W latach 1780–1785 gmachy Katedry Francuskiej i Katedry Niemieckiej przebudowano według planów Karla von Gontarda, który dodał wieże z kopułami i portyki[6]. Budowle te nigdy nie pełniły funkcji sakralnych – niemiecka nazwa Dom (pol. „katedra”) nawiązuje do formy architektonicznej z wieżami i kopułą (fr. „dôme”)[6][4].

W 1802 roku w miejscu gmachu teatralnego Boumanna otwarto nowy Teatr Narodowy (niem. Nationaltheater) zbudowany według planów Carla Gottharda Langhansa[5]. Teatr Langhansa mógł pomieścić 2000 widzów, jednak z powodu podłużnego kształtu widowni akustyka była niezbyt dobrej jakości i widzowie nie słyszeli dobrze aktorów[7]. Z uwagi na niezbyt atrakcyjną bryłę teatr często nazywany był „kufrem”[7]. Gmach Langhansa strawił pożar w 1817 roku, a projektem nowego teatru, o lepszych parametrach akustycznych zajął się Karl Friedrich Schinkel[5]. Nowy Schauspielhaus według projektu Schinkla został oddany do użytku w 1821 roku[3]. 10 listopada 1859 roku, w 100. rocznicę urodzin poety rozpoczęła się przed gmachem budowa pomnika Friedricha Schillera[8]. W 1871 roku zaprojektowany przez Reinholda Begasa pomnik został odsłonięty[2]. W latach 1871-1936 część placu przed pomnikiem była nazywana Schillerplatz[9].

W 1936 roku pomnik wraz z terenami zielonymi na placu został usunięty przez władze nazistowskie[4]. Plac pokryto wtedy wielkopowierzchniowymi, kwadratowymi płytami. Takie działanie, poza Gendarmenmarkt zrealizowane również na berlińskich placach Lustgarten i Wilhelmplatz miało na celu zapewnienie terenów do urządzania uroczystości propagandowych[10].

Plac został mocno zniszczony podczas II wojny światowej[3]. W 1946 roku na zrujnowanym po wojnie placu wystąpił Chór Aleksandrowa[11]. W 1950 roku, z okazji obchodów 250. rocznicy istnienia Berlińsko-Brandenburskiej Akademii Nauk przemianowano go na Platz der Akademie (pol. „Plac Akademii”)[1][3]. W tym samym roku w położonej przy ulicy Markgrafenstraße 38 dawnej siedzibie Pruskiego Banku Państwowego (budynek z 1901 roku, zaprojektowany przez Paula Kieschkego) ulokowana została założona w 1946 roku Akademia Nauk NRD[1]. W 1976 roku berliński magistrat zlecił przebudowę placu na intelektualno-kulturalne centrum[12]. W 1991 roku placowi przywrócono nazwę Gendarmenmarkt[3].

Zabytki

Katedra Francuska

Katedra Francuska (niem. Französische Friedrichstadtkirche) została zbudowana w latach 1701–1705 według planów Jeana Cayarta i Abrahama Quesnaya przez wspólnotę hugenotów, którzy po ucieczce z Francji osiedlili się w Berlinie[6]. Świątynię w stylu neoklasycystycznym wzorowano na zniszczonym kościele hugenotów w Saint-Maurice we Francji. Podczas II wojny światowej kościół został zniszczony – ostały się jedynie mury zewnętrzne[6]. Odbudowę kościoła rozpoczęto w 1978 roku, a jego całkowita rekonstrukcja nastąpiła w latach 1981–1987[6]. Obecnie mieści się tu muzeum Hugenotów, restauracja, a na wieży platforma widokowa[6].

Katedra Niemiecka

W latach 1701–1708 naprzeciwko Katedry Francuskiej wzniesiono Katedrę Niemiecką według projektu Martina Grünberga w stylu barokowym. 80 lat później kościół został zburzony i odbudowany w stylu neobarokowym[13]. W latach 1780–1785 Karl von Gontard przebudował budynek, dodając wieżę z kopułą[13]. Katedra została całkowicie zniszczona przez pożar w 1943 roku. Po zjednoczeniu Niemiec kościół został odbudowany w 1993 roku i ponownie otwarty w 1996 roku jako siedziba muzeum niemieckiej historii politycznej.

Schauspielhaus

Schauspielhaus wzniesiono w 1821 roku w miejscu spalonego w 1817 roku Teatru Narodowego (niem. Nationaltheater) Carla Gottharda Langhansa[3]. Nowy teatr powstał według projektu Karla Friedricha Schinkla[3]. Teatr został zniszczony podczas II wojny światowej, a jego odbudowa rozpoczęła się w 1979 roku[3]. Teatr otwarto ponownie jako dom koncertowy w 1984 roku, a w 1994 roku oficjalnie nazwano Konzerthaus[3].

