Generalne Gubernatorstwo Lubelskie

Generalne Gubernatorstwo Lubelskie

Militärgeneralgouvernement
in Polen

1915–1918
Herb Austro-Węgier
Język urzędowy	niemiecki, polski
Stolica	Kielce, Lublin
Status terytorium	terytorium okupowane
Zależne od	Austro-Węgier
Głowa terytorium	Generalny Gubernator Anton Lipoščak
Waluta	Rubel rosyjski Korona austro-węgierska
Data likwidacji	1918

Generalne Gubernatorstwo Wojskowe w Polsce (niem. Militärgeneralgouvernement in Polen, Militärgeneralgouvernement Lublin) – austro-węgierska administracja okupacyjna w Królestwie Polskim (Kongresowym), działająca od 1 września 1915 r. do 3 listopada 1918 r.

W wyniku ofensywy państw centralnych, przeprowadzonej w okresie od maja do sierpnia 1915 r. całe terytorium Królestwa Polskiego znalazło się pod okupacją Niemiec i Austro-Węgier. Siedzibą Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Polsce były początkowo Kielce, a od 1 października – Lublin. Generalne Gubernatorstwo Wojskowe podporządkowane było bezpośrednio Naczelnej Komendzie Armii Austro-Węgier. Obszar Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego obejmował gubernie lubelską, kielecką, radomską i część piotrkowskiej oraz – jako enklawę na obszarze okupacji niemieckiej – Jasną Górę.

Od listopada 1916 r. na terenie Generalnych Gubernatorstw Lubelskiego i Warszawskiego rozpoczęto organizowanie zależnego od Niemiec i Austro-Węgier Królestwa Polskiego. W 1917 r. administracja polska przejęła od władz okupacyjnych sądownictwo (1 września) oraz szkolnictwo (1 października).

(c) Bundesarchiv, Bild 183-2007-1001-500 / CC-BY-SA 3.0

Wizyta warszawskiego gubernatora generalnego von Beselera 13 grudnia 1916 r. w Lublinie, drugi od lewej austro-węgierski gubernator generalny w Lublinie Karl Kuk

Generalni gubernatorzy lubelscy

• gen. mjr Erich von Diller (17 sierpnia 1915 – maj 1916) – oryg. Generałgubernator dla Polski^[1]
• gen. artylerii Karl Kuk (maj 1916 – kwiecień 1917),
• gen. mjr Stanisław Szeptycki (26 kwietnia 1917 – 19 lutego 1918)
• gen. piechoty Anton Lipoščak (marzec 1918 – listopad 1918)

Polacy w strukturach Gubernatorstwa

We władzach okupacyjnych pełniło służbę wielu Polaków, oficerów cesarskiej i królewskiej Armii, m.in.:

• generał Wiktor Grzesicki – zastępca generalngo gubernatora (VII 1916 – I 1917),
• major Józef Rybak – zastępca szefa sztabu generalngo gubernatora (od 1 sierpnia 1917 r.)
• pułkownik Eugeniusz Dąbrowiecki – komendant obwodowy w Końskich (od IX 1915), we Włodzimierzu Wołyńskim (od XI 1915) i w Radomsku (od VI 1917)
• generał Stanisław Napoleon Ursyn-Pruszyński – komendant obwodowy w Zamościu i zastępca generała-gubernatora w Lublinie (I-VI 1918)
• starszy lekarz sztabowy 1 klasy Henryk Rump – szef sanitarny Generalnego-Gubernatorstwa Lubelskiego (1916-1917)
• generał starszy lekarz Aleksander Majewski – szef sanitarny Generalnego-Gubernatorstwa Lubelskiego (VIII – XI 1918)
• dr Jerzy Madeyski – Szef Krajowego Komisariatu Cywilnego (4 VIII 1916 – 19 II 1918)
• pułkownik/generał major Tadeusz Wiktor – komendant okręgowy w Opocznie (VI 1915 – V 1917) i Piotrkowie (VII 1917 – XI 1918)
• pułkownik Julian Jan Fischer-Drauenegg – komendant obwodowy w Zamościu (1915–1918)
• podpułkownik Medard Obertyński – c. i k. komendant powiatu w Lublinie (do 8 III 1918)
• podpułkownik Adam Rozwadowski – c. i k. komendant powiatu w Puławach i Krasnymstawie
• pułkownik Antoni Zawadzki – c. i k. komendant obwodowy w Lubartowie i Puławach

