Geografia Malezji

Położenie Malezji

Malezja – zdjęcie satelitarne

Mapa Malezji

Malezja Zachodnia – mapa topograficzna

Malezja Wschodnia – mapa topograficzna

Gunung Kinabalu

Klimat Malezji według klasyfikacji klimatów Köppena

(c) Tabdulla z angielskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Sungei Perak

Las tropikalny w Malezji

Bukietnica Arnolda

Photo by CEphoto, Uwe Aranas or alternatively © CEphoto, Uwe Aranas, CC BY-SA 3.0

Orangutan w rezerwacie Sepilok

Geografia Malezji – dziedzina nauki zajmująca się badaniem Malezji pod względem geograficznym.

Malezja leży w Azji Południowo-Wschodniej, obejmuje część kontynentalną na Półwyspie Malajskim i część wyspiarską na Borneo. Ponad 50% powierzchni kraju zajmują wiecznie zielone lasy tropikalne. Malezja zaliczana jest do krajów rozwijających się o wysokim tempie rozwoju gospodarczego.

Położenie i powierzchnia

Malezja^[1] leży w Azji Południowo-Wschodniej, na północ od równika, obejmuje część kontynentalną na Półwyspie Malajskim (Malezja Zachodnia^[2]) i część wyspiarską – północną część Borneo (Malezja Wschodnia^[2])^[3].

Od północy, na Półwyspie Malajskim, graniczy z Tajlandią (granica ma długość 595 km^[4]), a na Borneo na południu z Indonezją (1881 km^[4]) a na północy z enklawą Brunei (266 km^[4]). Przy południowym krańcu Półwyspu Malajskiego leży na wyspie Singapur, z którym Malezja Zachodnia połączona jest groblą komunikacyjną Johor-Singapur i mostem^[3]. Pomiędzy Malezją Wschodnią obejmującą dwa największe stany Sarawak i Sabah a Malezją Zachodnią rozciąga się Morze Południowochińskie^[3].

Powierzchnia kraju wynosi 329 847 km² (328 657 km² zajmuje ląd a 1190 km² wody)^[4]. Długość linii brzegowej to 4675 km^[4].

Budowa geologiczna i rzeźba terenu

Ponad połowę powierzchni kraju stanowią tereny górskie i wyżynne^[5].

Malezja Zachodnia

W Malezji Zachodniej na Półwyspie Malajskim ciągną się południkowo zerodowane i silnie rozczłonkowane pasma górskie^[5]. Największym z nich jest Główny Grzbiet^[5] – Banjaran Titiwangsa^[6], biegnący na długości 480 km^[3], którego najwyższy szczyt Gunung Korbu wznosi się na 2183 m n.p.m.^[5] Za nim ciągną się pasma Keledang, Banjaran Bintang, Benom i Tahan, gdzie znajduje się najwyższy szczyt Półwyspu Malajskiego Gunung Tahan (2190 m n.p.m.)^[5]. Pasma te zbudowane są z granitów, kwarcytów, łupków i wapieni^[5]. Występują tu liczne zjawiska krasowe^[5]. Ponad połowa malezyjskiej części półwyspu wznosi się na ponad 150 m n.p.m.^[3]

Wzdłuż wybrzeży Malezji Zachodniej ciągną się rozległe, zabagnione niziny^[5]; na zachodzie niziny biegną pasem o szerokości 15–80 km, na wschodzie dużo węższym^[3]. Równoległe do linii brzegowej wschodniego wybrzeża ciągną się piaszczyste wały o długości ok. 20 km^[5].

U wybrzeży leżą niewielkie wyspy, m.in. Penang^[7] i Pulau Tioman^[7][5].