Panorama Gendarmenmarkt w 2008 roku; pośrodku Schauspielhaus, po lewej stronie Katedra Niemiecka, po prawej Katedra Francuska

Przypisy

  1. ↑ a b c Florian Urban: Neo-historical East Berlin: Architecture and Urban Design in the German Democratic Republic 1970-1990. Ashgate Publishing, Ltd., 2009, s. 216-217. ISBN 978-0-7546-7616-4. [dostęp 2014-09-21].
  2. ↑ a b c d Berlin.de: Ausgewählte Grünanlagen in Mitte: Gendarmenmarkt. [dostęp 2014-09-21]. (niem.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j Visit Berlin – Oficjalny portal turystyczny Berlina: Gendarmenmarkt Zespół architektoniczny pełen harmonii. [dostęp 2014-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e Berlin.de: Gendarmenmarkt. [dostęp 2014-09-21]. (niem.).
  5. ↑ a b c Berlin.de: Schauspielhaus am Gendarmenmarkt, Konzerthaus. [dostęp 2014-09-21]. (niem.).
  6. ↑ a b c d e f Berlin.de: Französischer Dom. [dostęp 2014-09-21]. (niem.).
  7. ↑ a b Mark A. Radice: Opera in Context: Essays on Historical Staging from the Late Renaissance to the Time of Puccini. Hal Leonard Corporation, 1998, s. 148. ISBN 978-1-57467-032-5. [dostęp 2014-09-21]. (ang.).
  8. ↑ Bildmitte oberhalb roter U-Bahn-Linie auf Westermanns Plan von Berlin. Berlin-Mitte um 1932
  9. ↑ Berliner Adressbuch|1911|4546|Schillerplatz|Teil=III|Seite=750
  10. ↑ Eva-Maria Kaufmann Von der Wanderschaft der Denkmäler in Berlin. In: Der Bär von Berlin: Jahrbuch des Vereins für die Geschichte Berlins, 56. Folge 2007. Verein für die Geschichte Berlins e. V. Berlin, 2007, S. 35.
  11. ↑ Das Alexandrow-Ensemble. [w:] Musik [on-line]. moskultinfo.wordpress.com, 2013-11-22. [dostęp 2017-03-09]. (niem.).
  12. ↑ Adalbert Behr, Alfred Hoffmann: Das Schauspielhaus in Berlin. VEB Verlag für Bauwesen. Berlin, 1984. Seite 131.
  13. ↑ a b Berlin.de: Deutscher Dom. [dostęp 2014-09-21]. (niem.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Germany location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Germany (Wp article: en:Germany)
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Berlin Gendarmenmarkt 1957.jpg
Autor: Manfred Niermann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blick über den Berliner Gendarmenmarkt mit den beiden Domen und dem Schauspielhaus.
Berlin, Mitte, Gendarmenmarkt, Schillerdenkmal 04.jpg
Autor: Jörg Zägel, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Schiller memorial in front of Schinkel's Schauspielhaus on Gendarmenmarkt in Berlin-Mitte. It was created between 1864 and 1869 by Reinhold Begas. The memorial has been designated as a historic landmark.
Der Franzosische Dom - panoramio.jpg
(c) Mister No, CC BY 3.0
Der Franzosische Dom
Gendarmenmarkt berlin 2008 c filtered.jpg
Autor: Jhintzbe, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gendarmenmarkt Berlin
2014, Berlin Gendarmenmarkt.JPG
Autor: Bärwinkel,Klaus, Licencja: CC BY 3.0
Gendarmenmarkt in Berlin, mit dem Konzerthaus (links) und dem Französischen Dom.
Berlin, Deutscher Dom -- 2013 -- 4576.jpg
(c) Dietmar Rabich, CC BY-SA 4.0
This is a picture of the Berliner Kulturdenkmal (cultural monument) with the ID
150418 Konzerthaus Berlin Gendarmenmarkt.jpg
(c) Ansgar Koreng / CC BY 3.0 (DE)
The concert hall is a central building on the Gendarmenmarkt. The classical building is one of the major works of the architect Karl Friedrich Schinkel. It was opened in 1821 as the Royal Playhouse and was from 1919 to 1945 Prussian State Theatre. In 1994, it was named "Konzerthaus Berlin".
Berlin location map.svg
(c) TUBS, CC BY-SA 3.0
Location map Berlin, Germany. Geographic limits of the map: