Genom Cyfrowy

Genom Cyfrowy – zawartość kapsuły czasu umieszczonej w byłej twierdzy wojskowej w pobliżu szwajcarskiego miasteczka Saanen, zwanej Szwajcarskim Fort Knox[1]. Ma ona umożliwić przyszłym pokoleniom odczytanie danych stworzonych i zapisanych za pomocą przestarzałych technologii informatycznych.

Genom ma na celu, aby zgromadzone w nim dane były przez kolejnych 25 lat chronione przed znanymi możliwościami uszkodzenia, wliczając w to wybuch jądrowy i impuls elektromagnetyczny. Prace nad jego stworzeniem (Planets project) trwały cztery lata i zakończyły się w maju 2010 roku; brało w nich udział szesnaście bibliotek, instytutów badawczych i technologicznych, uniwersytetów oraz archiwów z całej Europy[2].

Cel i zasada

Powodem stworzenia kapsuły czasu jest fakt, że im szybciej technologia się rozwija, tym też szybciej sama się starzeje. W praktyce oznacza to, iż również dobrze zarchiwizowanych i zabezpieczonych danych nie będzie można odtworzyć, ponieważ brakować będzie środków potrzebnych do ich odczytania i odkodowania ich formatu. Celem Genomu jest więc zachowanie tzw. cyfrowego DNA, czyli informacji i narzędzi umożliwiających dostęp do historycznych materiałów cyfrowych i ich odczyt, a także uniemożliwienie utraty pamięci cyfrowej w następnych dziesięcioleciach[3]. Analogicznym projektem jest Globalny Bank Nasion na Svalbardzie[4].

Kapsuła czasu z Genomem Cyfrowym zawiera klucze formatów danych, czyli cyfrowy ekwiwalent kodu genetycznego z różnych ich rodzajów, a ma na celu umożliwić przyszłym naukowcom odkodowanie i dostęp do danych zapisanych za pomocą starych systemów zapisu[5][6]. Zawiera informacje o szerokiej skali formatów cyfrowych używanych w komputerach, które współcześnie uważane są za oczywistość, różne formaty plików oraz dokumentację, jak czytać i opracowywać dane także w innych systemach, niż te, w których powstały.

Twórcy projektu szacują, że na świecie istnieje ponad bilion płyt CD z danymi[5]. Znaczna ich część nie będzie dostępna dla przyszłych technologii, tak jak niedostępne są już dyskietki 8- i 5¼-calowe. Na każdego człowieka przypada średnio 100 GB danych w postaci np. fotografii z wakacji czy informacji medycznych, co jest równowartością 24 ton książek[5]. Pomysłodawcy projektu szacują, że UE traci co roku informacje w postaci cyfrowej o wartości przekraczającej trzy miliardy euro, ponieważ żywotność technologii jest coraz krótsza: dla cyfrowych formatów plików wynosi 5–7 lat, a dla narzędzi zapisu – jak CD i DVD – dwadzieścia[5].

Profesor Andreas Tauber z Uniwersytetu Technicznego w Wiedniu podkreśla[4][5], że trwałość danych cyfrowych sięga kilku, kilkunastu lat, w przeciwieństwie do historycznych form zapisu – atramentem na papierze czy hieroglifów wyrytych w kamieniu. Jeżeli dziś nie będzie się tworzyć środków do odczytu starszych formatów cyfrowych, utrata zapisanych w ten sposób danych będzie w przyszłości kosztować miliardy; ciężko jednak przewidzieć, które z formatów (jak np. PDF czy JPEG) zanikną w ciągu 25 lat.

Zawartość

Kapsuła zawiera[7]:

  • obiekty cyfrowe zagrożone tym, że zostaną utracone – fotografia w formacie JPEG, wiadomość w formacie Java, krótki film w formacie MOV, strona internetowa w formacie HTML i broszura w formacie PDF
  • wersje powyższych przekonwertowane do formatów odpowiedniejszych do długoletniego przechowywania (np. PDF/A, TIFF)
  • nośniki danych, na których umieszczone są pliki z tymi obiektami
  • sprzęt i oprogramowanie potrzebne do odczytu danych
  • kopie konwerterów użytych do stworzenia nowych wersji obiektów
  • opisy pliku obiektów, formaty i nośniki, systemy plików i kodowanie
  • informacje o relacjach między obiektami, wspierane technologie i uznawane normy

Placówki naukowe współtworzące Genom

W czteroletnich pracach nad stworzeniem Genomu brało udział szesnaście europejskich bibliotek, instytutów badawczych i technologicznych, uniwersytetów oraz archiwów[2]:

  • Biblioteka Brytyjska (The British Library)
  • Niderlandzka Biblioteka Królewska (Koninklijke Bibliotheek)
  • Austriacka Biblioteka Narodowa (Österreichische Nationalbibliothek)
  • Duńska Biblioteka Królewska (Det Kongelige Bibliotek)
  • Biblioteka Państwowa w Aarhus (Statsbiblioteket i Aarhus)
  • Niderlandzkie Archiwum Narodowe (Het Nationaal Archief)
  • Archiwum Narodowe Anglii, Walii i Zjednoczonego Królestwa (The National Archives of England, Wales and the United Kingdom)
  • Szwajcarskie Archiwum Federalne (Schweizerisches Bundesarchiv / Archives fédérales suisses)
  • Uniwersytet w Kolonii (Universität zu Köln)
  • Uniwersytet Alberta i Ludwika we Fryburgu Bryzgowijskim (Albert-Ludwigs-Universität Freiburg)
  • Instytut Informacji i Zaawansowanych Technologii Społecznych na Uniwersytecie w Glasgow (University of Glasgow)
  • Uniwersytet Techniczny w Wiedniu (Technische Universität Wien)
  • Austriacki Instytut Technologiczny (Österreichische Institut für Technologie)
  • IBM Holandia (IBM Nederland)
  • Microsoft Research
  • Tesella Plc

Przypisy

  1. ↑ V bunkru pod Alpami konzervují digitální stopy lidstva. Novinky.cz, 21 maja 2010. [dostęp 2011-12-02]. (cz.).
  2. ↑ a b Planets project. [dostęp 2011-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-22)].
  3. ↑ Jason Rhodes, Paul Casciato: "Digital genome" safeguards dying data formats. Agencja Reutera, 18 maja 2010. [dostęp 2011-12-02]. (ang.).
  4. ↑ a b Clark Boyd: 'Digital Genome' Stored in Swiss Fort Knox. Discovery News, 20 maja 2010. [dostęp 2011-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-23)]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e Lin Edwards: 'Digital genome' time capsule stored under the Swiss Alps. Physorg.com, 21 maja 2010. [dostęp 2011-12-02]. (ang.).
  6. ↑ Paul Gilster: Burying the Digital Genome. Centauri.org, 20 maja 2010. [dostęp 2011-12-02]. (ang.).
  7. ↑ PLANETS Digital Genome TimeCapsule. L'Archivista, 20 maja 2010. [dostęp 2011-12-02]. (ang.).

Linki zewnętrzne