Malezja Wschodnia

W Malezji Wschodniej dominują liczne, silnie rozczłonkowane pasma górskie z najwyższym masywem – Górami Crockera^[7], gdzie znajduje się najwyższy szczyt kraju – Gunung Kinabalu^[6] (4101 m n.p.m.)^[5]. Góry Crockera zostały wypiętrzone podczas orogenezy alpejskiej i zbudowane są przede wszystkim z piaskowców i wapieni^[5]. Obszar Gunung Kinabalu podlega ochronie – powstał tu Park Narodowy Kinabalu, który w 2000 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[8].

Wzdłuż wybrzeży Borneo ciągnie się pas nadmorskich nizin, gdzie tak jak w przypadku Malezji Zachodniej tak i tu w wielu miejscach niziny są silnie zabagnione^[5]. W stanie Sarawak niziny biegną pasem o szerokości 30–60 km, a w stanie Sabah – 15–30 km^[3].

U wybrzeży leżą niewielkie wyspy, m.in. Pulau Banggi^[7] i Pulau Labuan^[7][5].

Klimat

Cały obszar Malezji leży w pasie klimatu równikowego, gdzie cyrkulacja monsunowa ma istotny wpływ na pogodę^[5][3]. Stałym elementem jest bardzo wysoka względna wilgotność powietrza – 80–95%, wysokie temperatury powietrza i obfite opady^[5].

Średnia temperatura miesięczna to 26–28 °C^[5]. W Malezji Zachodniej średnia temperatura roczna wynosi 27 °C na nizinach^[3]. Na wybrzeżu Malezji Wschodniej temperatury wahają się do 23 °C do 32 °C^[3].

Średnia roczna suma opadów wynosi 2000–3000 mm, przy czym na zachodnich stokach gór do ok. 4000 mm^[5]. W Malezji Zachodniej średnia roczna suma opadów to ok. 2540 mm, a największe opady ok. 5000 mm odnotowywane są na Maxwell’s Hill^[3]. Średnia roczna suma opadów w stanie Sabah to 2030–3560 mm, natomiast w stanie Sarawak opady wynoszą 3050 mm^[3]. Szczególnie silne opady występują od listopada do marca kiedy wieje monsun północno-wschodni^[3], który przynosi intensywne burze^[5].

Wody

Z racji obfitych opadów deszczu sieć rzeczna w Malezji jest gęsta i zasobna w wodę^[5]. Główne rzeki kraju to: na Półwyspie Malajskim – Sungai Pahang^[7] (434 km długości^[3]), uchodząca do Morza Południowochińskiego i Sungai Perak^[7] uchodząca do cieśniny Malakka, a na Borneo – Batang Rajang^[10] (563 km^[3])^[5].

Wody rzek zasilane są przez obfite opady, które często powodują powodzie, szczególnie na terenach przekształconych przez górnictwo i rolnictwo^[3].

Gleby

W Malezji występują głównie gleby tropikalne, cechujące się niską ilością składników odżywczych i małą zawartością próchnicy^[3] – czerwonoziemy i lateryty^[5]. Wzdłuż wybrzeży występują gleby aluwialne i torfowe^[5].

Flora i fauna

Flora Malezji wyróżnia się szczególnie bogatą bioróżnorodnością^[3]. Występuje tu kilka tysięcy gatunków roślin – na jednym akrze lasu odnotowano 100 różnych gatunków drzew^[3]. Świat zwierząt jest też bardzo zróżnicowany^[3].

Flora

Wiecznie zielone lasy tropikalne zajmują ponad 50% powierzchni kraju^[5] – dwie piąte obszaru Malezji Zachodniej i dwie trzecie Malezji Wschodniej^[3]. Wyższe partie porasta las mglisty^[3]. W lasach występuje ok. 3 tys. gatunków drzew^[5][a]. Głównym ich zagrożeniem jest masowy wyrąb, głównie pod tereny uprawne – jeszcze pod koniec lat 60. XX w. lasy zajmowały prawie 70% powierzchni kraju^[5]. Na terenach nadbrzeżnych pospolitym typem lasów są namorzyny^[5].

