Geografia Ekwadoru

Mapa fizyczna Ekwadoru

Ekwador – najmniejszy kraj andyjski, położony w północno-zachodniej części Ameryki Południowej nad Oceanem Spokojnym. Ekwador jest krajem o urozmaiconym krajobrazie, gdzie przez jego obszar ciągną się Andy, a wschodnia i nadbrzeżna na zachodzie część jest nizinna. W Ekwadorze panuje tropikalny klimat, a obecność wysokich gór warunkuje istnienie pięter klimatycznych.

Powierzchnia, skrajne punkty i granice

Mapa satelitarna Ekwadoru

Powierzchnia :

• powierzchnia całkowita: 283 560 km² (wraz z wyspami Galapagos)
• ląd: 276 840 km²
• wody śródlądowe: 6720 km²

Skrajne punkty: północny 1°26'N, południowy 5°01'S, zachodni 81°01'W, wschodni 75°11'W. Rozciągłość południkowa kraju wynosi 710 km, a równoleżnikowa 630 km. Ekwador graniczy z następującymi państwami:

• Kolumbia - 590 km
• Peru - 1 420 km

Linia brzegowa - 2 237 km

Ukształtowanie poziome

Chimborazo – najwyższa góra w Ekwadorze

Linia brzegowa jest słabo rozwinięta, jedynie przy ujściach rzek występują małe zatoki jak Bahia de Cojimies czy Bahia de Caráquez. Wzdłuż południowej części wybrzeża ciągnie się największa zatoka - Guayaquil. W zatoce tej naprzeciw ujścia Guayas leży wyspa Puná o powierzchni 920 km². Wybrzeże w północnej i środkowej części kraju jest przeważnie skaliste i trudno dostępne. Odcinek wybrzeża gdzie znajduje się ujście rzeki Guayas jest zabagnione.

W skład terytorium Ekwadoru wchodzi Archipelag Galapagos, który składa się 13 większych wysp i kilkudziesięciu mniejszych wysepek. Wyspy Galapagos są pochodzenia wulkanicznego. Mają łączną powierzchnię 7 964 km². archipelag wysp położony ok. 1 000 kilometrów na zachód od części kontynentalnej państwa.

Budowa geologiczna

Illiniza

Pichincha

Cayambe

Quilotoa

Chimborazo

Reventador

Antisana

Cotopaxi

Tungurahua

Sangay

Położenie na mapie dziesięciu najważniejszych wulkanów w Ekwadorze

Ekwador leży w obrębie dwóch jednostek tektonicznych, jakimi są: młode góry fałdowe - Andy i przedgórskie zapadlisko na skraju platformy południowoamerykańskiej.

Główne łańcuchy Andów tworzą masywy wulkaniczne i dzielą się na trzy równolegle biegnące do siebie pasma. Są to Kordyliera Zachodnia, Kordyliera Środkowa i Kordyliera Wschodnia. Między tymi łańcuchami leżą obniżenia, Między Kordylierą Zachodnią a Środkową leży obniżenie wypełnione lawami i popiołami wulkanicznymi. Kordyliera Wschodnia od Środkowej także jest rozdzielona przez wąskie obniżenie. Wschodnia część kraju jest zbudowana ze skał osadowych, które zalegają na prekambryjskim podłożu krystalicznym. Znajdują się tam złoża ropy naftowej. Tereny nizinne kraju pokryte są osadami aluwialnymi.

Ekwador leży w obrębie Pacyficznego Pierścienia Ognia, a co za tym idzie jest to region aktywny wulkanicznie. W kraju znajduje się 30 wulkanów, z których 8 jest czynnych. W kraju notuje się trzęsienia ziemi.

