Generator sterowany napięciem

Przykładowy schemat blokowy syntezatora muzycznego z zaznaczonym blokiem VCO
Sekcja VCO w syntezatorze Korg MS-20

Generator sterowany napięciem (ang. Voltage Controlled Oscillator, VCO) – urządzenie elektroniczne, generator okresowego sygnału elektrycznego (fali), o częstotliwości proporcjonalnej do napięcia elektrycznego podanego na jego wejście. Generatory VCO są stosowane w radiokomunikacji (np. jako przestrajany układ heterodyny), urządzeniach automatyki (np. w układach PLL), są też podstawowym blokiem syntezatorów analogowych.

Charakterystyka sterowania

Generatory mogą być przestrajane w liniowej skali częstotliwości, gdzie każdej zmianie napięcia o 1V towarzyszy zmiana częstotliwości o określoną wartość w Hz, lub wykładniczej skali częstotliwości, gdzie każda zmiana napięcia o 1V powoduje zmianę częstotliwości o stały interwał muzyczny (np. 1 oktawę). Drugi sposób sterowania jest bardziej popularny wśród konstrukcji syntezatorów, ponieważ jest bardziej wygodny w transpozycji i modulacji. Jednak do jego wad należy tendencja do utraty stroju. Dotyczy to w szczególności starszych modeli instrumentów.

fala sinusoidalna, prostokątna, trójkątna, i piłokształtna

Przebieg wyjściowy

Generatory VCO stosowane w syntezatorach muzycznych najczęściej są tak zbudowane, aby produkowały przebiegi okresowe bogate w składowe harmoniczne, co pozwala na łatwą realizację syntezy subtraktywnej. Typowo spotykanymi przebiegami są kanoniczne kształty fali: piłokształtny, trójkątny, prostokątny i sinusoidalny, ponieważ widma tych przebiegów zawierają różne i uzupełniające się składowe harmoniczne, co pozwala na uzyskanie różnych barw dźwięku przez ich sumowanie i filtrację. Bardziej rozbudowane generatory VCO pozwalają na płynną (sterowaną ręcznie lub modulowaną napięciem) zmianę kształtu fali (zmianę symetrii przebiegu, zmianę współczynnika wypełnienia przebiegu prostokątnego).

Podstawowe parametry pracy

  • Zakres częstotliwości pracy
  • Charakterystyka przestrajania
  • Liniowość i stabilność charakterystyki
  • Kształty generowanych przebiegów
  • Współczynnik wypełnienia fali prostokątnej

Zobacz też

Bibliografia

  • W. Kotoński, "Muzyka elektroniczna", PWM, wyd. 2, 2002, ISBN 83-224-0810-2
  • Z.S. Woźniak, "Elektroniczny syntezator muzyczny", Radioamator i krótkofalowiec, 4/5/6/1978
  • R.A. Moog, "Voltage Controlled Electronic Music Modules", Journal of the Audio Engineering Society, 7, 1965
  • T.Kubiak, "Sterowanie napięciowe: czym się różni V/oct od Hz/V?", Estrada i Studio, 5, 2003

Media użyte na tej stronie

Waveforms.svg
Autor: Omegatron, Licencja: CC BY-SA 3.0
This shows several waveforms: sine wave, square wave, triangle wave, and rising sawtooth wave. The fundamental frequencies of each waveform have the same frequency and phase, for comparison. Uses the data files and the gnuplot code in #Source code below.
Korg MS-20 VCO Section.jpg
(c) I, Zinnmann, CC-BY-SA-3.0
Korg MS-20 monophonic synthesizer, sound generation section
Synth Diag VCO.svg
Autor: Shape, Licencja: CC BY-SA 3.0
A synthesizer block diagram with selected VCO