W lasach Malezji rośnie m.in. bukietnica Arnolda, która posiada największy kwiat w świecie roślin, oraz wiele gatunków mięsożernych dzbaneczników (Nepenthes)^[3].

Fauna

Świat zwierząt jest typowy dla Regionu Sundajskiego. Do dużych ssaków żyjących w Malezji należą: słonie, nosorożce, tapiry, tygrysy i gaury^[3]. Do naczelnych należą gibony, a także orangutany. W Malezji znajduje się największe skupisko orangutanów, żyjącym w rezerwacie Sepilok^[5]. Liczne są także gatunki gadów, gdzie oprócz krokdyli i węży, w tym jadowitych, żyją jaszczurki^[3]. Ze względu na klimat liczne są owady, zwłaszcza moskity i jadowite gatunki pająków.

Na plażach wschodniego wybrzeża gniazdują żółwie jadalne i żółwie skórzaste^[3].

Ochrona środowiska

Wiele terenów objętych jest ochroną w parkach narodowych – do największych parków zaliczają się: Park Narodowy Kinabalu, Park Narodowy Nar Niach i Taman Negara^[5]. Na terenie Malezji znajduje się również największy na świecie rezerwat orangutanòw – Sepilok w Malezji Wschodniej^[5].

Demografia

Liczba ludności Malezji szacowana jest w 2021 roku na 33 519 406 milionów^[4]. Ludność jest wielce zróżnicowana pod względem etnicznym, kulturowym, językowym i religijnym^[3]. Większość Malezyjczyków mieszka na Półwyspie Malajskim^[3].

62,5% populacji to rdzenni mieszkańcy – Bumiputera, 20,6% to Chińczycy, 6,2% – hindusi, 0.9% jest innego pochodzenia etnicznego (dane szacunkowe na 2019 rok)^[4].

Językiem urzędowym jest język malezyjski, ponadto w powszechnym użyciu są języki: chiński, tamilski, telugu, malajalam, pendżabski i tajski^[4]. Na terenie Malezji używane są w sumie 134 języki, w tym 112 języków rdzennej ludności – najbardziej rozpowszechnione to język iban i kadazan^[4].

61,3% wyznaje islam, który jest religią oficjalną, 19,8% buddyzm, 9,2% chrześcijaństwo, 6,3% hinduizm, 1,3% konfucjanizm, taioizm lub inną tradycyjną religię Chin, innego wyznania jest 0,4%, 0,8% nie deklaruje wyznania a 1% go nie precyzuje (dane szacunkowe na 2010 rok)^[4].

Gospodarka

Malezja zaliczana jest do krajów rozwijających się^[4], o wysokim tempie rozwoju gospodarczego^[11]. Jeszcze w latach 60. XX w. gospodarka Malezji opierała się na eksporcie surowców – przede wszystkim kauczuku i cyny, które stanowiły 85% eksportu^[11]. W Malezji występują największe na świecie złoża rud cyny – ok. 20% zasobów światowych, obfite złoża ropy naftowej oraz gazu ziemnego na Morzu Południowochińskim ^[11].

W latach 70. i 80. XX w. nastąpił szybki rozwój przemysłu przetwórczego nastawionego na eksport, głównie dzięki kapitałowi zagranicznemu i taniej sile roboczej^[11]. Malezja pozostaje jednym z największych producentów kauczuku, oleju palmowego, ropy naftowej i gazu, oraz drewna^[3]. Jednocześnie rozwinęła przemysł elektroniczny, chemiczny i tekstylny^[3]. Rozwijany jest też sektor usług, m.in. finansowych^[3].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Nazewnictwo geograficzne świata, zeszyt 7, Azja Południowo-Wschodnia. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006. ISBN 83-239-9708-X. [dostęp 2021-08-10]. (pol.).
• Malaysia, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-08-11]  (ang.).
• Malaysia. W: The CIA World Factbook. (ang.).
• Malezja. Gospodarka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-11] .
• Malezja. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-11] .