Rzeźba

W Ekwadorze wyróżnia się 3 regiony fizycznogeograficzne: nadbrzeżny (Costa) — obejmujący nizinę oraz pasma niskich gór ciągnące się wzdłuż Oceanu Spokojnego, środkowy — górski (Sierra), obejmujący Andy Ekwadorskie (2 łańcuchy — Kordylierę Zachodnią i Kordylierę Środkową, rozdzielone Wielką Centralną Doliną i Kordylierę Wschodnią), oraz wschodni (Oriente) — wyżynny, przedgórski region, przechodzący na wschodnich krańcach Ekwadoru w Nizinę Amazonki.

Region Costa jest obszarem nizin nadmorskich, gdzie znajduje się zwarty obszar nizinny - Nizina Guayas leżąca w dorzeczu Guayas. W tym regionie występują także pasma niewysokich wzgórz, stanowiące część Andów. Największe z nich to Cordillera de Colonche, pasmo te w środkowej części wybrzeża osiąga 634 m n.p.m.

Sierra obejmuje centralną część kraju. Andy Ekwadorskie ciągną się z północy na południe i są części wielkiego systemu górskiego Andów. Kordyliera Zachodnia i Centralna to wysokie pasma górskie, przekraczające 5 000 m n.p.m. Znajdują się tam jeden z najwyższych szczytów Ameryki Południowej, najwyższa góra - Chimborazo (6 267 m n.p.m. jest wygasłym wulkanem. Inne wysokie szczyty Andów to: Cotopaxi - 5 897 m n.p.m. Cayambe - 5 796 m n.p.m. i Sangay - 5 230 m n.p.m. Obie Kordyliery są rozdzielone szeroką na około 30 km podłużną Wielka Centralną Doliną, która leży na wysokościach 2 000 do 3 000 m n.p.m. Najbardziej na wschód wysunięte pasmo - Kordyliera Wschodnia jest o wiele niższym pasmem górskim, gdzie najwyższe wzniesienia ma 3 824 m n.p.m.

Oriente to region leżący na wschód od pasa Andów. Oriente stanowi pas przedgórzy łagodnie przechodzących w aluwialną Nizinę Amazonki. Obszar przedgórzy jak i Nizina Amazonki są poprzecinane rzekami biorącymi swój początek w Andach i uchodzących do Amazonki i innych rzek które uchodzą do Amazonki.

Klimat

Wulkan Cotopaxi

Ekwador leży w strefie klimatu równikowego, jednak ze względu na rzeźbę terenu klimat jest zróżnicowany. Dodatkowo na klimat obszarów leżących nad Pacyfikiem ma wpływ zimny Prąd Peruwiański, który obmywa południową część ekwadorskiego wybrzeża. W obszarach górskich występuje piętrowość klimatyczna.

Temperatury na terenach nizinnych wynoszą od 24° do 28 °C, przy niewielkich dobowych wahaniach. Regiony leżące na samym południu kraju mają nieco większe amplitudy termiczne związane z występowaniem bardziej suchego klimatu podrównikowego. Na terenach leżących powyżej 1 000 m n.p.m. temperatury są bardziej umiarkowane i wynoszą od 16° do 18°. W wyższych partiach gór powyżej 2 500 m n.p.m. jest chłodno i średnie wartości termiczne wynoszą od 12° do 15 °C, ponadto na terenach górskich występują duże dobowe wahania temperatur. Na wysokościach powyżej 4 000 m n.p.m. temperatury są już bardzo niskie i średnia dobowa nie przekracza 10 °C.

Opady są bardzo zróżnicowane. Południowa części wybrzeża to obszar będący pod wpływem Prądu Peruwiańskiego, który nie przynosi opadów deszczu, a co za tym idzie średnia roczna opadowa wynosi tam w granicach 400-500 mm. Niewielkie jak na strefę równikową są także opady w kotlinach śródgórskich. Północnej regiony otrzymują średnio 1 300 mm, zaś południowe jedynie 400 mm. Większe opady występują we wschodniej części kraju. Wschodnie przedgórza Andów i Nizina Amazonki otrzymują średnia powyżej 2 000 mm rocznie, zaś największe opady notuje się na północnym krańcu wybrzeża ekwadorskiego. Rocznie spada tam do 3 000 mm deszczu. Śnieg pada jedynie wysoko w górach, powyżej 4 000 m n.p.m.