Kalendarium wydarzeń politycznych

• 24 sierpnia 1915 – utworzenie Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego
• 1 września 1915 – utworzenie Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Kielcach^[2]
• 21 listopada 1915 – rozwiązanie trybunału lubelskiego przez władze okupacyjne
• 1 października 1916 – nadanie ordynacji miejskiej Kielcom, Lublinowi, Piotrkowowi i Radomiowi
• 5 listopada 1916 – proklamacja cesarza niemieckiego oraz cesarza Austrii i króla Węgier zapowiadająca utworzenie Królestwa Polskiego
• 6 grudnia 1916 – powołanie przez generał-gubernatorów warszawskiego i lubelskiego Tymczasowej Rady Stanu
• 21 grudnia 1916 – wydanie przez Generalne Gubernatorstwo Wojskowe zakazu publikacji prasowych dotyczących działalności Józefa Piłsudskiego jako organizatora i dowódcy legionów polskich
• 10 kwietnia 1917 – przekazanie przez Austro-Węgry zwierzchnictwa nad Legionami Polskimi niemieckim władzom okupacyjnym oraz utworzenie Polskiej Siły Zbrojnej
• 30 czerwca 1917 – nadanie ordynacji miejskiej Dąbrowie
• 12 września 1917 – wydanie przez generał-gubernatorów warszawskiego i lubelskiego patentu w sprawie władzy państwowej w Królestwie Polskim
• 29 września 1917 – ustanowienie samorządu powiatowego
• 1 marca 1918 – nadanie ordynacji miejskiej Noworadomsku
• 19 lutego 1918 – dymisja generalnego gubernatora lubelskiego gen. Stanisława Szeptyckiego
• 22 października 1918 – przekazanie Radzie Regencyjnej władzy w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim
• 3 listopada 1918 – zakończenie działalności Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Polsce

Przypisy

Bibliografia

• MarianM. Eckert MarianM., Historia Polski 1914-1939, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990, ISBN 83-02-04044-4, OCLC 830062724 .
• SebastianS. Haffner SebastianS., Prusy bez legendy, zarys dziejów, AndrzejA. Marcinek (tłum.), Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX Wieku, 1996, ISBN 83-905989-3-0, OCLC 749278246 .
• Janusz Pajewski, Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1978

Linki zewnętrzne

• c. i k. Jeneralne Gubernatorstwo Wojskowe dla austryacko-węgierskiego obszaru okupowanego w Polsce: Dziennik Rozporządzeń. Biblioteka Cyfrowa UMCS, 1915-1916. [dostęp 2012-03-30]. (pol.).
  • Dziennik Rozporządzeń C. i K. Jeneralnego Gubernatorstwa Wojskowego dla Austryacko-Węgierskiego Obszaru Okupowanego w Polsce, academica.edu.pl, 1915–1916 [dostęp 2019-04-28] .
• c. i k. Zarząd wojskowy w Polsce: Dziennik Rozporządzeń. Biblioteka Cyfrowa UMCS, 1915-1918. [dostęp 2012-03-30]. (pol.).
  • Dziennik Rozporządzeń C. i K. Zarządu Wojskowego w Polsce, academica.edu.pl, 1915–1918 [dostęp 2019-04-28] .
• Dz. Urz. c. i k. Komendy Obwodowej w Lublinie
• Dz. Urz. Obwodu Miechowskiego
• akta Kancelarii Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Lublinie w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie