Geografia Malty

Malta na mapie świata
Mapa topograficzna Malty

Malta jest jednym z najmniejszych państw świata. Leży w Europie Południowej, na Morzu Śródziemnym.

Powierzchnia, położenie i granice

Malta leży na: 35°50' N, 14°35' E, 81 km na południe od włoskiej Sycylii[1], 286 km na północny wschód od Tunezji[2], 341 km na północ od Libii[3] i 581 km na zachód od greckiej wyspy Zakintos[4]. Jest położona w Europie Południowej, w środkowej części Morza Śródziemnego. Jest najdalej na południe wysuniętym państwem Europy. Poprzez wody terytorialne Morza Śródziemnego (Cieśnina Maltańska) od północy graniczy z Włochami. Linia brzegowa wynosi ok. 180 km[5]. Morska wyłączna strefa ekonomiczna Malty obejmuje 55 542 km²[6]. Powierzchnia kraju wynosi 316 km². Malta jest drugim najbezpieczniejszym państwem na świecie, jeśli chodzi o prawdopodobieństwo wystąpienia klęski żywiołowej[7][8].

północny zachód:
Cagliari (~565 km)
Barcelona (~1195 km)		północ:
Pozzallo (~90 km)
Rzym (~665 km)		północny wschód:
Ateny (~865 km)
Stambuł (~1390 km)
zachód:
Tunis (~370 km)
Gibraltar (~1755 km)		Rosa de los vientos.svgwschód:
Heraklion (~955 km)
Limassol (~1675 km)
południowy zachód:
Casablanca (~2030 km)		południe:
Trypolis (~340 km)		południowy wschód:
Kair (~1695 km)
Tel Awiw (~1915 km)

Ukształtowanie poziome

Zdjęcie satelitarne Malty

Linia brzegowa jest dość urozmaicona, licznie występują tu głębokie zatoki i półwyspy, ponadto część wybrzeża została przeobrażona przez człowieka. Wybrzeża mają charakter abrazyjny i są mocno rozczłonkowane. Przeważającym typem wybrzeża w południowej części wyspy Malta jest klif i inne formacje skaliste. Niewielką część (poniżej 5%) zajmują plaże i sztuczne nabrzeże[9].

Archipelag

Błękitna Laguna pomiędzy wyspami Comino i Cominotto

Wyspa Malta jest główną wyspą archipelagu Wysp Maltańskich, obejmuje ona prawie 78% powierzchni archipelagu i prawie 90% ludności państwa. Powierzchnia tej głównej wyspy wynosi 246 km², szerokość wynosi około 10 km i maksymalna długość wynosi około 28 km. Drugą co do wielkości wyspą jest Gozo obejmująca 21% powierzchni archipelagu, o powierzchni 67 km² (średnio kilka kilometrów szerokości, kilkanaście kilometrów długości). Comino to trzecia co do wielkości wyspa obejmująca 0,9% powierzchni archipelagu, powierzchnia wysepki to 3,5 km², szerokość i długość wyspy wynosi średnio około 2 km. Archipelag obejmuje również szereg mniejszych wysp np. Wyspa Manoela, Cominotto i Wyspa Św. Pawła. Znajduje się tu także szereg mikrowysepek np. Filfla, Fungus Rock oraz większych skał wystających z morza.

Geologia

Archipelag ma warstwową strukturę, skały osadowe zostały zdeponowane 40-15 milionów lat temu z Oceanu Tetydy. Kolejność warstw od powierzchni: wapienie koralowe, zielony piaskowiec, niebieska glina, wapień i wapienie koralowe[10]. Wyspy Maltańskie zostały utworzone z osadów morskich – skał osadowych – głównie wapieni koralowych, powstałych w okresie oligo-miocenu[11][12].