Wody

Ekwador należy do zlewiska Oceanu Spokojnego i zlewiska Oceanu Atlantyckiego (rzeki w tym obszarze należą do zlewni Amazonki). Sieć rzek jest gęsta, szczególnie na wschodzie kraju. Wszystkie większe rzeki wchodzą w skład dorzecza Amazonki. Są to Napo (800 km w granicach Ekwadoru), Pastaza (640 km w granicach Ekwadoru), Morona i Putumayo. Do Pacyfiku uchodzą krótkie rzeki, których większość bierze swój początek na zachodnich zboczach Kordyliery Zachodniej. Najdłuższe z nich to: Esmeraldas (320 km), Guayas (160 km), i Daule.

W Ekwadorze nie ma większych jezior. W Andach występują małe jeziora polodowcowe. Na wysokościach powyżej 4 500 m n.p.m. występują lodowce górskie. Obszary bagienne leżą m.in. w deltach rzek Guayas i Daule.

Gleby

Tereny nizinne i przedgórza Andów pokryte są glebami laterytowymi, które są mało urodzajne. W dolinach rzecznych występują młode gleby aluwialne, wykorzystywane rolniczo. Ich największe połacie występują w dolnym biegu Guayas. Kotliny śródgórskie są pokryte glebami powstałymi z popiołów wulkanicznych - andosole będące najbardziej urodzajnymi glebami w Ekwadorze. W innych miejscach występują gleby górskie. Spora część gleb ekwadorskich jest zerodowana w wyniku długoletniej uprawy ziemi.

Flora

Lasy we wschodnim Ekwadorze

Szata roślinna jest zróżnicowana. Nieco ponad połowę powierzchni kraju zajmują lasy. Na północy kraju, zwłaszcza w północnej części wybrzeża i na wschodnich przedgórzach Andów rośnie wilgotny las tropikalny, gdzie do cennych gatunków drzew należy mahoniowiec, palisander, balsa, kauczukowiec i puchowiec. Południowa część wybrzeża pokryta jest suchymi lasami i sawannami. W niektórych miejscach na południu kraju występują półpustynie. Wzdłuż pasa nadmorskiego, a szczególności w obrębie ujścia Guayas rosną lasy namorzynowe. Wysoko w kotlinach śródgórskich występuje formacja roślinna - parámo złożona z traw, roślin poduszkowych oraz z krzewów. W niższych partiach gór rośnie górski las równikowy.

Fauna

Fauna Ekwadoru należy w większości do krainy gujańsko-brazylijskiej, zaś fauna terenów wysoko położonych to kraina chilijsko-patagońska. Regiony na wschodzie kraju reprezentowane są przez gatunki typowe dla Amazonii. Żyją tam tapiry, kapibary, a nielicznie też duże drapieżniki jak jaguary. Rzeki obfitują w ryby. Liczne są gady i płazy, które są powszechne w lasach równikowych. W Andach charakterystycznym gatunkiem jest lama, oraz kondor.

Endemiczna jest fauna Wysp Galapagos. Na wyspach żółwie słoniowe, legwany morskie i lądowe. Na wyspach żyją lub przebywają okresowo liczne kolonie ponad 50 gatunków ptaków morskich, na uwagę zasługują tu albatrosy.

W Ekwadorze znajdują 22 parki narodowe (17 w Andach) oraz liczne rezerwaty. Na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO wpisano Park Narodowy Galapagos.

Bibliografia

• Encyklopedia Geograficzna Świata: Ameryka Południowa. Wydawnictwo OPRES Kraków 1997 ISBN 83-85909- 28-1
• Ekwador. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2010-11-14] .