Budowa geologiczna i rzeźba

Malta jak i sąsiednie wyspy stanowią fragment zanurzonej Płyty Południowo-Sycylijskiej. Zbudowane są z trzeciorzędowych wapieni, występuje tu powszechnie rzeźba krasowa. Archipelag Wysp Maltańskich stanowią w istocie wierzchołki podwodnych masywów. Wybrzeża urozmaicają liczne groty np. Grota Błękitna, będąca atrakcją turystyczną kraju. Powierzchnia jest pofalowana i pagórkowata oraz silnie zniszczona wskutek krasowienia i denudacji. Obszary wysp są poprzecinane dolinami rzecznymi. Kraj jest nizinny, a maksymalna wysokość to 258 m n.p.m. – jest nim wzniesienie Dingli na Malcie. Pozostałe wyspy są wybitnie nizinne[13].

Wzgórza

Na Malcie istnieje kilkadziesiąt wzgórz i pagórków. Najwyższym szczytem Malty jest wzgórze Ta’ Dmejrek o wysokości 253 metrów[14].

Klimat

Malta znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego[15][16] typu śródziemnomorskiego[17], z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, częściowo gorącymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 23 °C w dzień i 16 °C w nocy. Według International Living, Malta jest państwem z najlepszym klimatem na świecie[18].

Średnia temperatura dwóch miesięcy zimowych – stycznia i lutego wynosi 16 °C w dzień i 10 °C w nocy. W tych miesiącach temperatury wynoszą zwykle od 13 do 20 °C w ciągu dnia, od 7 do 13 °C w nocy, a średnia temperatura morza wynosi 15 °C[19][20]. Opady śniegu, jak i mróz nie występują. Średnia temperatura ośmiu miesięcy letnich, od kwietnia do listopada wynosi 26 °C w dzień i 18 °C w nocy. W najcieplejszym miesiącu roku – sierpniu, temperatury wynoszą zwykle od 28 do 34 °C w ciągu dnia, około 23 °C w nocy, a średnia temperatura morza wynosi 26 °C[19][20]. Temperatury powyżej 30 °C występują przez kilkadziesiąt dni rocznie, standardowo w lipcu i sierpniu, od czasu do czasu również w czerwcu i wrześniu. Dwa miesiące – marzec i grudzień mają charakter przejściowy, ze średnią temperaturą 17–18 °C w ciągu dnia i 11–12 °C podczas nocy[20], pod względem temperatury i nasłonecznienia przypominają nieco maj i wrzesień w Polsce. Na Malcie występują niewielkie wahania temperatury, zarówno pomiędzy dniem a nocą oraz pomiędzy kolejnymi dniami.

Malta ma 90 dni deszczowych rocznie (≥0.1 mm), od około 1 dnia deszczowego w okresie od czerwca do sierpnia do 16 dni deszczowych w grudniu. Miasto-państwo ma około 3000 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od ponad 160 h (średnio 5.2 godziny dziennie, ponad 5 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do ponad 377 h (średnio 12.2 godziny czystego słońca na dobę) w lipcu[20]. Malta jest jednym z niewielu miejsc w Europie, gdzie zielono jest przez cały rok.

Średnia temperatura i opady dla Malty
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie temperatury w dzień [°C]16.116.017.820.024.228.531.531.828.425.221.017.523,2
Średnie dobowe temperatury [°C]13.213.014.616.720.424.427.227.725.021.918.014.719,7
Średnie temperatury w nocy [°C]10.39.911.313.316.620.322.823.621.618.615.011.916,3
Opady [mm] 94.763.437.026.39.25.40.26.067.477.2109108603
Średnia liczba dni z opadami151296310159131690
Średnie usłonecznienie (w godzinach)1691782272543103373773522702241981613054
Źródło: maltaweather.com (Meteo Malta & MaltaMedia)[20]

Wody

Wody powierzchniowe są bardzo ubogie. Malta jako jedyny kraj Europy posiada sieć rzek okresowych. Głównymi tego przyczynami są sezonowość opadów, które nie występują latem, oraz skrasowiałe podłoże. Część wód opadowych gromadzona jest w podziemnym krasie. Geologiczny upad warstw powoduje niedobory wody w części południowej. Woda częściowo jest pozyskiwana poprzez odsalanie wody morskiej. Głównymi zasobami są wody podziemne[13]. Na wyspie brak jezior i stałych rzek[21].

Flora i fauna

Flora Malty składa się z ok. 1000 gatunków roślin naczyniowych, w tym ok. 800 rodzimych. Endemitów maltańskich tj. roślin znanych tylko z tych wysp jest 14 gatunków i kilka odmian. Ze względu na centralne położenie wysp maltańskich w basenie Morza Śródziemnego występują tu gatunki typowe zarówno dla jego wschodniej, jak i zachodniej części, północnej i południowej. Lasy na wyspach zostały niemal doszczętnie zniszczone. Zachowały się ich niewielkie tylko pozostałości z dębem ostrolistnym (Quercus ilex). Stosunkowo dużą powierzchnię zajmuje makia, wszędzie tu jednak wtórnego pochodzenia. Najbardziej charakterystyczną formacją roślinną dla tutejszego krajobrazu jest garig. Bogate gatunkowo suche zarośla krzewinek i bylin podobnie jak kwietne stepy dominują na obszarach z naturalną i półnaturalną roślinnością. Mniejsze powierzchnie zajmuje roślinność typowa dla klifów, wydm, solnisk i innych mokradeł. Liczne są gatunki i zbiorowiska roślinne synantropijne, związane z siedliskami przekształconymi przez człowieka[22].

Świat zwierząt jest dość ubogi, występuje tylko drobna zwierzyna (brak dużych ssaków). Z ssaków na Malcie żyją głównie ryjówki, gryzonie, krety i nietoperze. Rodzimymi gatunkami są poza nietoperzami także łasice i jeże. Malta jest wyspą tranzytową dla ptaków migrujących z Afryki do Europy i z powrotem. Z ptaków występują głównie czaple i kormorany i liczne ptactwo morskie. Niektóre gatunki zwierząt jak białe króliki i myszy zostały sprowadzone przez człowieka. Na Malcie występuje też kilka gatunków gadów, głównie jaszczurki. W wodach okalających wyspy żyją foki i morświny[23].

Zobacz też

Bibliografia

  • Encyklopedia geograficzna świata: Europa. Wydawnictwo OPRES, Kraków 1998, ISBN 83-85909-36-2.

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ Od Żebbuġ w Republice Malty o współrzędnych geograficznych 36°04′48,2″N 14°15′06,7″E/36,080056 14,251861 do Cava d'Aliga (Scicli) we Włoszech o współrzędnych geograficznych 36°43′22,5″N 14°41′10,9″E/36,722917 14,686361
  2. ↑ Od San Lawrenz w Republice Malty o współrzędnych geograficznych 36°02′12,2″N 14°11′10,6″E/36,036722 14,186278 do Al-Mahdijji w Tunezji o współrzędnych geograficznych 35°30′33,0″N 11°04′54,3″E/35,509167 11,081750
  3. ↑ Od Siġġiewi w Republice Malty o współrzędnych geograficznych 35°49′42,0″N 14°25′01,4″E/35,828333 14,417056 do Trypolis w Libii o współrzędnych geograficznych 32°54′33,5″N 13°17′21,2″E/32,909306 13,289222
  4. ↑ Od Marsaskala w Republice Malty o współrzędnych geograficznych 35°51′40,9″N 14°34′34,3″E/35,861361 14,576194 do Zakintos w Grecji o współrzędnych geograficznych 37°48′50,9″N 20°37′48,8″E/37,814139 20,630222
  5. ↑ Country reports - Malta - ec.europa.eu
  6. ↑ Catches by Taxon in the waters of Malta – seaaroundus.org
  7. ↑ World Risk Index 2014. worldriskreport.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-18)]. – United Nations University – Insitute for Environment and Human Security, Alliance Development Works
  8. ↑ Which holiday destinations are most at risk from a natural disaster? – Daily Mail, 2016
  9. ↑ Encyklopedia Geograficzna Świata: Europa. str. 332
  10. ↑ „The maltese cross” – Dennis Castillo, Contributions in military studies (no. 229), str. 7-8, 2006 ISSN 0883-6884
  11. ↑ State of the Environment Report for Malta 1998. mepa.org.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]..
  12. ↑ Is-Salini – Natura 2000 Management Plan (SAC). [dostęp 2017-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-13)].
  13. ↑ a b Encyklopedia Geograficzna Świata: Europa. (środowisko geograficzne) str. 332
  14. ↑ Anita Szarlik: Wyspa spod znaku krzyża. Rzeczpospolita, 11 września 2009. [dostęp 2009-11-21].
  15. ↑ Jahreszeitenklimate nach Troll und Paffen
  16. ↑ Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
  17. ↑ World Map of Köppen–Geiger Climate Classification.
  18. ↑ Malta tops International Living’s 2011 Quality of Life Best Climate Index.
  19. ↑ a b weather2travel.com: Valletta Climate Guide.
  20. ↑ a b c d e maltaweather.com (Meteo Malta & MaltaMedia): Malta’s Climate. [dostęp 2015-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-06)].
  21. ↑ Grupa Wirtualna Polska, Malta, jakiej nie znacie, turystyka.wp.pl, 9 czerwca 2016 [dostęp 2016-06-11] (pol.).
  22. ↑ Stephen Mifsud: Wild Plants of Malta. [dostęp 2010-10-08]. (ang.).
  23. ↑ Encyklopedia Geograficzna Świata: Europa. (środowisko geograficzne, str. 332
Geografia państw Europy

Europe (orthographic projection).svg

Media użyte na tej stronie

Rosa de los vientos.svg
Autor: Ten obraz wektorowy zawiera elementy, które zostały zaczerpnięte lub zaadaptowane z tego pliku:, Licencja: CC BY-SA 3.0
A compass rose, Spanish version.
Malta in the European Union on the globe (Europe centered).svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of XY (see filename) on the globe.
Satelite image of Malta.jpg
Malta, an independent republic, consists of a small group of islands—Malta, Gozo, Kemmuna, Kemmunett, and Filfla—located in the Mediterranean Sea south of Sicily, with a total area of 316 square kilometers. The capital and leading port of the country is Valletta, which appears as a gray patch around the two deep inlets on Malta’s northern coastline. About 400,000 people live on this island nation. The islands of Malta consist of low-lying coralline limestone plateaus surrounded by impermeable clay slopes. The highest point is 239 meters above sea level.

The many ancient monuments and remains on Malta attest to the great age of its civilization. Remains from Stone Age and Bronze Age peoples have been found in subterranean burial chambers. The islands became a Phoenician colony about 1000 B.C. They were later occupied by the Greeks, who called the colony Melita, and later the islands passed successively into the possession of Carthage and Rome. The islands were occupied by Arabs in 870 A.D. A Norman army conquered the Maltese Arabs in 1090, and Malta was later made a feudal fief of the kingdom of Sicily. In 1530 Holy Roman Emperor Charles V granted Malta to the Knights of Saint John of Jerusalem, who ruled the islands until the 19th century. In 1798 Napoleon invaded and occupied the islands during his Egyptian campaign. Unwilling to be ruled by France, the Maltese appealed to Britain, and in 1799 British naval officer Horatio Nelson besieged Valletta and compelled the withdrawal of the French. In 1814 Malta became part of the British Empire as a crown colony.

This natural-color image was acquired on July 29, 2001, by the Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Radiometer (ASTER) aboard NASA’s Terra satellite.

Image courtesy NASA/GSFC/MITI/ERSDAC/JAROS, and U.S./Japan ASTER Science Team
Malta - Ghajnsielem - Cominotto + Blue Lagoon (Comino) 05 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
View from Comino to Cominotto and the Blue Lagoon in Għajnsielem, Malta
Malta relief location map source.svg
Autor:

Chumwa Trex

Bjankuloski06en, Licencja: CC BY-SA 3.0
location map for Malta

Equirectangular projection. Geographic limits of the map:

  • N: 36°06' N
  • S: 35°47' N
  • W: 14°10' O
  • O: 14°36' O